«Больш не Эдэм». Паступалі ў 2020 — як для студэнтаў-айцішнікаў усё змянілася

Сёлета з БДУІР выпускаюцца студэнты, якія прыйшлі ў ВНУ ў 2020. 

Чаго яны чакалі ад вучобы і ІТ-сферы на старце — і чаго чакаюць цяпер? Як шукалі/шукаюць працу? Як бачаць кар’еру і будучыню? AI — пагроза?

«Я разумеў, што добры праграміст — на вагу золата»

Артур (не хоча называць факультэт) абраў БДУІР «праз імідж» — чакаў, што будзе вывучаць «крутыя, цікавыя прадметы». 

Пры гэтым малады чалавек агаворваецца, што ён «ніколі не фанацеў ад ІТ»:

— Хайп вакол гэтай сферы больш адштурхоўваў мяне, чым прыцягваў. Мне ўсё жыццё проста падабалася разбірацца ў камп’ютарах, вывучаць дызайн, праграмаваць — але без фанатызму. Я ведаў, што вакансій для айцішнікаў шмат, але разумеў таксама, што добры праграміст — на вагу золата. 

Артур кажа, што пасля 2022 года працу/стажыроўку студэнтам стала практычна нерэальна знайсці — «хто паспеў да 2022 „заляцець“ кудысьці, толькі тыя і працавалі з усяго патоку».

— Мне, напэўна, пашанцавала. Я пачаў вывучаць ва ўніверы C# — мова мне так спадабалася, што я стаў занурацца далей у гэтую гісторыю. 

Улетку 2022 года зрабіў рэзюмэ — і закінуў у свой лінкедзін. Ужо праз 3 месяцы ў мяне было першае сумоўе ў Modsen, але там я слаба паказаў сябе — і мяне не ўзялі (мяркуючы з водгукаў іншых хлопцаў, гэта было да лепшага). 

Я працягваў вывучаць .NET/С#, рабіў свой пет-праект — і праз паўгода ўбачыў паведамленне пра стажыроўку ў SuccessCraft. Вырашыў паспрабаваць. Мяне ўзялі, але сказалі, што трэба вучыць Salesforce, плюс папярэджваюць, што плаціць не будуць. Я разумеў, што такі рынак, і пагадзіўся. 

А потым паступіла прапанова прайсці сумоўе ў яшчэ адную кампанію з папярэджаннем, што «там усё на англійскай». Пасля сумоўя я атрымаў офер на стажыроўку, а потым трапіў у штат. Працую тут дагэтуль. Кампанія вельмі добрая, прадуктовая. 

Артур кажа, што «ўвогуле задаволены ўніверсітэцкім перыядам свайго жыцця», і калі б можна было павярнуць час назад, ён і цяпер зноў паступіў бы ў БДУІР:

— У мяне не было высокіх чаканняў на старце — я заўсёды разумеў, што маё развіццё залежыць толькі ад мяне. З плюсаў — база ў Computer Science і адэкватнае стаўленне да працуючых студэнтаў.

Не стаў бы ён мяняць і сферу, «атрымліваю задавальненне ад таго, што раблю», — кажа малады чалавек. 

Пра перспектывы ён разважае так:

— З’язджаць нікуды не хачу, у дзяцінстве паспеў паездзіць — і ружовых акуляраў наконт лепшага жыцця за мяжой не маю. Хочацца проста павандраваць і працягваць сваё развіццё ў ІТ. Хачу ў будучыні стаць менеджарам або ўвогуле стварыць нешта сваё. Пісаць усё жыццё код дакладна не хачу.

AI Артур не лічыць пагрозай — прынамсі на найбліжэйшыя 30-40 гадоў: «ва ўсіх працу ён дакладна забраць не зможа».

— А за гэты час многае зменіцца — і я змагу адаптавацца да трэндаў. Калі ж казаць пра глабальнае, то, вядома, AI — пагроза для чалавецтва, «Дзюна» і іншыя кнігі з серыі добра апісваюць наступствы.

«Тут няма да чаго імкнуцца, асабліва ўлічваючы заробкі і ўмовы працы»

Эма — маркетолаг-праграміст. У 2020 чакала, што яе «хоць трохі навучаць праграмаванню — усё ж тэхнічная ВНУ». 

