Епамаўца рэлакавалі з РФ у Турцыю «на паўгода», дарога ў Еўропу была закрытая. Як ён знайшоў выхад

Андрэй Пак апынуўся ў ліку супрацоўнікаў расійскага офіса EPAM, якіх рэлакавалі пасля 24.02 у Турцыю. Лакацыя меркавалася як часовая, планы былі пераехаць далей у Сербію, але спачатку ўсё зацягнулася, а потым скасавалася. Прыйшлося выбірацца ў Еўропу самому. Для dev.by Андрэй напісаў, чаму Турцыя не краіна для жыцця, як атрымалася рэ-рэлакавацца, што дапамагло ў пошуку працы і наогул выжыць ва ўсім гэтым.

Як з’язджалі

Задумвацца пра пераезд мы з жонкай пачалі ў 2018 годзе.

Перш за ўсё мы зразумелі, што не хочам аддаваць дзяцей у расійскую школу. У нашым горадзе было адчуванне столі: усё добра, але як быццам балота. А нам хацелася свабоды: убачыць свет, пашырыць межы магчымага, сябраваць з людзьмі, якія цікавыя, паглядзець, а што яшчэ мы можам.

Але перад гэтым мы хацелі другое дзіця, і нараджаць яго мы вырашылі ў Расіі. Я ў гэты час уладкаваўся працаваць у EPAM, у гэтай кампаніі мяне асабліва прыцягвала «магчымасць рэлакацыі праз 3 гады».

Увесь 2021 год у нас прайшоў па бальніцах, жонку з дзіцем выпісалі ў снежні. Нам важна было выдыхнуць. План быў такі: жонка ставіць на паўзу сваю працу, сядзіць у дэкрэце з малым, мы ўдосталь атрымліваем асалоду ад бацькоўства, спакою і руціну. Затым спакойна збіраемся і ў 2024-м пераязджаем у выбраную намі краіну. План надзейны, як швейцарскі гадзіннік. Спойлер: не.

Люты 2022-га: EPAM перавозіць супрацоўнікаў з Расіі са словамі «пасядзіце паўгода, далей будзем размяркоўваць вас па офісах у Еўропе». Мы едзем у Турцыю, разлічваючы пачакаць там паўгода, і паехаць далей. 

Чаму Турцыя — гэта варыянт на паўгода (і прычым тут блендар)?

На паўгода Турцыя — шыкоўны варыянт. Мора, свежыя гародніна і садавіна, басейн у двары. Але ў доўгатэрміновай перспектыве ў гэтай лакацыі шмат недахопаў. 

Анталія не пешаходны горад (для нас гэта вельмі важна), мясцовая кухня нам не падышла (бясконцыя кебабы нам сняцца ў кашмарах). Дадайце сюды цэны, што неадэкватна растуць, спецыфіку мясцовага менталітэту, цяжкасці з жытлом.

Але галоўнае — легалізацыя. ДНЖ у Турцыі падаўжаюць толькі на 6 месяцаў, кожны раз гэта стрэс, гемарой і нявызначанасць. Ведаю, вызначанасць у 2022–2024 гадах — гэта ўтопія, але і ў нявызначанасці ёсць градацыя.

Старэйшую дачку трэба было накіроўваць у школу. Адпраўляць яе ў турэцкую, калі маячыць перспектыва адмовы ў ДНЖ (і адпаведна новай моўнай адаптацыі ў іншай краіне), здавалася не найлепшым варыянтам. 

ДНЖ на паўгода робіць цябе практычна закладнікам: ты не можаш планаваць жыццё ўнутры краіны і не можаш атрымаць візу і з’ехаць. Адзіны варыянт атрымаць візу — паехаць у Арменію (у іншых краінах консульствы патрабуюць ад расійцаў ДНЖ), але для гэтага трэба сабраць рэчы, выселіцца са зручнага жытла, знайсці новае ў іншай краіне. Альбо плаціць падвойную рэнту — на той момант мы не маглі сабе гэтага дазволіць.  

