«Цяжка». Як выпускнікі-айцішнікі (не) знаходзяць працу ў 2023–2025

devby пагутарыў з выпускнікамі тэхнічных ВНУ пра пошукі працы ў 2022 годзе — тады кампаніі згортвалі стажыроўкі і курсы для джуноў, а таксама найм. А што цяпер?

Знайшлі працу

«Не ўсе хочуць марнаваць сваю маладосць на бясплатныя стажыроўкі» (а дарма)

Джон*, сканчвае БДТУ ў 2025:

— Выпускаюся сёлета з БДТУ, факультэт інфармацыйных тэхналогій. Ужо маю каля 5 гадоў досведу ў ІТ. Асновы праграмавання я пачаў вывучаць яшчэ ў школе, потым пайшоў ва ўніверсітэт. Мне падалося, што веды, якія нам даюць, больш глыбінныя і акадэмічныя — а вось практыкі не хапае, і я пачаў думаць пра стажыроўку ў ІТ-кампаніі.

Як прабіваўся ў ІТ?

У нас ва ўніверсітэце вельмі шмат класаў/кабінетаў, зробленых ІТ-кампаніямі — EPAM, ITechART (Vention), LeverX, Innowise, «Леста», «БелХард», IsSoft, Itransition. Раней гэта былі не проста добрыя кабінеты — у іх праводзіліся лабы. І каб трапіць туды, трэба было толькі жаданне, — а далей цябе навучалі таму, што сапраўды патрэбна кампаніі, і забіралі на аплатную стажыроўку, а потым джуном. Але ўсё гэта скончылася ў 2020 годзе, калі кампаніі моцна скарацілі бюджэт на спансаванне і перасталі праводзіць лабы ва ўніверсітэце.

І ўсё ж да 2022 года ў ItechArt, Innowise, EPAM, Andersen заставалася мноства стажыровак. З першага курса я спрабаваў трапіць туды. Спачатку атрымаў адмову з фідбэкам: «Веды ёсць, англійская добрая, але ты не ведаеш таго, на чым мы сапраўды распрацоўваем». Тады пачаў самастойна вывучаць Python (а ва ўніверсітэце нам на першым курсе выкладалі асновы праграмавання на C++ і HTML/CSS/JS для стварэння сайтаў). Праз месяц пачаў зноў адгукацца, і зноў атрымліваў адмовы, бо працадаўцы аддавалі перавагу студэнтам старэйшых курсаў. У ItechArt мяне прапусцілі на наступны этап — і прызначылі сумоўе на 25 лютага, але 24 лютага прыйшоў ліст, што яны вырашылі прыпыніць набор, дамок з картак абрынуўся.

Пасля гэтага стала яшчэ цяжэй прабівацца ў ІТ, бо стажыроўкі закрыліся, а джуноў бралі толькі з досведам.

Я вярнуўся на фрыланс, сабраў партфоліа і пайшоў яшчэ раз у паход. Знайшоў кампанію, як выявілася, вельмі падазроную — яна рабіла прадукты на маладых хлопцах, якім абяцалі плаціць па 200 даляраў (такі заробак быў прапісаны ў мяне ў кантракце), але за 12 месяцаў працы там я атрымаў яго толькі адзін раз — трыма часткамі.

[Затым] уладкаваўся ў беларускую прадуктовую ІТ-кампанію. Трапіў туды з другога разу — у першы, хаця і прайшоў сумоўе ідэальна, атрымаў адмову: працадаўцу стала страшна, што мне было 19 гадоў. І пачаў свой рост да сеньёра.

Вядома, у гэтую ж кампанію я і размеркаваўся, бо праходзіў там дзве практыкі — а для камісіі гэта важкі аргумент.

Як справы ў аднакурснікаў?

На другім курсе ва ўніверсітэце нам цэлы год паказвалі C# WFC, а потым .NET — і 60% хлопцаў з патоку ў 300 чалавек вырашылі, што будуць C#-распрацоўшчыкамі. Але вакансіі для джуноў з C# вельмі рэдкая з’ява. І калі на чацвёртым курсе мае аднагрупнікі пачалі шукаць месца для размеркавання, яны трапілі ў пастку — па іх запыце нічога не было. Таксама ва ўніверсітэце з першага па чацвёрты курс нам падрабязна расказвалі пра JS — спачатку чысты, потым бібліятэкі, React, Node.JS, таму многія з C# змаглі пераключыцца на Node.JS.

