«Як толькі на мяжы напружана — да нас іншае стаўленне». Як ідуць справы ў людзей і бізнесаў у эміграцыі

У Варшаве прайшоў Angels Band ‘25 Summit, на якім сабраліся беларускія фаўндары, стартаперы і інвестары ў эміграцыі. devby пагаварыў з некаторымі спікерамі.

«Беларусам не хапае менавіта беларусаў — людзей з падобным досведам, менталітэтам, мінулым»

Кірыл Валошын, сузаснавальнік і кіраўнічы дырэктар Angels Band

— І інвестары, і стартаперы не раз казалі, што ім не хапае рэгулярных сустрэч. Асабліва такіх, дзе збіраюцца беларусы з розных краін і гарадоў — невялікія івэнты гэта рэдка дазваляюць. Так і з’явілася ідэя Angels Band ‘25 Summit, які мы хочам зрабіць штогадовым. Мы не ставілі перад сабой глабальных задач: проста ёсць жывое венчурнае супольніцтва па-за Беларуссю — яго важна падтрымліваць, а яго ўдзельнікаў знаёміць адзін з адным.

Шмат хто падыходзіў і дзякаваў за магчымасць паразмаўляць ужывую. Казалі, што «адпачылі душой», нават калі не ўдалося зрабіць уражання на інвестараў.

Паводле назіранняў Кірыла, сам па сабе беларускі пашпарт не стварае для стартапаў асаблівых праблем. Хутчэй, адштурхоўвае беларуская юрасоба і актыўны трэкшн унутры РБ. Інвестары ў першую чаргу глядзяць на праект і каманду, а не на дакументы.

Санкцыі ЗША/ЕС таксама звычайна не аказваюць моцнага ўплыву — за выключэннем некаторых HW-стартапаў або праектаў з відавочна бачнай беларускай прыналежнасцю і гісторыяй дзяржаўных заказаў. Часам узнікаюць складанасці з адкрыццём банкаўскага рахунку або патрабуецца больш падрабязна пацвярджаць даходы і выдаткі. Але ў цэлым гэта не становіцца вырашальным фактарам для большасці стартапаў.

— Некаторыя еўрапейскія краіны, напрыклад Літва, самастойна ўзмацняюць правілы. Апошнія навіны пра Paysera — яскравы прыклад: кампанію абавязалі закрыць рахункі ўсіх беларусаў з працоўнай візай тыпу D. Да бізнесаў патрабаванні і раней былі больш жорсткія. У Літве нас цяпер, шчыра скажам, не надта чакаюць, таму наяўнасць мясцовага сузаснавальніка можа значна спрасціць жыццё — ён зможа праходзіць многія працэдуры прыкметна хутчэй.

«Калі мы прывялі 20 мільёнаў і пачалі пад іх шукаць стартапы, высветлілася, што рэальных праектаў амаль няма. І быццам у Польшчы цяпер падобная гісторыя»

Дзмітрый Калінін, венчурны прадзюсар, эксперт па фандрайзінгу, ментар. Заснавальнік WeStart Community, xmentor.pro і Kalinin.Agency

— Я запускаў першы венчурны фонд у Беларусі, праз мяне праходзіў вялікі паток розных стартапаў. Пераехаўшы ў Польшчу каля трох гадоў таму, я пачаў вывучаць, хто ёсць з беларускіх бізнесаў, фаўндараў. Невялікі кастдэў паказаў, што тут у большай ступені прадстаўлены праекты на ультраранніх стадыях. Тады ж стала зразумела, што важна дапамагаць беларусам з пошукам грантавага фінансавання. Асабліва ва ўмовах сусветнай інвестыцыйнай зімы, калі грант, па сутнасці, з’яўляецца безальтэрнатыўнай крыніцай.

— Калі мы запускалі фонд у Беларусі, у нас была гіпотэза, што ў краіне шмат праектаў, а грошай няма, — дадае Дзмітрый. — Але калі мы прывялі 20 мільёнаў і пачалі пад іх шукаць стартапы, высветлілася, што рэальных праектаў, здольных атрымаць фінансаванне, амаль няма. І быццам у Польшчы цяпер падобная гісторыя: праекты ёсць, але на ультраранняй стадыі. Таму важныя ініцыятывы, здольныя палегчыць шлях стартаперам — у пошуку і атрыманні новых магчымасцей.

Паводле назіранняў Дзмітрыя, яшчэ 2–3 гады таму сярод беларускіх стартапераў было больш матываваных і натхнёных людзей. З цягам часу, бачачы, што простых гісторый поспеху не здараецца, людзі як быццам трохі расчароўваюцца — дзесьці ў сабе, дзесьці ў навакольным асяроддзі, экасістэме. Таму, кажа Калінін, трэба асвятляць у тым ліку і паспяховыя кейсы, каб людзі бачылі, што гэта рэальныя гісторыі, а не міфічныя пасты з LinkedIn.

