«Гэта маё». Былы топ-менеджар у 55+ піша код на фрылансе і шчаслівы
Аляксандр прадстаўляецца як «айцішнік-ветэран». За 33 гады ў ІТ (цяпер яму 55+) быў і праграмістам, і менеджарам, і топ-менеджарам. Цяпер проста піша код як фулстэк-распрацоўшчык на фрылансе. І гэта яго асабісты спосаб барацьбы з эйджызмам і сістэмай.
devby пагутарыў з Аляксандрам пра рынак у 1992—2025, пенсіі і AI.
«Хадзіў з вазком па раёне і чытаў кнігі па праграмаванні, вывучаў С і С++»
— Я працую з 1992 года — яшчэ не паспеў абараніць дыплом (скончыў ФРЭ БДУ), як «уварваўся» ў ІТ.
Сядзеў, працаваў над дыпломам, калі да мяне зазірнуў таварыш і сказаў: «Слухай, я тут да немцаў уладкаваўся — у іх такія камп’ютары!» Intel 486 працэсар — у 1992 годзе гэта быў проста космас!
Гэта аказалася адным з першых беларуска-нямецкіх прадпрыемстваў (дарэчы, працуе дагэтуль) — яно супрацоўнічала з кампаніяй у Паўночнай Рэйн-Вестфаліі, якая займалася аўтаматызацыяй вытворчасці. Я таксама пайшоў да іх — і застаўся на 8 гадоў. Дыплом крыху адклаў — абараняў ужо «на каленках», хаця падаваў надзеі — на мяне рабілі стаўку, я павінен быў застацца працаваць на кафедры. Але — збег да немцаў.
Так, я быў зусім зялёны. Але ў нас зялёнымі былі ўсе — кампанія ж новая, шмат моладзі. Тады не было ні джуноў і сеньёраў, ні нейкіх асаблівых фреймворкаў — быў MS-DOS і C++, і ўсё дастаткова проста (на той момант).
Я ж захапляўся праграмаваннем яшчэ з універсітэцкіх гадоў. У мяне ўжо было дзіця — у 1992 годзе яму было 3 гады, — я хадзіў з вазком па раёне і чытаў кнігі па праграмаванні, вывучаў С і С++.
Сабес у 1992 годзе — ды бог з вамі! Тады ўсюды бралі па знаёмстве — адзін прыводзіў другога, так набралі людзей, якія «нешта ўмелі рабіць». Потым ужо тыя, хто не змог сябе добра паказаць, — адсеяліся, а астатнія працягнулі працаваць.
Я пачынаў з зарплаты ў 400 марак па курсе (200 даляраў на той момант) — вой, з такімі грашыма ў 90-я можна было дзверы ў краму нагой адчыняць. А пазней мой заробак ператварыўся ў сеньёрскі — на момант сыходу з кампаніі ў 2000 годзе я атрымліваў ужо некалькі тысяч марак.
«11 гадоў таму апошні радок кода напісаў — і тут трэба было падымаць усё з нуля»
Не, наступная мая кампанія была не ў Беларусі. Нават у 2000 годзе ІТ-кампаній тут было вельмі мала — можна было пералічыць на пальцах дзвюх рук.
У тым годзе нямецкі ўрад адкрыў праграму для высокакваліфікаваных ІТ-спецыялістаў — і ўсе праграмісты, хто ведаў мову, — паехалі. Я таксама. Я вучыў нямецкую ў школе і вельмі нядрэнна валодаў ёй — а цяпер у мяне наогул С2.
Я пражыў у Германіі 16 гадоў, а потым вярнуўся ў Беларусь па асабістых прычынах, якія не хацеў бы раскрываць. Мой сын, дарэчы, застаўся жыць і працаваць у Германіі — і ён таксама фулстэк-распрацоўшчык, як і я.
Па вяртанні ніякага здзіўлення, вядома, не было — я ж ведаў, што тут ужо сталы ІТ-рынак.
Трэба ўдакладніць: чыстым праграмістам я працаваў (як кажуць у нас, «код таптаў») да 2005 года. Далей быў менеджарам, а пазней — VP of Software solutions. Паспрабаваў рабіць уласны бізнэс — але ён быў вельмі няпросты, бо мы мелі справу з «жалезам» і стваралі ПЗ для яго.