Працаваць у ІТ для дзяўчыны ў той момант азначала:

• выконваць цікавую працу;
• і атрымліваць высокую зарплату;
• мяняць індустрыю;
• камунікаваць з цікавымі людзьмі;
• працаваць з любога пункта свету.

Пры гэтым Эма дадае — яна не чакала, што ўсе выгоды зваляцца ёй у рукі самі:

— Я паступала ва ўнівер у самы разгар крызісу, таму ведала, што з пошукам працы будуць праблемы.

Месца, дзе можна набрацца вопыту, Эма шукала самастойна:

— Спачатку пайшла на курсы, а потым стала шукаць стажыроўкі: бралася за ўсё — абы атрымаць вопыт і рэкамендацыі. Пазней, калі сабрала нядрэннае партфоліа, стала адгукацца на вакансіі ў LinkedIn, телеграм-каналах і на rabota.by. Адказвалі мне нячаста — усё ж такі вопыту было мала. 

І ўсё ж некаторыя кампаніі гатовыя былі «скінуць» на мяне ўсю працу па вядзенні сацсетак, дызайн, маркетынг і яшчэ 100500 рэчаў і плаціць за гэта мінімальную зарплату — маўляў, гэта ў маіх жа інтарэсах: «яшчэ адзін радок у вашым рэзюмэ». 

Праз паўгода-год такіх пошукаў і тысячы тэставых заданняў я трапіла ў замежную кампанію. Працую, але з тых часоў дзесьці глыбока сядзіць страх: калі раптам звольняць — прыйдзецца зноў гэтак жа доўга і моташна шукаць новую працу.

Калі б Эма магла зноў вырашаць, якую сферу выбраць, яна б не стала нічога мяняць — «індустрыя мяняецца, але з’яўляюцца новыя спецыялізацыі, як і працоўныя месцы». 

— Тут можна хутка навучацца, знаходзіць працу (хоць і не так хутка) і займацца вельмі цікавымі праектамі, узаемадзейнічаць з абсалютна рознымі людзьмі. Людзі, якія шукаюць лёгкі заробак, сыходзяць, а вось тыя, хто гатовы доўга і ўпарта працаваць, знаходзяць нешта для сябе — і застаюцца.

А вось калі б у дзяўчыны з’явіўся шанец зноў выбіраць ВНУ, яна б прыняла іншае рашэнне — «бо кошты на навучанне ў Беларусі і за мяжой амаль зраўняліся».

— Але калі вы спытаеце, ці шкадую я, то, напэўна, усё ж не. Універсітэт даў мне нейкую пляцоўку для старту — я маю на ўвазе сяброў і цікавыя дысцыпліны (я паспрабавала і камп’ютарную графіку, і праграмаванне, і маркетынг, і псіхалогію). Я знайшла тое, чым хацела б займацца ў жыцці. Але гэта і мая заслуга — я шукала, што мне цікава. А вось многія мае аднагрупнікі дагэтуль не разумеюць, навошта ўсё гэта было трэба.

Якія ў Эмы планы на будучыню: дзяўчына не ўпэўненая, што застанецца ў Беларусі — тут ёй «няма да чаго імкнуцца, асабліва ўлічваючы заробкі і ўмовы працы». 

— Планую працягваць працу за мяжой, усё ж там надаюць больш увагі маладым і перспектыўным спецыялістам. Хацелася б паступіць у магістратуру тамсама, вывучаць нешта звязанае з дызайнам/маркетынгам альбо пайсці на курсы — для мяне важна развіццё, паколькі галіна вельмі хутка змяняецца: як маркетынг, так і дызайн. 

На пытанне, ці пагроза для Эмы AI, дзяўчына адказвае: не. Яна не думае, што AI неўзабаве заменіць яе і яе калег. І нават калі так, то «камусьці давядзецца яго кантраляваць». 

— Адзіны шлях — стаць запатрабаваным спецыялістам у сваёй галіне, які разумее сутнасць. AI больш пасуе для выканання шаблоннай працы, але рабіць нешта цалкам новае ён не можа (пакуль), таму загадваць не стану, але хачу заставацца ў сваёй сферы — гэта дызайн. А для падстрахоўкі ў мяне ёсць дыплом маркетолага: дапаможа як у пошуку працы ў дызайне, так і ўратуе, калі такой працы не будзе. 