Акрамя таго, грудное дзіця на руках рэзка павышала нашую патрэбнасць у стабільнасці, спакоі, зазямленні. Хацелася жыць у краіне, у якой можна будаваць хоць нейкія планы і купіць нарэшце блендар.

Праз год мне стала канчаткова зразумела, што з Турцыі мяне перавязу толькі я сам, і я пачаў дзейнічаць. Па-першае, стаў актыўна шукаць іншую працу, па-другое, паспрабаваў дамовіцца з EPAM аб рэлакацыі.

Як не здарыўся другі рэлакейт з EPAM

Я прапаноўваў пераехаць за свой кошт у ЕС або ў Сербію. Кіраўніцтва пагадзілася перавесці мяне ў іншы офіс за мой кошт, трэба было толькі ўсё аформіць. Я дамовіўся з праектам, што мяне перавядуць на сербскую зп, дамовіўся з хэдамі Сербіі. Мы ўжо былі гатовыя, але працэс стаў зацягвацца і тармазіцца. А потым EPAM афіцыйна прыкрыў рэлакацыю. 

У мяне заставаўся месяц да заканчэння дамовы (знаходзячыся ў Турцыі, мы працавалі па грузінскіх дамовах), і хэд паставіў умову: альбо я згаджаюся пераехаць за свой кошт у Грузію/Арменію, альбо сыходжу добраахвотна — без дадатковых выплат, але з адпускнымі, альбо працую да канца дамовы (з аплачваным адпачынкам у апошні месяц) і сыходжу без нічога.

Опцыя з пераездам у Грузію/Арменію, наколькі я разумею, была прадыктаваная жаданнем зэканоміць/знайсці кампраміс. Перавозіць людзей у Еўропу дорага, а ў Турцыі доўга трымаць супрацоўнікаў, аформленых праз Грузію, няможна, таму «турак» хацелі перавесці на турэцкую юрыдычную асобу. Аднак гэта нявыгадна супрацоўнікам: турэцкія падаткі ў гэтым выпадку сур’ёзна б скарачалі зп. Грузія/Арменія ў гэтым раскладзе як быццам бы кампрамісныя варыянты.

За тры гады ў EPAM я правёў чатыры вэбінары па камунікацыі і софтскілам унутры кампаніі, выпусціў шэсць менці па Python і пяць менці па коўчынгу, атрымаў павышэнне да сеньёра і два павышэнні зп ужо ў перыяд эміграцыі, а таксама чатыры прэміі ад праекта за ўнёсак. Па дакументах я Senior Data Engineer, але на апошніх трох праектах працаваў як Team Lead/Solution Architect. Працаваў напрамую з заказчыкамі, раздаваў задачы, прыдумляў архітэктуру праектаў і трымаў 70% усёй распрацоўкі. Прапанаваныя ўмовы мне здаліся несправядлівымі.

Пакуль я кансультаваўся з юрыстамі і высвятляў, на якія выплаты маю права, з Грузіі мне прыйшоў абноўлены кантракт з прадаўжэннем на год, і я яго падпісаў. 

Мне проста пашанцавала, што Грузія ў той час выпусціла закон, які забараняе дамовы на замежных мовах. Патрэбная была версія на грузінскай, а новы кантракт яны маглі зрабіць мінімум на год. Калі б не гэта супадзенне, мяне б звольнілі па заканчэнні старога кантракта праз месяц пасля вострай стадыі канфлікту без усялякіх дадатковых выплат. А так мая пазіцыя ўмацавалася.

У выніку я змог звольніцца на пагадненне бакоў, з выплатай адпускных і дзвюх зп. Да таго ж на момант звальнення ў мяне на руках былі два оферы на поўнасцю аддаленую працу з зп у тры разы вышэйшай за епамаўскую.

Адступленне. Адкуль узяліся оферы ў крызіс

Цяпер я працую на Чэхію. Пошук працы заняў паўгода. Мой вопыт у ІТ — 10+ гадоў, я цвёрды спецыяліст, англійская — С1. Пад кожную вакансію я пісаў асобнае рэзюмэ, спісваўся з супрацоўнікамі кожнай кампаніі, каб прасунуць рэзюмэ, моцна паправіў LinkedIn. 