У Беларусь я вярнуўся, нібыта ў нікуды: прафесійных знаёмстваў і сувязяў тут не засталося. Ды я і не разглядаў кар’еру па найме. Як праграміст — дакладна не! У мяне быў кліент з Блізкага Усходу — і я рабіў праект для яго.
Давялося зноў заняцца праграмаваннем. Я наняў сабе ў дапамогу пару чалавек у Мінску — але ў асноўным усё рабіў сам. Уявіце, 11 гадоў прайшло з таго моманту, як я апошні радок кода напісаў, столькі вады ўцякло — і тут трэба было падымаць усё з нуля.
Не скажу, што зноў «уехаць» у распрацоўку было проста, але мне здаецца, што я — праграміст па пакліканні. Засвоіў і JavaScript, і .NET. Працаваў.
«Я быў больш падобны на менеджара — ды і на іншыя грошы прэтэндаваў»
Праект завяршыўся да 2018 года — і я выйшаў на рынак працы. Працу знайшоў без праблем: па-мойму, праз rabota.by. У мяне было некалькі варыянтаў, але па скілах і досведзе я ідэальна падыходзіў у беларуска-брытанскі прадуктовы стартап на 70+ чалавек. Туды я, увогуле, прыйшоў як прадуктовы менеджар, але ў першыя дні нешта пакрытыкаваў — і ўладальнікам зайшлі мае словы. Яны сказалі: «Калі ведаеш, як трэба рабіць, — дапамажы нам». Так у выніку я стаў кіраўніком распрацоўкі.
Пайшоў, адпрацаваўшы там 1,5 года. І наступную працу знайшоў імгненна — ужо як presale-менеджар у буйным аўтсорсе (каля 100 чалавек у штаце).
Чаму не пайшоў распрацоўшчыкам — дый, ведаеце, як бы ўжо не па рангу. Калі табе 45+, і ты, маючы прабелы ў кар’еры, спрабуеш прайсці сумоўе як праграміст, цябе не ўспрымаюць сур’ёзна. Я быў больш падобны на менеджара — ды і на іншыя грошы прэтэндаваў (у менеджараў заробкі былі ў 1,5 раза вышэйшыя, чым у праграмістаў).
Хто б што ні казаў, а ў распрацоўшчыкаў была і ёсць шкляная столь: сеньёр са шматгадовым досведам тады мог прэтэндаваць максімум на 4–4,5 тысячы долараў.
Эйджызм у стаўленні да праграмістаў — так, вядома, ён ёсць. І звязаны ў асноўным з тым, што распрацоўшчыкі заўсёды прыносяць з сабой на праект стары досвед і патэрны — і калі яны ўжо не актуальныя, будуць праблемы ў камандзе.
Як пазбегнуць: мне здаецца, у рэзюмэ павінны быць актуальныя веды, і стыль падачы — такі, як прынята цяпер, а не 20 гадоў таму. Ну і на сумоўе не варта браць кіёк (смяецца). Я сур’ёзна: некаторыя людзі ў 40–50+ як бы самі ментальна аддаляюцца ад моладзі, пераносяць сябе ў іншую лігу. Натуральна, што рэкрутар гэта адчувае.
Дарэчы, калі я прэтэндаваў на менеджарскія пазіцыі, усё было наадварот — тут чым ты старэйшы, тым сур’ёзней цябе ўспрымаюць. Але мне здаецца, столь, вышэй за якую цябе ўжо не ўспрымаюць, таксама ёсць. Я пакуль не зразумеў, дзе яна для менеджара. А на праграміста 55+, напэўна, ужо будуць глядзець коса.
«Фрыланс — гэта рашэнне для чалавека пэўнага ўзросту»
Я больш не працую па найме. Я фрылансер — і чысты праграміст, менеджментам не займаюся, людзьмі не кірую.
Мой праект — у Германіі.
Калі б я ўвайшоў у штат кампаніі, да мяне, хутчэй за ўсё, ужываліся б нейкія патэрны: эйчары заўсёды глядзяць, як ты ўпісваешся ў агульную карціну, як зможаш вырасці ў кампаніі — ты павінен адпавядаць агульнаму лэндскейпу. А так — да мяне як да фрылансера нуль прэтэнзій. Калі ты фрылансер, значэнне маюць толькі тваё рэзюмэ і скілы. Ты робіш сваю працу, атрымліваеш свае грошы — і ідзеш далей. Фрыланс — гэта рашэнне для чалавека пэўнага ўзросту.