«Тут не Эдэм, а месца, дзе выжываюць»

Студэнт ФКСіС (спецыяльнасць — ІІТП) Дзяніс смяецца, што яго чаканні 4 гады таму былі такімі: «год павучуся і на лаўку на 500. А пасля трэцяга курса наогул усюды з рукамі адрываць будуць». 

ІТ тады для яго было «хуткім сацыяльным ліфтам у сярэдні клас, у якім для ўздыму, груба, хапала курса па Phyton на Stepik». Цяпер гэты ліфт «падымаецца не так хутка, і каб ён вёз цябе, трэба быць спецыялістам з вялікім наборам ведаў і камерцыйным вопытам», — адзначае малады чалавек.

Працу Дзяніс ужо знайшоў — «па знаёмстве ўзялі». Але ён удакладняе, што гэта хутчэй падпрацоўка. Пра перспектывы кажа, што яны туманныя.

Што думае пра пагрозу AI — «не цяпер, дакладна!» Але, «каб падстрахавацца, трэба стаць тым, хто яго распрацоўвае». 

Каб меў магчымасць выбіраць зноў, Дзяніс усё роўна б зрабіў свой выбар на карысць ІТ — толькі ўжо разумеў бы, што «тут не Эдэм, а месца, дзе выжываюць». А вось у БДУІР паступаць бы не стаў: «ва ўніверсітэт ёсць сэнс ісці, калі патрэбны дыплом — а не веды». 

— Які варыянт абраў бы — каледж або любая іншая ВНУ, куды балаў хопіць — проста дзеля адтэрміноўкі ад войска. Не надрываўся б, рыхтуючыся паступаць у «найлепшую ІТ-ВНУ краіны». Бо ў іншых ВНУ тое ж самае! Сфакусаваўся б на саманавучанні, а на другім-трэцім курсе стаў бы актыўна шукаць працу, каб зарабіць камерцыйны вопыт.

«Дыплом не патрэбны. Для працадаўцы куды важнейшыя твае веды і рэальны вопыт»

Экс-студэнт ФКСіС Фёдар пачаў вучыцца ў БДУІР у 2018 годзе. Кажа, што хацеў стаць праграмістам і ўліцца ў супольнасць — пазнаёміцца з людзьмі з падобнымі цікавасцямі.

— ФКСіС — добрае месца для навучання, прынамсі так было да 2020 года (як цяпер — не ведаю). Туды паступаюць таленавітыя маладзёны, і атачаць сябе такімі людзьмі — важна. Як і ўсюды, там ёсць не самыя актуальныя прадметы і выкладчыкі з састарэлым падыходам, але ёсць і вельмі карысныя прадметы, якія пасля мне спатрэбіліся.

ІТ на той момант — «адзіная індустрыя ў краіне, дзе можна было хутка адчуць сябе незалежным і пачаць атрымліваць добрыя грошы з „бясконцай“ перспектывай наперадзе».

— Гэтая сфера акумулявала маладых, амбіцыйных і разумных людзей. Усе крутыя маладзёны вакол — айцішнікі, з новымі айфонамі, макбукамі, працуюць у кавяраньках. Карацей — «стыльна, модна, моладзева», як і мараць у 18 гадоў.

Але таксама гэта быў шанец вывучыцца і стаць спецыялістам, запатрабаваным не толькі ў Беларусі. 

— Тады кампаніі ахвотней наймалі джуноў нават з нулявым вопытам. Цяпер крызіс hightech адчуваецца ва ўсім свеце — усюды скарачэнні, быць маладым спецыялістам на пачатковых этапах кар’еры зусім няпроста. Але любы крызіс калі-небудзь праходзіць, а hightech — гэта велізарныя індустрыі з вялікай колькасцю напрамкаў і, вядома, за гэтым не толькі будучыня, але і сучаснасць.