У аднакурснікаў было па-рознаму:

• тыя, хто, як і я, пачаў працаваць да 2–3 курса, адчувалі сябе спакойна, бо ўжо замацаваліся ў сваіх кампаніях;
• але былі і тыя, хто працаваў у кампаніях, у якія нельга размеркавацца, бо ў іх няма юрыдычнай асобы ў Беларусі. Яны пачалі шукаць працу на ўнутраным рынку — але пошукі ішлі так сабе;
• астатнія, што не працавалі нідзе, зразумелі, што час шукаць працу. Але рынку яны аказаліся не патрэбныя са сваім C# і без досведу. Хлопцы сталі шукаць хоць бы што-небудзь: хтосьці стаў тэставальнікам, хтосьці — DB-распрацоўшчыкам, хтосьці — аналітыкам (але ў нямногіх гэта былі джун-пазіцыі, у большасці выпадкаў — гэта былі неаплатныя стажыроўкі);
• а тых, хто не змог нічога знайсці, на размеркаванні чакалі кафедра, вёскі Новае Поле і Новая Мыш — у якасці настаўнікаў інфарматыкі, завод «Інтэграл», фабрыка «Галантэя», «Белсаюздрук», Лагойск і іншая праца за маленькую зарплату.

Чаму размеркавацца стала цяжэй?

Наш ВНУ усё яшчэ дазваляе размеркавацца ў кампанію, якую ты знайшоў сам, але цяпер ён уважліва вывучае, што гэта за працадаўца.

Справа ў тым, што пасля росту колькасці махінацый з размеркаваннямі з’явіўся шэраг абмежаванняў:

• напрыклад, з гэтага года нельга размеркавацца на менш чым адну стаўку (камісія проста не дасць дабро);
• таксама маладыя спецыялісты могуць працаваць толькі афлайн — без магчымасці размеркавацца і з’ехаць, маўляў, у іх дыстанцыйная праца;
• з наступнага года, кажуць, не будзе прыярытэту ў кампаній з ПВТ па асабістых заявах, іх прыраўняюць да дзяржаўных кампаній, то бок усе будуць падаваць заяўкі, і яны будуць разглядацца па чарзе. А звычайна дзяржаўныя кампаніі дасылаюць свае заяўкі яшчэ на 3 курсе (большасць студэнтаў у гэты момант нават не задумваецца пра працу);
• нам сказалі, што кампанія, якая не з’яўляецца партнёрам ВНУ, не зможа запытаць размеркаванне. Усё будзе «згодна з набытымі квіткамі».

Што даў універсітэт?

Наогул, ва ўніверы было прыкольна. За час навучання я паспеў паспрабаваць мноства моў праграмавання: нейкія на паглыбленым узроўні — C#, C++, JS, Java; нейкія на пачатковым — Dart, Kotlin, Swift, Flutter, Rust, Ruby, Arduino; такія інструменты, як Figma (у нас быў цэлы семестр па распрацоўцы дызайну, хоць у мяне не дызайнерская спецыяльнасць); нават крыху паглыбіўся ў навучанне нейрасетак, глыбока вывучалі базы дадзеных Oracle, MSQL Server, SQLite.

Самае каштоўнае, што я атрымаў ва ўніверсітэце, — пясочніцу для навучання і нетворкінг. І мне шкада, што цяпер няма столькі моцных канферэнцый, хакатонаў, лаб ад ІТ-кампаній. Але ў цэлым ФІТ БДТУ — гэта найлепшае, што ёсць на рынку адукацыі.

«У нас усе ў асноўным размяркоўваліся альбо ў расійскія кампаніі, альбо ў дзяржаўныя»

Алег, скончыў БДУІР у 2024 годзе:

— Магу сказаць, што з пошукам працы выпускнікам ВНУ стала цяжэй — у нас усе ў асноўным размяркоўваліся альбо ў расійскія кампаніі, альбо ў дзяржаўныя.