А што рабіць, каб не папоўніць шэрагі расчараваных?

— Найпрасцейшае — хадзіць на такога роду івэнты, як саміт, і камунікаваць з ментарамі і фаўндэрамі, якія ўжо прайшлі гэты шлях хаця б на пару крокаў далей. Самае галоўнае — атрымаць веданне, куды рухацца і як. А далей — дзейнічаць.

Што тычыцца фінансавання, то калі праект яшчэ на зусім ранняй стадыі, няма сэнсу абіваць парогі венчурных фондаў або спрабаваць атрымаць грант. Лепш звярнуць увагу на акселерацыйныя праграмы, якія, акрамя невялікага фінансавання, яшчэ і навучаюць праекты. З новымі навыкамі і больш высокай ступенню гатоўнасці праекта ўжо можна думаць пра падачу заявак на гранты.

Вельмі рэдка супадае так, што ў чалавека ёсць і ідэя, і пэўны запас грошай на яе рэалізацыю.

Калі ёсць прадукт, прасцей прыцягнуць увагу бізнес-анёлаў або прыватных інвестараў, якія могуць укласці ў стартап некалькі дзясяткаў тысяч. А з атрыманым вынікам ужо можна ісці ў гранты або да інвестараў у венчурныя фонды.

Усе грошы, вядома, у Амерыцы — так было заўсёды і так ёсць. Але з улікам таго, што цяпер ідзе эканамічны крызіс, у інвестараў значна знізіўся апетыт да рызыкі. Яны ўсё менш і менш укладаюць у новыя стартапы, аддаючы перавагу тым, якія фінансавалі раней, каб падтрымаць іх ва ўмовах інвестыцыйнай зімы.

Таму на інвестыцыйным рынку быццам крызіс, але ў Еўропе ёсць свая спецыфіка ў выглядзе грантавага фінансавання. Гэта свайго роду замена нейкай інавацыйнай палітыкі. Еўрасаюз выдзяляе грошы, вызначае прыярытэтныя напрамкі — і адпаведныя стартапы могуць атрымаць гранты. Зразумела, што чэкі тут меншыя. Але з іншага боку, і выдаткі таксама ніжэйшыя. Таму ў цэлым развівацца можна, рэсурсы ёсць.

«Стаўленне да нас хвалепадобнае: як толькі напружаная абстаноўка на мяжы…»

Ці стварае нейкія праблемы беларускі пашпарт?

Мы не сутыкаліся з нейкімі сур’ёзнымі перашкодамі праз нацыянальную прыналежнасць, але і пераваг яна дакладна не дае. У нашым досведзе падачы заявак на грантавае фінансаванне для стартапаў толькі адзін раз быў адмоўны адказ, абгрунтаваны тым, што мы беларусы. І то толькі таму, што гэта была нацыянальная шведская праграма, якая выдзяляла фінансаванне толькі сваім грамадзянам.

Падчас панэльнай дыскусіі на сцэне Дзмітрый спытаў у спікераў: «Беларускія карані — гэта сіла ці слабасць?» Мы задалі яму тое ж пытанне.

— Я намагаюся зрабіць так, каб для беларусаў гэта была сіла. Аднак, як я бачу са свайго боку, у адрозненне ад украінцаў ці расіян, у якіх дастаткова моцныя камьюніці ў эміграцыі, беларусы імкнуцца асімілявацца і растварыцца ў іншых экасістэмах.

Многія стартап-супольнасці ў Варшаве цяпер кажуць: «Мы выходзім з беларускага bubble». На мой погляд, гэтага bubble як такога яшчэ і няма. Яго якраз варта стварыць — і ўжо потым спрабаваць злучаць з іншымі bubble: украінскім, польскім і інш. У дадзеным выпадку «выйсці з бабла» — гэта проста хутчэй інтэгравацца ў іншыя бурбалкі. Але тады мы — ніхто, і заўсёды будзем у другасных ролях. Усё ж трэба прызнаць, што ўсе нацыянальныя экасістэмы аддаюць прыярытэт сваім нацыянальным праектам.

Мне здаецца, што са сваёй сітуацыі мы можам зрабіць сілу, але для гэтага трэба стварыць камьюніці, якое стане апорай для кожнага. Адна справа — калі ёсць адзін беларускі стартап, які растварыўся сярод тысяч іншых, і зусім іншая — калі ёсць свая беларуская экасістэма ў эміграцыі. Пры гэтым ніхто не кажа, што гэтая экасістэма павінна быць закрытай. Наадварот, нішто не замінае ёй інтэгравацца з іншымі. Але пры гэтым у нас будзе нейкая кропка апоры, ад якой можна будзе адштурхнуцца. Пакуль што ў нас няма такой кропкі ні ў Беларусі, ні за мяжой.