Сваю першую працу Фёдар знайшоў «яшчэ да пратэстаў» — але пошукі занялі час: 

— Я праходзіў сумоўі, выконваў тэставыя, але нешта ўвесь час абломвалася, рэкруцёры не адказвалі на паведамленні. Урэшце атрымалася ўладкавацца ў кампанію, якая набірала студэнтаў праз тэсты, якія яна праводзіла ў аўдыторыях у БДУІР. Я набраў высокі бал — і на мяне праз нейкі час выйшла эйчарка. Па выніках тэставага сказалі, «на жаль, месцаў няма, але ты ў нас на добрым рахунку — звяжамся». І праз пару месяцаў рэальна звязаліся — атрымаў доўгачаканы офер.

На апошнім курсе Фёдар з’ехаў у Ізраіль па праграме Taglit.

— Пар ужо не было, заставалася абараніць дыплом — і я з’ехаў на пару месяцаў. У гэты час Расія ўварвалася ва Украіну, я вырашыў не вяртацца са сваёй паездкі.

Фёдар звольніўся з кампаніі ў Беларусі, у якой працаваў, напісаў ліст дэкану, каб даведацца, ці можа ён абараніць дыпломную працу дыстанцыйна. Прыйшоў кароткі адказ: «Абарона дыплома мае адбывацца вочна», — успамінае юнак. 

Фёдар адлічыўся з ВНУ. Пазней адлічыліся і многія яго сябры — і «альбо самі, альбо з дапамогай кампаній рэлакаваліся ў іншыя краіны».

У новай краіне Фёдар уладкаваўся працаваць па спецыяльнасці, дыплома якой так і не атрымаў. Але кажа, што ён не патрэбны. «Для працадаўцы куды важнейшыя твае веды і рэальны вопыт».

— Хоць, вядома, у ЗША, Канадзе і Еўропе дыплом — гэта плюс: спецыялістам з вышэйшай адукацыяй плацяць больш. Калі я вырашу працягнуць адукацыю тут, то ёсць шанец, што мне залічаць хоць бы год ці два навучання ў ВНУ.

Мы спыталі ў Фёдара, як ён бачыць сваю будучыню — ён адказаў: «незразумела, што будзе нават праз год, не кажучы пра 5-10»

— Я думаю развівацца ў індустрыі, дасягаць новых вяршыняў, магчыма, у рэшце рэшт атрымаецца стварыць свой праект. Не ведаю, дзе буду жыць — але адкрыты да ўсяго новага: Еўропа, Штаты… Калі зменіцца сітуацыя ў Беларусі і я адчую, што магу быць карысны на радзіме, буду рады вярнуцца і дапамагчы адраджаць ІТ.

Пра AI Фёдар кажа, AI, што гэта інструмент, без якога яму цяжка ўявіць сваю працу цяпер.

— Выкарыстоўваю літаральна штодня. Для чалавецтва гэта не пагроза, а велізарны прарыў, як калісьці прарывам стала стварэнне першых даступных камп’ютараў або інтэрнэту. Гэта крыху зменіць набор навыкаў, неабходных для працы, магчыма, нейкія прафесіі знікнуць, але з’явяцца тысячы іншых. А AI стане адным са штодзённых памочнікаў. AI ужо шчыльна ўвайшоў у медыцыну, у навуковыя даследаванні, у мяне вялікі аптымізм з гэтай нагоды.

Так што лепш пасябраваць з AI як мага хутчэй і навучыцца выкарыстоўваць яго для сваіх патрэб.

Калі б у Фёдара была магчымасць вярнуцца ў 2018 год і зрабіць выбар зноўку, ён бы зноў паступіў у БДУІР.

— З усіх варыянтаў гэта самы аптымальны па суадносінах вольнага часу і якасці навучання (у мяне быў час, каб жыць студэнцкім жыццём і вучыць нешта самастойна, а на апошніх курсах — каб сумяшчаць вучобу і працу). Параўнальна няшмат таго абсурду, які звычайна ўласцівы для дзяржустаноў адукацыі, і шмат годных выкладчыкаў і людзей, з якімі мы камунікуем і сябруем дагэтуль.

Вопыт, які я атрымаў за час навучання, вельмі дапамог мне ў маім сённяшнім дні.

«На першым семестры зразумела, што хутчэй асвою прафесію, калі пайду на курсы»

Эльвіра ў 2020-м годзе атрымала першую вышэйшую адукацыю і вырашыла, што далей хоча ў ІТ — «дзеля тых самых сацыяльных ліфтаў, модных тусовак і перспектыў».  

