«Сённяшні прагрэс проста шалёны». Пагутарылі з беларусам, які жыве ў Польшчы ад 1998-га

Чаму Польшча?

— Я пераехаў у Польшчу, у прынцыпе, яшчэ дзіцем — у 1998-м, калі мне было 15 гадоў. Сам з Гродна, каталік, з польскай мовай быў знаёмы з касцёла. Але пасля пераезду, вядома, давялося перавучвацца з «крэсовага» дыялекту на польскую.

Чаму менавіта Польшча? Насамрэч, нават у 90-х гэтая краіна лічылася перспектыўнейшым за Беларусь напрамкам для пераезду і жыцця. Бо ўжо тады пачынала развівацца, а ў Беларусі пасля 1994-га стала зразумела, у які бок усё гэта рухаецца. 

Плюс у нас тут былі сваякі: сястра дзядулі і сястра бабулі выехалі ў Польшчу яшчэ ў 60-70-хх гадах. За пару гадоў перад намі — мой дзядзька, і праз пару гадоў пасля нас — бабуля з дзядулем. 

Першы год жыў у Беластоку. Затым усёй сям’ёй пераехалі ў Варшаву, і ад таго часу я ўвесь час у Варшаве і жыву. Але лічу сябе вялікім патрыётам: вельмі люблю Беларусь і дагэтуль цікаўлюся, што там адбываецца. Доўгі час размаўляў толькі па-беларуску. Але апошнім часам размаўляю ў асноўным на польскай або рускай.

Польшча пры канцы 90-х — на пачатку 2000-х

— Я памятаю шэранькую Польшчу, дзе на месцы цяперашняга стадыёна PGE быў велізарны рынак — Allegro таго часу, дзе можна было купіць літаральна ўсё. 

Сённяшні прагрэс проста шалёны. Я лічу, што вось гэтае развіццё за апошнія 30 гадоў адбылося менавіта дзякуючы людзям, якія насяляюць Польшчу, і іх крэатыўнасці. 

Чаму так? Мы, людзі з постсавецкага блока, былі галодныя і бралі ад жыцця ўсё. Вось чаму цяпер так шмат паспяховых палякаў у свеце.

Напрыклад, Войцех Зарэмба, які з’яўляецца сузаснавальнікам OpenAI і адным з галоўных распрацоўшчыкаў ChatGPT. Або Рафал Маджэўскі, які заснаваў кампанію ICEYE (іх сатэлітамі цяпер карыстаецца войска ЗША). Або Томаш Патан, распрацоўшчык Jetson One, першага лятальнага дрона ў серыйнай вытворчасці. І стваральнікі Booksy, сэрвісу, якім карыстаюцца не толькі ў Польшчы. 

Як паўплывала на Польшчу ўступленне ў ЕС

 — У маёй сям'і праз нашае мінулае вельмі нядобрае стаўленне да камуністаў, посткамуністаў, усялякіх левых і гэтак далей. Так што я сябе прылічаю, хутчэй, да правых сіл.

Аднак PiS я правымі не лічу. Хутчэй, схіляюся да «Канфедэрацыі», а дакладней, да лібертарыянства. Мне падабаецца тое, што робіць цяперашні кіраўнік Аргенціны. Я лічу, што чалавек мае быць вольны, але пры гэтым свабода аднаго чалавека мае быць абмежаваная свабодай іншага. Мала хто разумее, што свабода — гэта адказнасць. А свабода без адказнасці — гэта анархія.

Бо гэта брама паміж Захадам і Усходам, чым, уласна, заўсёды і карысталіся Рэч Паспалітая і ВКЛ, калі былі разам. Тым не менш, пасля развалу СССР Польшчы трэба было вызначацца — ці мы рухаемся бліжэй да Захаду, ці ўсё ж да Усходу? І відавочна, што палякі пасля PRL прагнулі Еўропы. 

Чаму палякі наогул маюць гэты комплекс? Бо яны разумелі, што з’яўляюцца часткай Еўропы. Але паколькі яны далучыліся аднымі з апошніх, плюс тут быў уплыў Расійскай імперыі і камуністычных уладаў, то ўзнікала пачуццё, быццам яны вельмі моцна спазніліся.