Софтскілы таксама важныя. Некаторыя асабістыя якасці, важныя для працадаўцы, я развіваў як навыкі, напрыклад, уменне чуць, камунікаваць з камандай, ведаць, хто за што адказвае, знаходзіць правільных людзей пад задачу. Калі я чагосьці не знаю, то іду шукаць адказ. 

Таксама важнае ўменне задаваць правільныя пытанні і ўдакладняць задачу. Акрамя ўмення вашаваць, важна разумець, што ўласна мы тут робім, якая мэта ў стэйкхолдараў. Бізнэсу прасцей падцягнуць харды супрацоўніка, чым навучыць яго патрэбным метанавыкам, таму лічу, што псіхатэрапія, коўчынг, высокі эмацыйны інтэлект з’яўляецца важным складнікам майго выніку.

Пераезд у Іспанію

Выплаты пасля звальнення далі нам падушку бяспекі, якая дазволіла рушыць далей. У студзені 2024-га мы сабралі амаль два гады жыцця ў чатыры валізкі і паехалі ў Ерэван за іспанскім шэнгенам. 

Прачакалі паўтара месяца і… атрымалі адмову.

Нас пераконвалі, што паўторная падача бескарысная і трэба пачакаць яшчэ паўгода ў Арменіі перад тым, як спрабаваць зноў.

І мы наважыліся падацца на візы паўторна праз два дні пасля адмовы, проста са злосці. Паралельна дамовіліся з жонкай, што ў выпадку няўдачы паедзем у Сербію — хай гэта не краіна мары, але там хоць бы можна будаваць жыццё.

Пры гэтым квіткоў пры новай падачы мы не мянялі, так што на разгляд у консульства было не 40 дзён (як мае быць), а 21. Шанцы, што пашпарты прыйдуць своечасова і з візамі, былі роўныя нулю. Таму мы проста рыхтаваліся вяртаць квіткі і падаўжаць арэнду кватэру, каб спакойна сабраць рэчы ў Сербію.

Чаму нам адмовілі першы раз, я не ведаю. Не бачу іншай прычыны, акрамя дрэннага настрою консула. Абодва разы мы падавалі аднолькавы пакет дакументаў.

Так за пару бяссонных дзён і начэй мы сабралі рэчы і паляцелі ў Іспанію. 

Пра легалізацыю качэўніка

Я абраў шлях лічбавага качэўніка ў Іспаніі, таму што ён дае ДНЖ на тры гады, пры гэтым зп на сям’ю з 4-х чалавек мае быць ~4600 еўра ў месяц грос. Яшчэ адная перавага — падацца можна анлайн з тэрыторыі Іспаніі. Для параўнання: Партугалія патрабуе падачу з краіны грамадзянства альбо краіны, у якой ёсць ДНЖ хоць бы на год. 

Калі падавацца на візу качэўніка не з Іспаніі, то дакументы разглядаюць да паўгода, а ДНЖ даюць на год. А калі прыехаць у Іспанію і падавацца ўнутры краіны, то разгляд займае ўсяго месяц, а ДНЖ даюць на тры гады.

У нашым выпадку 3-гадовыя ДНЖ ухвалілі за месяц. Мы прыехалі 15 сакавіка, падаліся 18-га, ухваленне прыйшло 15 красавіка. Пры гэтым у нас на руках былі ўсе дакументы і пераклады. Мы спецыяльна рыхтаваліся, бо шэнген нам выдалі ўсяго на 15 дзён і было важна праскочыць у гэтае акно. Да атрымання пластыку прайшло яшчэ тры месяцы, але гэта праз глюк з сістэмай запісу ў паліцыю. Па сутнасці, ад моманту ўхвалення мы легальна знаходзімся ў краіне.