— У адрозненне ад сферы, дзе я працавала тады, у ІТ мяне таксама прыцягвала тое, што заўсёды быў зразумелы флоу росту: праходзіш курсы, бярэш новы challenging праект, даказваеш начальству на performance review, што ты каштуеш вялікіх грошай — і цябе павышаюць. 

Дзяўчына кажа, ёй хацелася развівацца, а не сядзець на месцы, «і павышэнне атрымліваць за кошт развіцця — а не тупа за выслугу гадоў, як на мінулай працы па-за ІТ».

— Усе мае сябры ў 2020-м працавалі ў ІТ, я бачыла, як яны перасаджваюцца з тралейбуса на таксі, пераязджаюць са звычайнага спальнага раёна Мінска — у дарагі, і як дазваляюць сабе падарожжы далей, чым па Беларусі. Мне таксама так хацелася. Тым больш, што ў мяне — вышэйшая лінгвістычная адукацыя (то-бок з англійскай праблем няма), а астатняму можна было навучыцца — гэта дробязь.

Эльвіра разглядала толькі БДУІР, бо «чула, што сапраўдныя айцішнікі выходзяць адтуль». Дзяўчына хацела стаць PM або BA, а таму выбрала для сябе ІЭФ. Але ўжо «на першым семестры зразумела, што хутчэй асвоіць прафесію, калі пойдзе на курсы». Эльвіра падрабязна расказала, што яе не задаволіла — па большай частцы прэтэнзіі супадаюць з апісаным раней іншымі студэнтамі. 

— Вынік: адразу пасля курсаў я знайшла працу, працую ўсе гэтыя 3 гады, пакуль мае аднагрупнікі з БДУІР усё яшчэ вучацца і марнуюць час.

Дзяўчына кажа, што на момант, калі яна стала шукаць першую працу, ужо пачаўся крызіс.

— Я працую цяпер як BA/CA: калі яшчэ ў 2015-м дастаткова было проста быць выпускніком лінгвістычнага ўніверсітэта, каб атрымаць гэтую працу, то пачынаючы ад 2020-га і C1-level англійскай было мала. 

Прэтэндэнтам на пазіцыю джуна/трэйні ўжо трэба было мець агульнае ўяўленне пра базы даных, пра тое, як працуюць інтэграцыі і пра іншыя тэхнічныя рэчы. Я дадаткова займалася сама — так як варыянты ў мяне былі наступныя: альбо ў ІТ, альбо — на сваю старую працу за 400 рублёў на месяц. 

— У цэлым мне на 100% падабаецца мая новая прафесія. Па працы я часцей займаюся сістэмным, чым бізнэс-аналізам, і адчуваю, што на гэтую прафесію ў цэлым на рынку рэйты нашмат вышэйшыя. І гэта відавочна: кампаніям выгадней наняць спецыяліста, які разбіраецца больш у тэхнічных момантах распрацоўкі, чым нейкіх простых, гуманітарных. 

Думаю, што і праз 5, і праз 10 гадоў я буду працаваць у ІТ. Гэтая сфера дала мне ўсё: магчымасць карыстацца толькі платнымі якаснымі медпаслугамі, падарожнічаць, дзякуючы сваёй працы я купіла нерухомасць у класным раёне Мінска, і, што таксама немалаважна, — я цалкам памяняла сваё асяроддзе. У мяне класныя калегі, якія таксама як і я не чакаюць чагосьці, а мяняюць сваё жыццё да лепшага. Пра сваю працу да ІТ я цяпер успамінаю з жахам: поўная дэградацыя.

Што да AI — то гэта для мяне верны памочнік у штодзённай працы, скарб! Ён вельмі дапамагае мне працаваць з базамі даных, рыхтавацца да сумоўяў і г. д.

На пытанне, ці абрала б Эльвіра ІТ і беларускую адукацыю яшчэ раз, яна адказвае так: 

— Дакладна б ніколі б не давала парад у духу: «Калі хочаш у ІТ, трэба абавязкова атрымаць адпаведную вышэйшую адукацыю». Часта заўважала: тыя, хто ў беларускіх ВНУ выкладаюць ІТ-дысцыпліны, — у ІТ не працуюць, яны проста пераказваюць студэнтам тэорыю. Думаю, гэта няправільна. 