«Каб развіваць бізнес тымі ж тэмпамі, як расце індустрыя, трэба прысутнічаць на ўсіх кантынентах»

Заснавальнік кампаніі, прадпрымальнік і інвестар

Наш апошні спікер пажадаў застацца ананімным «з меркаванняў бяспекі», нягледзячы на тое, што жыве ў эміграцыі ўжо амаль 10 гадоў.

Суразмоўца распавёў, што цяпер яго кампанія засяроджана на лацінаамерыканскім і бразільскім рынках, выходзіць у Паўднёвую Афрыку як B2B-партнёр і нават набыла там найстарэйшую кампанію ў гэтай індустрыі. «Там усё ўладкавана інакш, не так, як мы прызвычаіліся, але ёсць перспектывы».

— Я заўсёды кажу, што на самай справе мы яшчэ вельмі маленькія і не працуем «па-сапраўднаму». А па-сапраўднаму — гэта калі ў цябе ёсць пэўная доля рынку ў краіне, і нават калі ў аднаго з кліентаў узнікнуць праблемы, уваходны паток ад іншых кліентаў лёгка пакрые гэтыя страты.

Глабальны рынак на самай справе гіганцкі і да таго ж арганічна расце. Таму, каб развіваць бізнес тымі ж тэмпамі, як расце індустрыя, трэба прысутнічаць на ўсіх кантынентах. І калі не зайсці ў новыя напрамкі сёння, то заўтра там ужо можа быць поўна канкурэнтаў.

У якіх лакацыях прасцей весці бізнес?

— Залежыць ад мэтаў бізнесу. Дастаткова зручна, напрыклад, весці справы з Брытаніяй. Там дагэтуль добрае бізнес-асяроддзе і брытанскае права, якое дазваляе працаваць камфортна і зразумела. Зыходзячы з гэтых меркаванняў, для бізнесу можна разглядаць краіны з брытанскім правам і больш-менш зразумелай падатковай сістэмай — гэта не толькі Вялікабрытанія, але і, напрыклад, Кіпр або Мальта.

У кантынентальнай Еўропе ў асноўным англасаксонскае права. На мой погляд, яно не прызначана для хуткага росту і развіцця ІТ-праектаў.

З іншага боку, еўрапейскі рынак зручны і безбар’ерны. Пакупніцкая здольнасць высокая, а канкурэнцыя ў некаторых сферах — адсутнічае. Таму з крэатыўным падыходам, мазгамі і жаданнем можна нават «паштурхацца» з буйнымі гульцамі.

А што наконт працы з анлайн-казіно? Ці ўплывае гэта на рэпутацыйныя рызыкі кампаніі і супрацоўнікаў, ці ёсць тут спецыфіка ў ЕС?

— Скажам проста, сфера гэмблінгу ніколі сацыяльна не ўхвалялася. У той жа час у кожнай краіне ёсць такія сферы, як продаж алкаголю ці тытуню — і гэта лічыцца нармальным.

Калі чалавек захоча гуляць, ён знойдзе спосаб гэта зрабіць. А мы, атрымліваючы з гэтых гульняў добры маржынальны паток, можам размеркаваць яго туды, куды гульцы не патрацяць: дабрачыннасць, сацыяльныя і інвестыцыйныя праекты, стартапы і г. д. Пра гэта мала хто гаворыць, але я асабіста ведаю многіх уладальнікаў кампаній, якія працуюць у сферы гэмблінгу, што вельмі часта дапамагаюць хворым дзецям, людзям, што апынуліся ў бядзе. І гаворка ідзе не пра 100$, не пра тысячы і нават не пра дзясяткі тысяч, а пра мільёны.

Сістэму працы анлайн-казіно можна параўнаць з банкаўскай сферай, дзе таксама ёсць уваход і выхад грошай. Складанасці стварае менавіта выхад: калі ёсць магчымасць выплат, то ёсць і магчымасць страт. Грошы могуць скрасці, узламаць, вывесці на бок і г. д. Таму патрабаванні да сістэмы абароны ў такіх сферах павышаныя ў 300 разоў — і гэта зусім іншы досвед працы, які патрабуе кампетэнцый высокага ўзроўню.

Прыляцела з Канады за сінім пашпартам. Чаму беларусы з новым грамадзянствам (не) шануюць «старое» — 4 кейсы

Па тэме

Прыляцела з Канады за сінім пашпартам. Чаму беларусы з новым грамадзянствам (не) шануюць «старое» — 4 кейсы

«У жаночым камьюніці адчуваеш сябе больш бяспечна». Як прайшоў Female Founders Meetup у Варшаве

Па тэме

«У жаночым камьюніці адчуваеш сябе больш бяспечна». Як прайшоў Female Founders Meetup у Варшаве