То-бок палякі вельмі прагнулі далучыцца да Еўропы, і іх там прымалі як сваіх. Але ў іх было адчуванне, што «нам яшчэ далёка». Прычым многія палітыкі і журналісты актыўна выкарыстоўвалі гэты комплекс. Я памятаю гэтыя загалоўкі ў газетах — як што якое, дык адразу «з нас смяецца ўся Еўропа». 

Палякі з прычыны гэтага вельмі асцярожныя. Гэта прыкметна нават па модзе. Напрыклад, беларусы, украінцы любяць «панты», вылучацца, а палякі — не зусім. Менавіта праз тое, што баяцца крытыкі. Так што калі хтосьці падабраў лук, і з яго ніхто не пасмяяўся, то крута, увесь горад ходзіць у аднолькавым стылі.

Беларусы маюць вялікую цікавасць да ўсяго новага. Калі штосьці новае заходзіць, і яно сябе апраўдае, то яны вельмі хутка гэта падхопліваюць. Як было, напрыклад, з Revolut.

Вяртаючыся да Еўрасаюза — так, ён быў патрэбны. Але можна сказаць, што палякі ад яго ж і пацярпелі. Думаю, што бацькі-заснавальнікі Еўрапейскай Супольнасці ў труне пераварочваюцца, гледзячы, у які бок гэта пайшло.

Я маю на ўвазе, што з усім гэтым левым паваротам Еўрасаюз стаў нагадваць СССР № 2: уся гэтая цэнтралізаваная эканоміка, цэнтралізаванае ж кіраванне і стагнацыя. Апошнія 20 гадоў старая Еўропа стаіць на месцы. А вось Польшча дзякуючы свайму прадпрымальніцкаму духу, празе развіцця і голаду вельмі моцна расце.

Ці дапамаглі мігранты эканамічнаму росту?

— Я таксама чуў гэтае меркаванне, быццам «Польшча расце за кошт мігрантаў». Але яна развіваецца апошнія 30 гадоў, а не толькі апошнія 4 гады.

Так, добра, што сюды прыехалі мігранты. Але яны заўсёды былі ў Польшчы. Прычым эмігранцкая палітыка была дастаткова нядрэнна прадуманая (у новай міграцыйнай стратэгіі Польшчы сцвярджаецца, што ад 2016 года ў краіны няма комплекснай міграцыйнай стратэгіі — заўв.). Тут не было такой сілы, якая магла б пераважыць. Плюс палякі ў 2010-х таксама пачалі вяртацца да сябе дадому з Вялікабрытаніі, Германіі і ЗША.

Уплыў сяброўства ў ЕС на Польшчу

— Я мяркую, што Еўрасаюз вельмі моцна тармозіць развіццё Польшчы. Усё пачынаецца з вялікіх прадпрыемстваў. Але энергія ў Польшчы адная з самых дарагіх у Еўропе. То-бок польская прамысловасць проста не ў стане быць канкурэнтаздольнай.

Пры гэтым тая ж Германія падсела на «расійскую іголку» (у энергетыцы) дзеля нейкіх сваіх пераваг. А астатнія краіны ЕС скакалі пад яе дудку (акрамя Францыі, у якой хапае сваіх атамных электрастанцый. Хаця цяпер у яе з’явіліся праблемы з уранам.

Натуральна, на самым пачатку краіна атрымлівала ад сяброўства ў ЕС вельмі шмат. Але не варта забываць, што большая частка грошай у Еўрасаюзе — гэта крэдыт. Напрыклад, што цяпер Польшча атрымлівае з KPO (Нацыянальны план рэканструкцыі)? Гэта шматмільярдны доўг, які прыйдзецца аддаваць і дзецям, і ўнукам.

На маю думку, цяпер мае сэнс мяняць Еўрасаюз, не выходзячы з яго. Сам сэнс Еўрасаюза, як саюза вугалю і сталі, саюза атамнай энергетыкі, саюза Шэнгена і бязмытнага гандлю — гэта выдатная ідэя. Давайце пры ёй і застанемся, а ўсё астатняе выкінем.

Чаму ўрад Туска пастрожвае выдачу віз?

