«Тут усё інакш». Малады распрацоўшчык пра тое, як сышоў з беларускага аўтсорсу і «прабусціў» кар'еру ў Літве

«У Літву і Польшчу можна было пераехаць хутка — і гэтак жа хутка легалізавацца»

— У Літву я перабраўся ў красавіку 2022 года. Працадаўца, буйны аўтсорсер, не ціснуў на мяне з пераездам. Скажу больш: калегі на маім старым праекце дагэтуль працуюць з беларускай лакацыі. Гэта было толькі маё рашэнне — пасля пачатку вайны ва Украіне я проста не мог далей заставацца ў Беларусі.

У дваццатых чыслах лютага 2022 года мы з сябрамі з’ехалі ў Грузію — за свой кошт. А далей кампанія прапанавала некалькі лакацый на выбар. У Літву і Польшчу можна было пераехаць хутка — і гэтак жа хутка легалізавацца: нам абяцалі зрабіць Blue Card і ДНЖ на працягу месяца.

Да 2022 года я шмат падарожнічаў, і мне заўсёды была бліжэйшая Вільня, чым Варшава — так што выбар я зрабіў, без асаблівых пакут.

Калі памятаеце, на рынку жытла ў Літве ў той час была страшная блытаніна. Напалоханыя гісторыямі пра тое, што кватэру можна шукаць і месяц, і два мы з маёй дзяўчынай (цяпер яна ўжо мая жонка) знялі жытло на AirBnB на доўгі тэрмін. Выявілася, гэта было лішнім: кватэру на доўгі тэрмін мы знайшлі за 2 тыдні.

Вядома, мы пераплацілі за яе. Але тады гэта здавалася добрай угодай, бо цэны раслі, як на дражджах. Ну, і ў дадатак у нас быў добры раён, а гаспадар не быў супраць, каб мы жылі з сабакам — што таксама нячаста сустракаецца.

«У Беларусі кампаніі ацэньваюць твае hard-скілы, тады як тут тэсціруюць soft»

Пры пераездзе працадаўца проста перавёў нашыя заробкі з доларавых у еўра ў суадносінах 1:1 — нам казалі, што «ўжо на месцы ўсё вырашым са сваімі менеджарамі». Але, як усе памятаюць, 2022 год стаў цяжкім для беларускага аўтсорсу — у нашай кампаніі рост заробкаў быў замарожаны: хоць ты вышэй галавы скокні — ані на еўра больш не атрымаеш.

…А цэны раслі. Майго заробку было відавочна мала, каб камфортна жыць у Вільні. 

У Беларусі пры пошуку працы я карыстаўся rabota.by і dev.by. У Літве нарэшце завёў профіль у LinkedIn — стаў вывучаць рынак. І выявіў тут велізарную колькасць стартапаў і прадуктовых кампаній, пра якія раней не чуў. 

Я звярнуў увагу, што фінтэх-кампаніі вельмі актыўна наймалі (і працягваюць гэта рабіць і цяпер) — і зразумеў, што мне варта паспрабаваць туды прабіцца.

Я стаў рыхтавацца — перагледзеў Glassdoor і Reddit уздоўж і папярок, вывучаў, што пытаюцца на інтэрв’ю ў заходніх прадуктовых кампаніях. Дзесьці праз 6 месяцаў стаў хадзіць на пробныя інтэрв’ю — спачатку ў кампаніі з беларускімі каранямі, каб патрэніравацца, знайсці свае слабыя месцы. 

Потым склаў wish-list з кампаній, куды хацеў бы патрапіць. А тую, у якой цяпер працую, — самую жаданую — паставіў у самы канец спіса. Гэта была мая мэта. У ёй мне падабалася ўсё:

• і сам прадукт здаваўся цікавым і вельмі перспектыўным; 
• і бенефіты, адзін з якіх — апцыёны;
• і галоўнае — што летам у іх чатырохдзёнка.

Пачаўшы рухацца па спісе, я зразумеў, што ў Беларусі кампаніі робяць большы ўпор на тэхнічнае інтэрв’ю, ацэньваючы твае hard-скілы, тады як тут тэсціруюць soft- — працадаўцу важней разумець, як ты будзеш выбудоўваць камунікацыю ў камандзе і ці ўмееш падаць сябе. 