Так, у БДУІР усё яшчэ можна размеркавацца ў кампанію, якую ты знайшоў сам. Але ўніверсітэт можа пажадаць заключыць дамову аб матэрыяльнай дапамозе ўніверсітэту. Мая кампанія такую дамову не заключала, але мяне ўсё роўна размеркавалі туды, куды я хацеў. А потым забралі ў войска.

Сваю першую працу я знайшоў праз сайт hh, наступную — таксама праз яго. Але магу сказаць, што на мяне моцна паўплывала не тое, чаму мяне вучылі ва ўніверсітэце, а тое, у якой асяроддзі я знаходзіўся падчас навучання.

«Сыходзьце пасля 9 класа ў каледж, там за 4 гады асвойвайце выбраную тэхналогію і шукайце стажыроўкі»

Ягор*, навучаецца ў БНТУ, год выпуску — 2026:

— Праз год я выпускаюся з БНТУ, спецыяльнасць — праграмнае забеспячэнне інфармацыйных тэхналогій. А тры гады таму я скончыў каледж па гэтай жа спецыяльнасці.

Што я бачу ўжо цяпер: з пошукам працы ВНУ дапамагае толькі ўскосна. Ёсць «корка» — і нармальна. Працадаўцы звяртаюць увагу на яе адсутнасць. Ды і тое не заўсёды — залежыць ад кампаніі.

З практычнага пункту гледжання, як мне здаецца, у ВНУ варта ісці дзеля дзвюх рэчаў: мінімальнай базы — каб, калі ўпёрся ў тупік, хаця б прыкладна разумець, дзе шукаць рашэнне; і нетворкінгу. Многія працадаўцы, перш чым размясціць вакансію, распаўсюджваюць інфармацыю сярод сваіх супрацоўнікаў: хто каго можа парэкамендаваць па рэферальнай праграме.

Каб працаваць, патрэбныя рэальныя веды і ўменні, патрэбная практыка — а гэтаму ВНУ мала спрыяе. Калі падчас навучання студэнт засвойвае толькі агульную праграму, не паглыбляючы свае веды, — адразу пасля ВНУ знайсці працу складана. Трэба шукаць стажыроўкі — гэта рэальны варыянт хоць неяк стартаваць, і рабіць гэта трэба яшчэ падчас навучання.

Яшчэ адзін працоўны варыянт — калі з ВНУ супрацоўнічаюць буйныя ІТ-кампаніі, але з-за палітычнай сітуацыі іх доля значна скарацілася.

Што магу расказаць пра размеркаванне: кажуць, калі студэнт загадзя прыносіць ліст ад арганізацыі, якая абавязваецца яго ўзяць на адпрацоўку, — то найчасцей камісія ідзе насустрач. Але сам я праходзіць гэта буду толькі праз год.

Падчас майго выпуску з каледжа ў 2022 годзе ўсім, хто прынёс гарантыйныя лісты, іх ухвалілі — нават да ІП яшчэ было можна размеркавацца.

Якія перспектывы ў выпускнікоў сёння — усё ў іх уласных руках. Чым раней, яшчэ падчас навучання, пачнуць варушыцца і дзейнічаць у патрэбным кірунку, тым вышэйшыя шанцы.

Ці запатрабаваныя яны ў працадаўцаў? «Забудзьце ўсё, чаму вас вучылі ва ўніверы». Ты павінен умець выконваць рэальныя бізнес-задачы, а не ўмоўныя лабараторныя — а гэта прыходзіць з досведам. Варыянт, які я рэкамендую, — яшчэ падчас навучання пачаць шукаць стажыроўкі.

Асабіста я падчас навучання ў каледжы засвойваў толькі агульную праграму, але ўсе тэмы курсавых і дыплома выбіраў паводле інтарэсаў — і ў працэсе рэалізацыі праектаў атрымаў больш, чым ад усяго навучання.

Толькі праз 3 гады пасля заканчэння каледжа ў мяне атрымалася ўладкавацца распрацоўшчыкам. Але калі б я ведаў падчас навучання ў каледжы тое, што цяпер апісваю, — то ўвайшоў бы ў ІТ яшчэ тады.

