«Усё састарэла». Як вайна змяняе стаўленне Еўропы да тэхналогій — спыталі ў чыноўніка НАТА

Кібербяспека ў НАТА — узровень адэкватны, але недастатковы

— Апошнім часам у краінах Альянсу пачасціліся кібератакі з боку расійскіх і беларускіх хакераў?

— Я не магу раскрываць інфармацыю з канфідэнцыйных крыніц, але магу сказаць, што ўзровень пагроз з боку Расіі і Беларусі высокі. І мы назіраем рост актыўнасці ў апошнія гады. Высокі ўзровень атак з выкарыстаннем праграм-вымагальнікаў. Яны нацэленыя на крытычна важную інфраструктуру. Сітуацыя ў Вялікабрытаніі з сістэмай аховы здароўя або атака на трубаправод Colonial у ЗША — гэта яскравыя прыклады пагроз крытычнай інфраструктуры. Акрамя таго, актыўна атакуюцца прамысловыя сістэмы кіравання.

У справаздачы Microsoft пра кіберпагрозы ёсць згадка пра расійскія і звязаныя з ёй хакерскія групы. І я лічу гэтую справаздачу досыць дакладнай.

— Як вы лічыце, ці гатовыя тэхналогіі інфраструктуры краін НАТА да падобных пагроз?

— Я ў цэлым упэўнены, што ўзровень кібербяспекі і абароны адэкватны, але недастатковы. Таму мы ўжо некалькі гадоў працуем з саюзнікамі над тым, каб яны прынялі абавязацельствы па кіберабароне — так званае «Cyber Defense Pledge».

Мы хочам павысіць стандарты, асабліва калі гаворка ідзе пра абарону крытычнай інфраструктуры. Гэтыя стандарты ўзгадняюцца з патрабаваннямі ЕС, але мы робім акцэнт менавіта на крытычнай інфраструктуры — гэта самая частая мішэнь для атак.

«Ва Украіне і Першая, і Трэцяя сусветная вайна»

— Якія тэхналагічныя ўрокі вынеслі краіны НАТА з вайны ва Украіне?

— Першы — трэба хутчэй укараняць інавацыі. Ва Украіне цыкл укаранення тэхналогій — 2–6 тыдняў (як ПЗ, так і апаратнага забеспячэння). І Расія вучыцца гэтак жа хутка, як і Ўкраіна.

Другі момант — глыбокая інтэграцыя вайсковай і грамадзянскай тэхнікі. Ва Украіне цяпер адначасова Першая і Трэцяя сусветная вайна, усё пераплецена. Тут і дадзеныя са спадарожнікаў грамадзянскага прызначэння, і дроны, зробленыя энтузіястамі, і аплікацыі, распрацаваныя і выкарыстаныя як вайскоўцамі на перадавой, так і цывільнымі.

Украінскім вайскоўцам удаецца расшыфроўваць незашыфраваныя расійскія перамовы з дапамогай камерцыйнага праграмнага забеспячэння, выкарыстоўваецца мноства інструментаў штучнага інтэлекту, якія можна набыць у прыватных кампаній. І прыватныя кампаніі ствараюць і абараняюць вайсковыя сеткі.

Зараз так вядуцца і будуць весціся войны. Украіна — яскравая дэманстрацыя гэтага.

— У снежні вы казалі, што НАТА рыхтуе новую стратэгію па барацьбе з гібрыднымі пагрозамі. Якія элементы састарэлі ў папярэдняй стратэгіі і на што будзе зроблены акцэнт у новай?

— Шчыра кажучы, апошні дакумент цалкам страціў актуальнасць. Ён не адлюстроўвае ўзровень пагроз, іх разнастайнасць, даступныя тэхналогіі, якія краіны здзяйсняюць гібрыдныя атакі супраць саюзнікаў.

Калі адбылася кібератака — магчыма, паралельна ідзе дэзінфармацыя, палітычнае ўмяшанне або іншы від сабатажу. Тады важна зразумець: у чым іх агульная мэта? І як выбудаваць абарону менавіта ад гэтай мэты, а не ад асобных атак? Як не даць Расіі або іншым гульцам дасягнуць задуманага?

Зараз я кажу толькі пра элементы, якія мы збіраемся прапанаваць. Спадзяюся, што саюзнікі іх зацвердзяць.

1. Больш уважліва адсочваць гібрыдныя атакі. Мы хочам мець поўную карціну па ўсім Альянсе: выяўляць заканамернасці, тэндэнцыі, трэнды. Тады становіцца зразумела: гэта ўжо сістэмны шаблон.
2. Узмацніць меры стрымлівання. Мы ўжо ўжылі такія падыходы да звычайных вайсковых пагроз, але пакуль не выкарыстоўвалі іх супраць гібрыдных атак. З-за гэтага мы дзейнічаем менш эфектыўна.
3. Праводзіць сумесныя вучэнні па гібрыдных пагрозах. Важна, каб ва ўсіх было аднолькавае разуменне, што лічыць гібрыднай атакай і як на яе рэагаваць. Мы не хочам, каб 32 краіны абмяркоўвалі гэта ўпершыню проста падчас крызісу. Такія вучэнні ўжо стартавалі.
4. Аб’яднаць усе элементы розных відаў пагроз. Расія адкрыта прымяняе ўсе даступныя інструменты — у тым ліку ад імя дзяржавы. Але па сутнасці яны працуюць на адну мэту і дзейнічаюць у адных інтарэсах.

Расійская стратэгічная дактрына накіравана на тое, каб дасягнуць палітычнай перамогі любымі сродкамі. НАТА ж аддзяляе гібрыдныя пагрозы і «сапраўдную» вайну — у адрозненне ад Расіі. Таму нам трэба перабудаваць мысленне.

Больш грошай у defence tech

— Амерыканскія ваенныя тэхналогіі і тэхналагічная інфраструктура здаюцца значна больш маштабнымі, чым еўрапейскія. Ці ёсць у Еўропе планы па стварэнні альтэрнатывы і развіцці defence tech?

— У ЗША гіганцкі рынак, венчурны капітал. Сама сістэма пабудавана так, што яна заахвочвае рызыку. Усяго гэтага значна менш у Еўропе. І больш рэгулявання. Цяпер Еўропа актыўна працуе над тым, каб змяніць сітуацыю.

У нас ёсць фонд інавацый у галіне перадавых тэхналогій памерам 1 мільярд еўра, які інвестуе ў Еўропу. У нас ёсць аналаг DARPA — амерыканскай структуры падтрымкі стартапаў. Мы называем яе DIANA, яна займаецца інвестыцыямі ў стартапы, і яе асноўная дзейнасць засяроджана менавіта ў Еўропе.

Інвестыцыі ў тэхналогіі цалкам адпавядаюць пазіцыі цяперашняй адміністрацыі ЗША, якая хоча, каб Еўропа больш інвеставала ў сваю абаронку.

Нельга зацыклівацца на старых тэхналогіях — трэба звяртаць увагу на новыя. Украінцы змаглі выцесніць расійскі Чарнаморскі флот, не маючы ніводнага карабля — толькі за кошт дронаў. Гэта паказвае, што ўжо цяпер можна дамагацца вынікаў з дапамогай звычайных, даступных на рынку тэхналогій.

Мы — тыя, хто займаецца інавацыямі, — намагаемся данесці гэта да тых, хто прытрымліваецца традыцыйнага падыходу. Часам не патрэбны ідэальны вынік — можна ўзяць камерцыйнае рашэнне, якое дасць 60% эфекту, але адразу, а не праз гады.