…І вось я прайшоў некалькі сумоўяў у прадуктовых кампаніях «амаль мары». Потым у еўрапейскім аднарогу, куды імкнуўся больш за ўсё, — і прыняў офер ад апошняга.

Так, іншыя кампаніі таксама зрабілі мне оферы, і вельмі нядрэнныя, але я бачыў перад сабой толькі адную мэту і не разменьваўся на меншае — і ў выніку ўсё атрымалася.  

У беларускага працадаўцы справы на той момант ішлі не вельмі — ён скарачаў у розных лакацыях каманды. Калі я прыйшоў да менеджара і сказаў, што хачу сысці, мне нават дазволілі не вяртаць рэлакацыйны бонус — хоць для гэтага трэба было адпрацаваць год у офісе ў Літве, а я адпрацаваў 9 месяцаў. Мой менеджар пазычыў мне поспеху і сказаў, што я ўсё правільна раблю.

«Летам у нас чатырохдзёнка. Можна ўзяць выходны ў сераду або пятніцу — на выбар»

Перайшоўшы ў стартап, я зразумеў, наколькі адрозніваюцца падыходы да працы ў аўтсорсе і ў прадукце: 

• У аўтсорсе даменная экспертыза на баку заказчыка — ад нас патрабавалася проста ўзяць пад казырок і зрабіць тое, што ён спусціў у выглядзе цікетаў. 
• У прадукце (прынамсі, у нашым) любое рашэнне залежыць ад нас — і ў кожнага сябра каманды аднолькавая вага, не важна, ці мідл ён, ці сеньёр, ці лід. Калі прыходзіць задача, хтосьці з нас звычайна бярэ яе як оўнер, — і разбірае, каб потым паказаць камандзе магчымыя варыянты рашэння. Мы абмяркоўваем іх. І толькі пасля таго, як усе ўдзельнікі пагодзяцца з нейкім адным рашэннем, пачынаем разбіваць працу на цягачы.

Плюс тут зусім іншае стаўленне да работнікаў: над табой няма рэсурснага менеджара, якому цябе далі «ў нагрузку», ёсць кіраўнік тваёй каманды, — і ён зацікаўлены ў тым, каб ты рос, вывучаў тое, і гэтае — і паглыбляўся ў нейкія тэмы.

Што яшчэ крута ў маёй кампаніі — work-life баланс. Тут ніколі не будзе так, як у аўтсорсе — калі прыходзіць заказчык і кажа: «Прабачце, але гэта павінна было быць зроблена ўчора!» — і табе даводзіцца працаваць усю ноч, бо ён «за гэта плаціць».

У нас няма строгага працоўнага графіка. Я звярнуў увагу, што літоўцы, як і беларусы, часцей затрымліваюцца ля камп’ютараў да 17:00–18:00. А вось калегі з Германіі і Нідэрландаў, а 16:00–17:00 ужо сканчаюць працоўны дзень. 

Я ўспамінаю сваю першую працу: мы штодня адзначалі ў Excel, а каторай прыйшлі ў офіс. Калі ты паставіў 9:16 — значыць і пойдзеш у 18:16. Затрымаўся на паўгадзіны ў часе абедзеннага перапынку — мог пачуць ад кіраўніка: «Занясі, калі ласка, у таблічку, што табе трэба будзе адпрацаваць яшчэ 30 хвілін». 

А летам у нас чатырохдзёнка. Можна ўзяць выходны ў сераду або пятніцу — на выбар, а наступнага тыдня памяняць. Нас прасілі, каб хаця б адзін чалавек з каманды заўсёды быў на працы, таму мы дамаўляліся: калі камусьці з калег патрэбная была канкрэтна гэтая пятніца, я мог узяць сераду, а наступны раз мы мяняліся.

Сёлета нам прапанавалі варыянт на выбар: або чатырохдзёнка, або дадаткова 8 дзён да адпачынку.

«Праўда ў тым, што ў Літве наймаюць многія — дастаткова адкрыць LinkedIn, каб пераканацца»

Можна сказаць, што кар’еру ў класічным разуменні я зрабіў менавіта ў Літве. Я моцна вырас у грошах — толькі змена працы дала мне рост х2 грос, а цяпер я яшчэ вырас па ўзроўні — перайшоў у сеньёры. 

