Першымі кадзіроўшчыкамі для лічбавых камп’ютараў у часы Другой сусветнай вайны былі жанчыны — мужчыны сталі дамінаваць у праграмаванні і ІТ толькі ў 1980-х гадах. Некалькі дзесяцігоддзяў з-за ціску і стэрэатыпаў жанчыны не маглі займаць лідзіруючыя пазіцыі ў ІТ-кампаніях. Forbes распавёў, як змянялася роля жанчын у праграмаванні і чаму мужчыны забралі ў іх гэтую сферу.
Першымі кадзіроўшчыкамі для лічбавых камп’ютараў у часы Другой сусветнай вайны былі жанчыны — мужчыны сталі дамінаваць у праграмаванні і ІТ толькі ў 1980-х гадах. Некалькі дзесяцігоддзяў з-за ціску і стэрэатыпаў жанчыны не маглі займаць лідзіруючыя пазіцыі ў ІТ-кампаніях. Forbes распавёў, як змянялася роля жанчын у праграмаванні і чаму мужчыны забралі ў іх гэтую сферу.
Першую камп’ютарную праграму ў гісторыі напісала жанчына. У 1834 годзе матэматык Ада Лаўлейс пазнаёмілася з прафесарам матэматыкі Кембрыджскага ўніверсітэта Чарльзам Бэбіджам, які працаваў над стварэннем «аналітычнай машыны» — прылады з металічных шасцярнёў, здольнай выконваць алгарытм «калі нешта адбываецца, то зрабіць тое-тое» і захоўваць інфармацыю ў памяці. Лаўлейс разумела, што гэта нешта большае, чым проста механічны калькулятар, і напісала артыкул, у якім патлумачыла, як машына Бэбіджа магла б праводзіць вылічэнні. Алгарытм Лаўлейс так і не быў рэалізаваны, але многія навукоўцы лічаць менавіта яе «маці праграмавання». Сама сфера пачала актыўна развівацца ў 1940-я, і першымі прафесійнымі праграмістамі таксама былі жанчыны.
«У 1940-х, калі з’явіліся лічбавыя камп’ютары, жанчыны зноў былі першапраходцамі ў напісанні для іх праграмнага забеспячэння. У той час мужчыны ў камп’ютарнай індустрыі глядзелі на код як на другасную і не асабліва цікавую задачу. Сапраўдны шлях да славы пралягаў праз стварэнне абсталявання», — піша New York Times.
Першы праграмавальны лічбавы камп’ютар ЗША — ЭНІАК (Electronic Numerical Integrator and Computer) — важыў больш за 30 тон. Яго запуск лічыўся інжынерным подзвігам, а праграмаванне было некваліфікаванай, амаль сакратарскай працай. Да стварэння ЭНІАКа жанчыны займаліся руціннымі вылічэннямі: многія фірмы куплялі гіганцкія лічыльныя машыны, напрыклад, для падліку зарплаты. Жанчыны, якія працавалі з ЭНІАКам, аднымі з першых выявілі, што код звычайна не працуе правільна з першага разу, і асноўная праца праграміста складаецца ў тым, каб знаходзіць і выпраўляць памылкі.
У 1946 годзе напярэдадні першай дэманстрацыі працы ЭНІАКа дзвюм жанчынам з каманды праграмістаў, Джын Джэнінгс і Бэці Снайдэр, было даручана скласці праграму, якая б разлічвала траекторыі палёту ракет. Праз некалькі тыдняў машына была гатовая да працы, але на першай афіцыйнай дэманстрацыі кіраўнікі праекта нават не згадалі стваральніц праграмы.
У 1950–60-х гадах колькасць працоўных месцаў для праграмістаў павялічылася, працадаўцы шукалі кандыдатаў з матэматычным і лагічным складам розуму. Лічылася, што для гэтай працы падыдуць жанчыны, якія ўмеюць вязаць і гатаваць па кулінарнай кнізе. У 1957 годзе ў межах праграмы набору кадраў IBM выпусціла брашуру пад назвай «Мае цудоўныя лэдзі», якая заклікала жанчын адгукацца на вакансіі праграмістаў.