«Паўгода безвынікова шукала працу ў Польшчы, пакуль мяне не парэкамендавалі — інтэрнам»

Вікторыя*, скончыла БДУІР у 2025 годзе:

— Я навучалася на завочным аддзяленні па скарочанаму профілю — таму размеркавання ў мяне не было.

Зараз я жыву і працую ў Польшчы, але яшчэ ў Беларусі спрабавала знайсці працу, і гэта было вельмі складана: цябе проста не запрашаюць на сумоўі. На рынку няма такой колькасці вакансій — таму мае аднагрупнікі працуюць там, дзе давядзецца.

Калі казаць пра валіднасць маёй адукацыі, то мяне значна большаму навучыў радыётэхнічны каледж, чым БДУІР — я атрымала шмат спецыяльных ведаў. У БДУІР, я б сказала, мне толькі трошкі пашырылі кругагляд, але напэўна гэта нешта звышнатуральнае.

Пасля каледжа, як і пасля ВНУ, ёсць адпрацоўка па размеркаванні — але варыянты горшыя, чым пасля ўніверсітэта. У дадатак да дыплома каледж дае «корачку» слесара 3–4 разраду — не знойдзеш працу па спецыяльнасці, можаш пайсці працаваць на завод. Патрабаванні да размеркавання былі жорсткімі: нельга было ўладкавацца да ІП, напрыклад. Перавага звычайна аддавалася заяўкам ад прадпрыемстваў, якія рабілі запыт на N чалавек на X спецыяльнасць.

Але ў цэлым нават зарплата інтэрна ў нашай карпарацыі была вышэй за сярэднюю па рынку прыкладна на 1000 злотых грос (гэта каля 250 даляраў). А заробку джуна цалкам хапае, каб жыць у Польшчы, здымаць жыллё і нават адкладаць.

Што да маіх уражанняў ад працы, то ў мяне склалася меркаванне, што ў беларусаў добрыя веды, але найчасцей таму, што ім даводзіцца ведаць значна больш, чым сярэднестатыстычнаму паляку, каб атрымаць такую ж працу.

«Усё, што я зараз ведаю, я знайшоў/вывучыў сам, а БДУІР толькі даў мне час»

Грыгорый*, скончыў БДУІР у 2023 годзе:

— На трэцім курсе праходзіў практыку ў невялікай кампаніі — там і застаўся працаваць праграмістам. Туды ж і размеркаваўся пасля ўніверсітэта, працаваў, пакуль не забралі ў войска, а праз год вярнуўся: тут усе знаёмыя мне людзі, з якімі камфортна. Таксама маю пару праектаў «на баку».

Што магу сказаць пра перспектывы, якія адкрываюцца перад выпускнікамі тэхнічных ВНУ: універ не дасць нічога карыснага, асабліва ў частцы сучаснага праграмавання. Усё, што я зараз ведаю, я знайшоў і вывучыў сам, а БДУІР толькі даў мне час, каб адтэрмінаваць службу ў войску і зразумець, чаго я хачу ад жыцця і кім хачу быць.

«Па грашах вельмі сціпла»

Ян*, скончыў БНТУ ў 2023 годзе:

— Я — выпускнік БНТУ па спецыяльнасці аўтаматызацыя тэхналагічных працэсаў і вытворчасцей.

Магу сказаць, што пасля ўніверсітэта і асабліва пасля войска знайсці працу вельмі складана (а я не хацеў вяртацца на старое месца). Да размеркавання ў большасці з нас былі лісты і дакументы ад кампаній — і амаль усе пайшлі туды, куды хацелі (ну, або як атрымалася). Я пайшоў туды, дзе праходзіў пераддыпломную практыку — у буйную дзяржаўную кампанію.

Адукацыя наша, як высветлілася на практыцы, не вельмі валідная: мы вывучалі шмат непатрэбнага, марнавалі сілы — а па факце гэта не спатрэбілася.

Пасля войска, як я ўжо сказаў, я пачаў шукаць новую працу — у асноўным праз rabota.by і LinkedIn.