Гэта вельмі важна — разумець, колькі ты каштуеш на рынку. Калі ты бачыш, што можаш атрымаць у іншых кампаніях, — ты адчуваеш сваю каштоўнасць, і яна дапамагае табе расці, весці перамовы як са сваёй кампаніі, як і з іншымі.

Мне здаецца, гэта самая вялікая праблема для многіх беларусаў, якія пераязджаюць у Літву і Польшчу — яны як быццам не спрабуюць зразумець мясцовы ІТ-рынак (а ён зусім іншы; не такі, як у Беларусі).

Бывае, ты чуеш меркаванне: «У Літве наймаюць толькі беларускія кампаніі (а іх усяго пяць) — і заробкі там такія ж, як і ў нас, а можа, і ніжэйшыя». Ну так, калі пераканаць сябе ў гэтым, то, вядома, будзе здавацца, што перспектыў няма наогул, — а адпаведна і стымулу да росту. 

Але праўда ў тым, што ў Літве наймаюць многія — дастаткова адкрыць LinkedIn, каб пераканацца. І беларускія распрацоўшчыкі відавочна маглі б тут удзельнічаць у стартапах, пераходзіць на менеджарскія пазіцыі і атрымліваць зусім іншыя бенефіты за тую ж працу, якую яны ўжо выконваюць у аўтсорсе — х1,5-2 плюс бонусы, плюс рэальныя перспектывы росту.

Дарэчы, нават уладкаваўшыся ў кампанію мары, я працягваю хадзіць на сумоўі (раз на 3-6 месяцаў, калі да мяне прыходзяць у LinkedIn з цікавымі прапановамі), бо лічу, што гэта дазваляе трымаць сябе ў форме. Рыхтуючыся да інтэрв’ю, ты робіш пет-праекты, падымаеш нейкія старыя веды — трымаеш сябе ў тонусе. 

«Адкрыць ІП у Літве было нескладана. Праз дзень-два ўжо прыйшло маё пасведчанне»

Атрымаўшы Blue Card, я стаў вывучаць, якія бенефіты яна дае ў Літве. Выяўляецца, з ёй можна мяняць працадаўцу без абмежаванняў пасля года пражывання ў краіне, а яшчэ адкрыць ІП — з вызваленнем ад сацыяльных выплат на працягу першага года (то-бок падаткі складуць усяго 7-10%). 

У мэрыі Вільні ёсць служба International House Vilnius, у ёй можна ў любы дзень забраніраваць сустрэчу з падатковым спецыялістам, спецыялістам па сацстрахаванні або па працаўладкаванні, — з кім заўгодна.

Я прыйшоў і спытаў, ці дакладна, што па Blue Card можна адкрыць ІП.  Мне адказалі: «Усё так!» — і выдалі памятку з формулай, як разлічыць свой падатак па ІП.

Адкрыць ІП у Літве таксама было нескладана: трэба было зайсці на сайт падатковай службы, паказаць від дзейнасці — у мяне гэта аказанне паслуг у галіне ІТ, і ўсё. Праз дзень-два ўжо прыйшло маё пасведчанне аб рэгістрацыі ў якасці ІП. 

Летась я скончыў адзін часовы праект па ІП, цяпер узяўся за новы. На ім няма строгага графіка, можна працаваць увечары або ў свой выходны — і ніхто не падганяе. 

«Для мяне кватэра не „якар“ — гэта мой дом у новай краіне, і мне тут вельмі камфортна»

Год таму мы з жонкай узялі ў іпатэку кватэру ў Вільні. 

У нас мінаў тэрмін дамовы арэнды кватэры. Мы прыкінулі: з тымі ўмовамі, на якіх банк мог выдаць нам крэдыт (а гэта першапачатковы плацеж у 25% +25 гадоў — тэрмін выплаты), наш плацеж па іпатэцы будзе прыкладна роўны арэнднай плаце за кватэру. Але зразумела ж, што лепш плаціць за сваю кватэру, чым за арэндную.