Сумяшчаць мацярынства і поўны працоўны дзень жанчынам было цяжка, але гэта нараджала нечаканыя карысныя ініцыятывы. У 1957 годзе праграмістка кампаніі Raytheon Элсі Шат пасля нараджэння дзіцяці была вымушана звольніцца і заснавала сваю кансалтынгавую кампанію па стварэнні кода. Яна наймала маці ў дэкрэтным адпачынку на няпоўны працоўны дзень і навучала іх праграмаванню. Камп’ютары настолькі трывала асацыяваліся з жаночай працай, што некаторыя мадэлі называліся жаночымі імёнамі.
У 1967 годзе Cosmopolitan апублікаваў артыкул «Камп’ютарныя дзяўчыны», дапоўніўшы яго фотаздымками жанчын за камп’ютарамі. У ёй адзначалася, што жанчыны-праграмісты могуць зарабляць да $20 тысяч у год. Доктар Грэйс Хопер — стваральніца першага ў гісторыі кампілятара, якая ўдзельнічала ў распрацоўцы ЭНІАКа, — у каментарыі да артыкула згадвала, што праграмаванне — «гэта так жа проста, як прыгатаванне вячэры: трэба ўсё загадзя прадумаць і спланаваць да пэўнага часу». Яна таксама заўважала, што праграмаванне патрабуе цярпення і ўвагі да дэталяў, таму гэтая праца нібыта створана для жанчын.
20 ліпеня 1969 года астранаўты Ніл Армстранг і Баз Олдрын здзейснілі пасадку на Месяц амаль з бездакорнай дакладнасцю. Гэта стала магчымым дзякуючы праграмістцы Маргарыт Гамільтан. Яна кіравала стварэннем кода для бартавога ПЗ касмічнага карабля «Аполон-11», а таксама ёй прыпісваюць увядзенне тэрміну «праграмная інжынерыя».
Калі ў 1950-я напісанне кода для камп’ютараў было руціннай працай, выканаўцы якой заставаліся нябачнымі і безыменнымі, то ў 1960–70-я стаўленне да прафесіі змянілася. Камп’ютары атрымлівалі ўсё большае распаўсюджанне, праграмісты карысталіся попытам, іх заробкі раслі. Сфера, якая доўгі час была фемінізаванай, зацікавіла мужчын, і паступова яны сфармавалі новы вобраз праграміста — матэматычнага генія, які загадвае машынамі і валодае таемнымі ведамі, недаступнымі звычайным смяротным.
На гэты вобраз сталі арыентавацца і працадаўцы, якія шукалі спецыялістаў для напісання кода. Універсітэцкіх праграм па праграмаванні было мала, кампаніі часта навучалі супрацоўнікаў самі, а пры найме звярталі ўвагу ў першую чаргу на софт-скілы. Алею ў агонь падліла даследаванне IBM, выпушчанае ў канцы 1960-х: у ім гаварылася, што асобныя звышпрадуктыўныя праграмісты маглі адзінаасобна замяніць да 26 сваіх калег, і кампаніі пачалі шукаць сярод кандыдатаў такіх геніяў-самотнікаў. Гэта неабавязкова былі мужчыны, але ў мове і метафарах, якія выкарыстоўваліся для апісання вызначальнага характару, якім характарызаваліся прафесіяналы у галіне праграмавання, выразна прасочваліся маскулінныя асацыяцыі.
Так да канца 1960-х стэрэатыпны праграміст з акуратнай і выканаўчай жанчыны, якая ўмее вязаць і гатаваць, ператварыўся ў неахайнага асацыяльнага мужчыну. Аднак і сёння, гаворачы пра жанчын у ІТ, эксперты называюць сярод іх адметных якасцяў эмпатыю і камунікатыўныя навыкі.
Асацыяльнасць «сапраўдных праграмістаў» з самага пачатку была міфам: насамрэч тагачасныя камп’ютарныя лабараторыі былі прасторамі, дзе фарміравалася свая культура, заснаваная на жартах, зразумелых толькі «сваім», цікавасці да відэагульняў, звычцы працаваць па начах і духу суперніцтва. Жанчыны ў гэтым маскулінным асяроддзі адчувалі сябе няўтульна.