Да мяне гэта разуменне прыйшло ў 2021 годзе. Я знайшоў праект — і з таго часу так і працую. Працу для аднаго вялікага кліента я завяршыў, цяпер у мяне другі — ужо год як.
Я працую па 8 гадзін у дзень. Паколькі мая праца аплачваецца па гадзінах, працадаўца вельмі просіць не перапрацоўваць — і сачыць за таймерам.
У нямецкіх кампаніях увогуле няма штурмаўшчыны — «давай, давай!», «гэта трэба было зрабіць учора». Так, у мяне былі часы (асабліва на пачатку кар’еры), калі я працаваў 24/7, сыходзіў на выходныя — і працягваў працаваць. Але цяпер я аддаю перавагу працаваць там, дзе захоўваецца баланс паміж працай і асабістым жыццём.
Да практыкі браць па 2–3 праекты я таксама стаўлюся негатыўна: у маладосці гэта можна рабіць, і я так рабіў — апошні раз дзесьці год таму на працягу некалькіх месяцаў. Часу на жыццё практычна не заставалася. Грошай шмат, але жонка незадаволеная. Працы ў жыцці павінна быць столькі, каб яшчэ заставалася час на сябе — на сям’ю, на сваё здароўе, на хобі і адпачынак.
«Гадоў да 60 дакладна пратрымаюся як праграміст, а там паглядзім»
Эйчары пісалі мне ў LinkedIn да 2023 года (і часта) — прапаноўвалі ў асноўным менеджарскія пазіцыі. Я не адказваў. І яны перасталі. Мне здаецца, па маім профілі зразумела, што я не шукаю працу. Я настолькі прызвычаіўся да фрылансу — рухацца незалежна, — што мне цяжка ўявіць, як бы я мог вярнуцца ў найм.
Але ў нашым канкурэнтным грамадстве, поўным розных перадузятасцей, трэба думаць пра тое, як ты правядзеш бліжэйшыя 20+ гадоў. На пенсію я пакуль не збіраюся. Ведаю, што нехта гатовы ледзь не ў 35–40+ ісці — і жыць за кошт пасіўнага даходу. Але ў мяне іншая сітуацыя — мне трэба працаваць, бо мільёнаў на рахунку ў мяне няма.
Ды і без справы я сядзець не магу — гадоў да 60 дакладна пратрымаюся як праграміст, а там паглядзім. Я думаю пра тое, каб пашырыць фрыланс — знайсці кліентаў і сабраць каманду. Тым больш, што ў мяне ёсць добры досвед.
Я яшчэ вось што хацеў бы сказаць: калі ў 40+ чалавек раптам аказаўся ў сітуацыі, калі яму трэба змяніць кірунак, — я б параіў яму прыслухацца да сябе і пастарацца зразумець, што ў яго атрымліваецца лепш за ўсё і для чаго ён створаны.
Калі спытаць мяне, то праграмаванне — дакладна маё. Я быў добрым менеджарам, многія людзі казалі мне, што ім падабалася працаваць са мной, — але тое, што мне сапраўды прыносіць задавальненне, так гэта пісаць код.
ШІ з часам забярэ працу ў праграмістаў — не думаю. Нейкія рэчы ШІ можа зрабіць, але гэта толькі частка працы, як мне здаецца, — тая руцінная, якую даводзіцца рабіць кожны дзень джунам. І, магчыма, на нейкі час яны застануцца па-за справай. Але вельмі хутка прыйдзе і разуменне: калі чалавек не быў джунам, ён і сеньёрам не стане — экспертамі ж не нараджаюцца.
Ды і ўвогуле я думаю, што ўплыў ШІ на гэтую сферу перабольшаны. Я выкарыстоўваю ШІ ў сваёй працы, але з пераменным поспехам. Часам нейкія рэчы атрымліваюцца без зменаў, але ў асноўным усё трэба падпраўляць. Так, ШІ значна скарачае час пошуку рашэння ў некаторых выпадках — але такога, каб ШІ нешта згенераваў, ты ўставіў гатовы вынік, і ўсё пайшло, у мяне такога яшчэ ніколі не было.
Читать на dev.by