Тэставых заданняў я зрабіў каля дзесяці, і 60% з іх прывялі да сумоўяў. Найбольш непрыемная гісторыя была з кампаніяй Modsen: па-першае, тэставае было проста гіганцкіх памераў; па-другое, жудаснае тэхнічнае сумоўе — два інтэрв’юеры амаль увесь час сядзелі ў муце, смяяліся, перабівалі мяне і гэтак далей.

Я ўпэўнены, што далей будзе прасцей: я ўжо адпрацаваў у кампаніі 6 месяцаў, спадзяюся, што хутка будзе павышэнне. Але, калі шчыра, надоўга там заставацца не збіраюся — спакойна, без спешкі і не згаджаючыся на любыя ўмовы, знайду альтэрнатыву — і сыду.

Не знайшлі

«Шукаю працу ўжо год — але ніяк. Фрылансу таксама няма — хіба што магу знаёмым зрабіць пару ботаў»

Аліна*, скончыла БДУІР у 2024 годзе:

— Я скончыла БДУІР у 2024 годзе. Вучылася на платным, таму размеркавання ў мяне не было — у адрозненне ад маіх сябровак з паралельнай групы. Варыянты адпрацовак, што прапаноўваў універсітэт, наўрад ці можна назваць добрымі: ні па аплаце, ні па ўмовах пражывання. Але на групу з 30 чалавек было ўсяго пяць такіх месцаў — астатнім сказалі шукаць месца для адпрацоўкі самастойна.

Увогуле з пошукам працы цяжка — я шукаю ўжо год, але безвынікова. Фрылансу таксама няма — хіба што магу знаёмым зрабіць пару ботаў, а таксама наладу і запуск сістэм камунікацыі.

Працадаўцам патрэбны досвед, а ўзяць яго няма дзе. Патрабаванні да джуноў апошнім часам значна выраслі, бо рынак перанасычаны спецыялістамі.

Што магу сказаць пра веды, атрыманыя ва ўніверсітэце — так, гэта моцны «касцяк», на якім можна нешта далей будаваць. Але шмат чаго таксама трэба дацягваць і вывучаць самастойна — і гэта не сакрэт, пра гэта нават нашы выкладчыкі казалі.

Я вельмі хацела б знайсці аплатную стажыроўку, каб у гэты перыяд былі хаця б нейкія сродкі на жыццё. А пакуль развіваю свае ідэі, практыкуюся пісаць уласныя аплікацыі, API да іх спрабую — гэта дзеля цікавасці і спрашчэння ў пэўных месцах. Зараз хачу паспрабаваць узяць LLM і напісаць аплікацыю, што наразае вялікае відэа на шортсы. ШІ развіваецца імкліва, трэба быць да гэтага гатовым і ўмець з ім узаемадзейнічаць, навучаць і наладжваць пад сябе.

«Патрабаванні да джуноў несупастаўныя з тым, што ім даюць ва ўніверы»

Таццяна*, мама выпускніка ФКСіС БДУІР-2024 (платнае):

— Мой сын цяпер шукае працу — але ўсе працадаўцы адмаўляюць праз адсутнасць камерцыйнага досведу. Праходзіў пяць сумоўяў — паўсюль адказы адмоўныя. Запрашалі працаваць у міжбанкаўскі разліковы цэнтр, але іх патрабаванні тычыліся толькі знешняга выгляду і ведання ідэалогіі, па прафесійных ведах былі толькі павярхоўныя пытанні.

На размеркаванні прапаноўвалі МАЗ, «Мінсктранс», «Пеленг» — але ахвотных асабліва не было. Лабараторый цяпер у БДУІР амаль няма — частку выкладчыкаў звольнілі пасля 2020 года, многія сышлі самі. Лабы вядуць хлопцы, што самі скончылі БДУІР за год да гэтага.

*Імёны спікераў зменены на іх просьбу.

У БДУІР будзе яшчэ больш мэтавікоў, іх забяруць заводы, сілавікі і пара ІТ-кампаній

Па тэме

У БДУІР будзе яшчэ больш мэтавікоў, іх забяруць заводы, сілавікі і пара ІТ-кампаній