На выцісканне жанчын з прафесіі паўплывала і распаўсюджанне ПК у 1970–80-я. Як высветлілі ў Універсітэце Карнэгі-Мелана ў ЗША, бацькі з большай верагоднасцю куплялі дарагі гаджэт дзіцяці, калі ў іх быў сын. Дзяўчынкам камп’ютары куплялі радзей. У выніку юнакі вучыліся праграмаванню і атрымлівалі значна больш інфармацыі пра новыя тэхналогіі, чым дзяўчыны. Галоўнымі героямі рэкламы таксама былі хлопчыкі: напрыклад, Apple у 1985 годзе паведамляла, што з іх камп’ютарам школьнік Браян можа стаць кім захоча, калі вырасце.
У 1990 годзе сярод соцень спецыялістаў было праведзена апытанне, якое паказала, што наяўнасць камп’ютара ў дзяцінстве было вызначальным фактарам пры выбары спецыяльнасці. Некаторыя дзяўчаты распавядалі, што ў школе ім добра давалася матэматыка, таму настаўнікі матывавалі іх паступаць у тэхнічныя ВНУ, але на першых жа занятках яны разумелі, наколькі моцна адстаюць ад аднакласнікаў-мужчын, проста таму, што тыя «ўсё дзяцінства гулялі ў камп’ютары». Лічылася, што ў абітурыентаў ужо павінен быць досвед праграмавання, і з хатнім камп’ютарам хлопчыкам было значна прасцей выканаць гэтую ўмову. Дзяўчаты, акрамя таго, сутыкаліся з сексізмам з боку выкладчыкаў, якія лічылі іх «залішне прыгожымі», каб пісаць код. На другі год многія студэнткі кідалі навучанне, падсумоўваюць аўтары даследавання.
У канцы 1990-х гадоў сітуацыю спрабавалі змяніць. Напрыклад, ва Універсітэце Карнэгі-Мелана зрушылі фокус з ацэнкі праграмісцкага досведу абітурыентаў на іх патэнцыял. Гэта дазволіла павялічыць колькасць дзяўчат сярод першакурснікаў з 8% у 1995 годзе да 42% — у 2000-м.
У ІТ-індустрыі па-ранейшаму захоўваецца гендарны разрыў у аплаце працы. Брытанскае даследаванне 2022 года паказала, што 91,1% тэхналагічных кампаній у Злучаным Каралеўстве плацяць супрацоўнікам-мужчынам больш, чым жанчынам: сярэдняя пагадзінная аплата працы мужчын аказалася вышэй на 16%. У ЗША сярэдні гадавы даход жанчын у ІТ складае 86% ад сярэдняга гадавога даходу мужчын, а штогадовыя бонусы атрымліваюць 53% мужчын і 40% жанчын.
У 2022 годзе колькасць жанчын, якія працавалі ў тэхналагічных гігантах (Amazon, Apple, Facebook, Google, Microsoft), у тым ліку на кіраўнічых пасадах, складала ў сярэднім каля 35% ад колькасці ўсіх супрацоўнікаў.
Сёння перспектывы жанчын у ІТ некаторыя эксперты звязваюць з пераменамі ў самой галіне. Тыя самыя эмпатыя і камунікатыўныя навыкі, якія лічацца больш уласцівымі жанчынам, становяцца асновай сучаснага лідарства. Акрамя таго, запыт на «мяккія навыкі» звязаны з распрацоўкамі ў сферы ШІ — у прыватнасці, этычнага ШІ (ethical AI) і чуллівага ШІ (empathetic AI). Аднак да парытэту з мужчынамі ў ІТ жанчынам яшчэ вельмі далёка.
Рэлацыраваліся? Цяпер вы можаце каментаваць без верыфікацыі акаўнта.
Я был в шоке, когда увидел в Варшаве плакаты - "ИТ это и мужская профессия тоже", призывающая парней учиться по ИТшным специальностям. Когда расспросил знакомых поляков, оказалось что там стереотип, что там считается что ИТшка это женская сфера, потому что там не заработать столько денег как в финансах, строительстве или медицине.
Каментарый скрыты за парушэнне правілаў каментавання.
Правила тут, их всего 5