Мы з жонкай звярнуліся ў банк, падалі сумесную заяўку. У поспеху не сумняваліся: у нас абаіх высокі па мясцовых мерках даход — мы працуем у еўрапейскіх стартапах. 

Мы падалі выпіскі з беларускіх банкаў, каб паказаць, што ў нас ёсць грошы, каб зрабіць першы ўнёсак. Яны бачылі, што мы ўжо два гады працуем у Літве — і ў нас бестэрміновыя кантракты.

Далей атрымалі ўхваленне на іпатэку, уклалі дамову ў натарыуса, банк перавёў усе грошы прадаўцу, мы засведчылі ўмову — і атрымалі ключы. 

За два гады ў Вільні ў нас з’явіліся любімыя месцы. Колькі разоў мы гулялі і абмяркоўвалі: «А вось тут было б прыкольна жыць!» І паколькі мы абое працуем аддалена, нам не трэба было прывязвацца да якога-небудзь раёна — бліжэй да офіса. У нас было дзве ўмовы:

• каб кватэра была недалёка ад цэнтра;
• і ў новабудоўлі (нашая кватэра хоць і з «другаснага рынку», але 2021 года пабудовы).

Мы прагледзелі 5-6 варыянтаў, але калі прыйшлі ў нашую кватэру, — адразу зразумелі, што гэта якраз тое, што мы шукалі. Мы хацелі купіць і адразу заехаць. Так і выйшла, бо нашая кватэра прадавалася адразу з мэбляй і з абсталяванай кухняй. 

У нас «еўрадвушка» амаль 50 м², тут вялікая зала, аб’яднаная з кухняй, і спальня. Знаходзіцца ў 15-20 хвілінах хады ад Белага моста (пешаходны металічны мост праз раку Вілію на мяжы раёнаў Новы горад і Шніпішкі ў Вільні — заўв. рэд.)

Для мяне кватэра не «якар» — гэта мой дом у новай краіне, і мне тут вельмі камфортна. Гэта цэнтр майго жыцця. А калі ў будучыні перада мной адкрыюцца новыя гарызонты і неабходна будзе кудысьці пераехаць, то я буду разглядаць яе як актыў. Гэта не будзе праблемай. 

«Цяпер больш адчуваю сябе часткай літоўскага ІТ, чым беларускага»

Я вучу літоўскую. Па-першае, таму што важна знаць мову краіны, у якой ты жывеш. Па-другое, валоданне літоўскай — гэта ўмова для атрымання ПМЖ. 

У Літве вельмі шмат перспектыў у плане ІТ:

• тут развітая стартап-экасістэма, якой вельмі ганарацца літоўцы;
• краіна прыцягвае новыя стартапы і прадуктовыя кампаніі. Пры гэтым адчуваецца недахоп кваліфікаваных ІТ-спецыялістаў, — таму тут усё яшчэ вельмі лёгка трапіць на сумоўе ў крутую кампанію. 

Плюс мне падабаецца Вільня — тут столькі бараў, кавярняў, рэстаранаў. Літоўцы вельмі прыязна настроеныя ў адносінах да беларусаў. 

Я б не сказаў, што я свой у ІТ-тусоўцы, хутчэй — пасіўны назіральнік: быў на некалькіх канферэнцыях, але ў асноўным назіраю здалёк. Я падпісаны ў LinkedIn на ўсе стартап-асацыяцыі, вывучаю, чым займаюцца новыя кампаніі, якія прыходзяць на рынак — і вельмі радуюся іх поспехам.

Калі Vinted стаў адным з самых дарагіх стартапаў Еўропы з ацэнкай у 5 млрд, я быў шчаслівы за іх. 

Цяпер я больш адчуваю сябе часткай літоўскага ІТ, чым беларускага. Неўзабаве па часе працы ў Вільні ўжо паб’ю свой кар’ерны тэрмін у Мінску. Я адбыўся тут як спецыяліст і бачу больш перспектыў у мясцовым ІТ для сябе.

Спадзяюся, што ўсе намаганні, якія літоўцы прыкладваюць да развіцця індустрыі, вернуцца ім сто разоў. Прыемна быць часткай чагосьці, што хутка і паспяхова расце. Хоць не схаваю, трохі крыўдна — бо такая магчымасць была і ў беларускага ІТ.