— Людзі, якія даўно жывуць у Польшчы, добра памятаюць сённяшнюю ўладу. Бо Koalicja Obywatelska (Грамадзянская кааліцыя) ужо была ва ўладзе — і сышла пасля шматлікіх скандалаў.

Уласна кажучы, урад упаў, калі апублікавалі праслухоўку з прыватнага пакоя рэстарацыі Sowa & Przyjacielew, дзе часта збіраліся палітыкі (падрабязнасці тут).

Маё меркаванне: партыя KO заўсёды разыгрывала карту Старой Еўропы і спрабавала зрабіць так, каб Польшча залежала ад Германіі. А PiS, у сваю чаргу, разыгрывае амерыканскую партыю. Пры падтрымцы Амерыкі яны хочуць вярнуцца да вытокаў — да Рэчы Паспалітай, саюза народаў. 

Ідэя была ў тым, каб аб’яднаць 11 краін з Польшчай на чале. Стваральнікам гэтага праекта быў прэзідэнт Лех Качыньскі, якога я за гэта не магу не паважаць. Бо мне як беларусу гэты праект вельмі блізкі. Я лічу, што ў гэтым палягае і бяспека Беларусі, як бы, Зянон Пазняк не дасць схлусіць. 

Калі мы паглядзім на інтарэсы Польшчы, то гэты праект быў, напэўна, самым лагічным. Бо тады Германіі давялося б лічыцца з Польшчай. Бо калі сумясціць войска Украіны і войска Польшчы як асноўную вайсковую сілу, то гэта быў бы наймацнейшы саюз у Еўропе. Але не атрымалася.

Нашто гэта было патрэбна Польшчы? Затым што палітыка — гэта гульня ўдоўгую. Дзяржава, якая будуе свае планы ўсяго на 5 гадоў наперад, і жыве толькі 5 гадоў. Ідэя была ў тым, што беларусы прыязджалі ў Польшчу, атрымлівалі тут адукацыю, наладжвалі бізнэс-кантакты і потым будавалі б тую Беларусь, якая была б у інтарэсах Польшчы. Але я так разумею, што KO гэта нецікава. Таму яны пачынаюць круціцца.

Паглядзіце, што робіць цяперашні ўрад. Узяць, напрыклад, тую ж сітуацыю з CPK (Цэнтральны камунікацыйны порт). Пад велізарным ціскам грамадскасці план рэалізацыі быў прыняты, але яго максімальна абрэзалі.

А наконт змен у візавай палітыцы — чаму Польшча апошнія гады развівалася? Таму што была краінай з самай таннай працоўнай сілай. Але, верагодна, камусьці гэта не выгадна. 

Усё дрэнна? 

 — Я лічу, што Польшча насамрэч выдатнае месца. Не магу сказаць, што краіна развіваецца дрэнна. Але яна развіваецца дзякуючы людзям, а не палітыкам.

Так, многія палітыкі — патрыёты. Мы можам адрознівацца меркаваннямі і поглядамі, але шмат хто хоча бачыць Польшчу прыгожай, перадавой краінай, якая развіваецца. Гэта працуе. Але магло быць значна лепш, што проста крыўдна.

Перспектывы Польшчы вельмі вялікія. Для многіх яна — стратэгічнае месца далейшага развіцця. Той жа Кітай мае патрэбу ў Польшчы як у браме Еўропы. Бо марскія шляхі можа лёгка заблакаваць Амерыка, каралева акіянаў са сваім флотам. Таму Кітай і пракладае Шаўковы шлях праз Беларусь і Польшчу.

Тут сыходзіцца шмат інтарэсаў розных краін, а тэмпы развіцця Польшчы правакуюць інвестараў укладваць сюды свае грошы. А чым больш замежных грошай у Польшчы, тым мацней яе будуць абараняць замежныя ўрады ў выпадку патэнцыйнага канфлікту.

Тут можна будаваць сваё жыццё. Палякі насамрэч вельмі кайфовыя людзі. Проста да іх трэба ставіцца з павагай і разумець, чаго каштавала ім сённяшняя свабода.

Польшчу тройчы літаральна сціралі з твару зямлі. Але палякі дзякуючы сваёй салідарнасці, уменню хутка аб’яднацца і ваяўнічасці вырвалі сабе незалежнасць. Гэта варта паважаць.