Праблема можа ўзнікнуць, калі вы прыехалі па шэнгене, падаліся на разгляд, у часе чакання ваш шэнген скончыўся і вы атрымалі адмову. Тады пры выездзе вам могуць упісаць парушэнне тэрмінаў знаходжання ў шэнгенскай зоне, а калі будзеце расказваць, што разлічвалі на ДНЖ, то могуць дадаць, што вы схлусілі пра мэту візіту.

Таму ў выпадку адмовы лепш нікуды не з’язджаць, а запусціць працэс апеляцыі і ўсякіх запытаў — ёсць верагоднасць, што вас памурыжаць, але ў выніку ўхваляць. 

Трохі рэфлексіі

Не ведаю, ці ёсць дзесьці ідэальная краіна, але Іспанія прынамсі дае легалізацыю і зразумелы статус на тры гады, бясплатную медыцыну (пакуль качэўнікам не трэба афармляць платную страхоўку) + добрыя школы. Цэны не моцна адрозніваюцца ад турэцкіх, пры гэтым якасць непараўнальна вышэйшая. Акрамя таго, мы нарэшце атрымалі магчымасць свабоднага перамяшчэння. 

Малодшае дзіця падрасло, і выявілася, што цяпер нам не так ужо моцна хочацца ўладкоўвацца — пры ўмове зразумелага статусу на найбліжэйшыя тры гады. ДНЖ Іспаніі дае магчымасць убачыць свет, а мы хацелі менавіта гэтага. 

Усведамленне таго, наколькі цяжкі шлях давялося прайсці, дагнала нас толькі пасля пераезду ў Іспанію. Адчуванне страчанага часу ў Турцыі, калі ты толькі ўрыўкамі заўважаеш дзяцінства дзяцей — у паўзах паміж экзістэнцыйным жахам, стрэс ад звальнення са скандалам, ад пошукаў працы, сумоўяў, пераездаў, адмовы ў візах — гэта ўсё збіралася і збіралася. 

Цяпер, калі мэта дасягнутая, ёсць патрэба запаволіцца і асіміляваць пражыты вопыт. Мы беглі марафон са спрынтарскай хуткасцю, дайшлі да фінішу і ўсё яшчэ працягваем бегчы. Праўда, калі тармазіць машыну на поўным хаду, можна ўляцець, таму патрэбны цэлы шлях тармажэння. Новыя вонкавыя ўмовы патрабуюць перазборкі, трэба мяняць стратэгіі і патэрны. 

Жонка — псіхатэрапеўт, вядзе кансультацыі, павышае кваліфікацыю кожны год. Я займаюся коўчынгам, мы абое — у асабістай тэрапіі ад 2014 года, і ў эміграцыі гэта моцна спатрэбілася. Калі ў Турцыі псіхатэрапія дапамагала трымацца нам на плаву, то цяпер, калі мы дасягнулі мэты, яна сышла ў глыбіню. Гэта добрая прыкмета: значыць, у псіхікі з’яўляецца рэсурс для паглыблення.

Псіхатэрапія дае магчымасць быць у кантакце са сваімі каштоўнасцямі і пачуццямі, калі ўсе вонкавыя арыенціры ляцяць да д’ябла і рухацца ты можаш толькі па ўнутранай навігацыі. Жыццё можна будаваць знутры навонкі, а не наадварот. Наўрад ці мы з жонкай апынуліся б там, дзе мы цяпер, без гэтай сувязі з сабой. Мы выжылі і цяпер у тэрапіі вучымся жыць.

Цяпер у нас на руках карткі ДНЖ, мы ездзім на моры кожны тыдзень, я хаджу ў нядзелі на бадмінтон, мы ўжо разбіраемся ў мясцовых прадуктах, знайшлі смачную каву побач з домам — наладжваецца прыемная руціна. 

Пры гэтым у верасні мы збіраемся на два месяцы ў Лісабон, а далей плануем сустракаць Новы год у Празе, таму блендару мы ўсё яшчэ не купілі, але гэта ўжо выбар, а не вымушаны стан.