Калі цяпер я знаходжу прабелы ў сваіх ведах, я гуглю адпаведны курс (на англійскай або рускай) — і кропкава, крок за крокам іх ліквідую. А хтосьці плаціць ментару за тое ж самае — і гэтая ідэя мне таксама падабаецца. 

«Працаваць трэба ў два разы больш упарта, каб дасягнуць чагосьці»

Іван прызнаецца: у школе ён марыў стаць праграмістам. БДУІР быў «варыянтам нумар два» пасля расійскай ВНУ, куды малады чалавек паступіў па выніках анлайн-алімпіяды. Але ў сям'і паўсталі фінансавыя цяжкасці — і запасны варыянт раптам стаў асноўным.

Іван размаўляў са многімі выпускнікамі БДУІР, і ўсе яго суразмоўцы сыходзіліся ў меркаванні, што «праграмаваць там навучаць дакладна». Але, прыступіўшы да вучобы, юнак зразумеў, што «толькі на пары спецыяльнасцяў даюць чыстае праграмаванне, на астатніх — «сумесь бульдога з насарогам».

Іван прызнаецца, што ІТ-індустрыя прыцягвала яго ў 2020 тым, што ў ёй годна ацэньваліся намаганні — «калі ты добра працуеш, ты добра зарабляеш». 

— Гэта тая галіна, дзе ты дакладна ўбачыш вынікі сваёй працы. Дый цяпер у гэтым плане нічога не змянілася: проста працаваць трэба ў два разы больш упарта, каб дасягнуць чагосьці. 

Яшчэ на першым курсе Іван стаў працаваць франтэнд-распрацоўшчыкам — «уладкаваўся з першай спробы пасля двух сумоўяў. Цяпер каму скажаш, ніхто не паверыць — вось гэта быў час!» За 4 гады ён змяніў тры месцы працы. Іван кажа, што ў яго «прыгожае рэзюмэ», таму прапановы паступаюць у вялікай колькасці — але «не ад тых кампаній, у якіх хацелася б працаваць». 

Разважаючы пра перспектывы, Іван кажа: калі яго не возьмуць у «Яндэкс» або Tinkoff, ён вернецца ў фрыланс.

— Я вельмі баюся, што траплю ў руціну. На працягу трох гадоў я сумяшчаў працу, вучобу ва ўніверсітэце і трэніроўкі ў трэнажорнай зале. Апошнія паўгода я займаюся толькі працай і рэдка наведваю ўніверсітэт па пытаннях, звязаных з дыпломам. Гэта выклікае ў мяне апатыю. Я вельмі не хачу бачыць сябе ў такім стане, калі я працую ад раніцы да ночы пяць дзён на тыдзень і адпачываю толькі на выходных, — дзеліцца набалелым юнак.

Іван кажа, што не разглядае пераезду — яму «ўсё ў Беларусі падабаецца за выключэннем зімы». У будучыні пераезд магчымы, але толькі «ў цёплыя штаты ЗША», і для гэтага яму «трэба вырасці і зарабіць дастаткова грошай».

У AI Іван не бачыць пагрозу асабіста для сябе, кажа, што ў яго ўжо нядрэнны вопыт у прафесіі. 

Як паступіў бы наш суразмоўца, калі б яму цяпер далі магчымасць зноў вярнуцца ў 2020 год — ён абраў бы МФТІ ў Расіі, а не БДУІР: «там магчымасцяў у разы больш, чым у нас», — тлумачыць Іван.

«Падмурак». Студэнты трох тэхнічных ВНУ ацанілі, як іх вучаць

Па тэме

«Падмурак». Студэнты трох тэхнічных ВНУ ацанілі, як іх вучаць

«Лёшу вучаць пісаць код, але не праграмы». Завочнік БДУІР пра багі сістэмы

Па тэме

«Лёшу вучаць пісаць код, але не праграмы». Завочнік БДУІР пра багі сістэмы

Бешеная конкуренция, зп от 400$. Как выглядит ИТ в Минске — рассказывает джун-джавист

По теме

Бешеная конкуренция, зп от 400$. Как выглядит ИТ в Минске — рассказывает джун-джавист