«Куратар — твой другі начальнік». Як служба бяспекі назаляе айцішнікам
Кейс чытачкі devby: былы кіраўнік, з якім яны некалькі гадоў працавалі разам у аўтсорс-кампаніі, запрасіў яе ў сваю новую каманду — у банк — на 2x да заробку. Дзяўчына паспяхова прайшла сумоўе — «проста фармальнасць». Але служба бяспекі банка не ўхваліла кандыдатуру.
Біяграфія ў яе, як ёй здавалася, ідэальная. «Не значылася, не прыцягвалася», — жартуе яна. У 2020 годзе ні ў чым не ўдзельнічала — з’ехала з краіны за год да гэтага, а вярнулася праз чатыры гады («Хаця, можа, якраз у гэтым і праблема?» — адна з гіпотэз).
Пры асабістай сустрэчы былы кіраўнік прызнаўся, што яго калегі не здзівіліся і пакінулі такі каментар: «Наша служба наогул мала каго прапускае, хай гэта нават тройчы крутыя спецыялісты будуць».
Мы пачалі шукаць іншых спецыялістаў, якім давялося мець справу са службай бяспекі пры працаўладкаванні або ў працэсе працы.
Аркадзь ужо 25 гадоў у банкаўскай сферы: з пачатку нулявых працаваў у чатырох банках і дзвюх іх «дачках».
Роля ў найме. «Могуць і тваіх суседзяў апытаць»
— Усіх кандыдатаў, якія працаўладкоўваюцца ў банк і банкаўскія структуры, правярае служба бяспекі. Часам гэта банальны запыт, ці не было ў цябе адміністрацыйных або крымінальных правапарушэнняў, — а часам сапраўднае расследаванне.
Каб сабраць звесткі пра цябе, супрацоўнікі службы бяспекі тэлефануюць ва ўсе кампаніі, дзе ты працаваў, размаўляюць з тваімі куратарамі — так, у банку за табой і тваім аддзелам можа быць замацаваны куратар з бяспекі. І вось абмен у іх наладжаны.
Калі гаворка ідзе пра найм менеджараў вышэйшага звяна, то служба бяспекі можа нават абыходзіць іх суседзяў у пошуках інфармацыі. Чаму я пра гэта ведаю — была у мяне неяк прыватная размова з выканаўчым дырэктарам банка, і ён мне пра такую праверку распавёў.
Сітуацыі, калі айцішніка (цу) кліча аддзел, а служба бяспекі «зарубае» — сустракаюцца на кожным кроку ў банках. Мясцовыя распрацоўшчыкі ад гэтага ў шоку: добрага спецыяліста знайсці цяжка — упрошваеш, круцішся вакол кандыдата… А потым раз — і адмову дае служба, якая з ім працаваць не будзе.
Аднаго разу мяне паклікалі працаваць у адзін буйны банк. Я прайшоў пяць сумоўяў: і са службай бяспекі, і з псіхолагам, і нейкія тэсты, потым інтэрв’ю з кіраўніком, а пасля — з яго кіраўніком. Карацей, процьма праверак. І пасля ўсяго гэтага праз паўтара месяца старшыня праўлення проста не падпісаў загад. Без тлумачэння прычын. Такое таксама бывае.
У майго сябра працэс працаўладкавання наогул заняў рэкордныя 4,5 месяца. Кожны тыдзень яго кармілі абяцаннямі. Месяцы праз два ён знайшоў працу і выйшаў на новае месца — але тым нічога не сказаў, вырашыў гуляць да канца. Ну і так, праз 4,5 месяца прыйшла адмова. Гэта быў банк, які на той момант купіў «Сбер». І працэс працаўладкавання ішоў праз Маскву: спачатку ў Мінску кандыдата ўсе разглядалі пад лупай, а потым — яшчэ і там. І ўсе сумоўі наноў — толькі ўжо з маскоўскімі эйчарамі.
Куратары. «Рабілі з чалавека „барабан“ — прымушалі даносіць на калег»
Прыйшоўшы працаваць у банк, ты павінен разумець, што гэта, па сутнасці, — карпарацыя, і яна працуе па сваіх законах. І некаторыя з гэтых законаў усталёўвае менавіта служба бяспекі.
Я пяць гадоў працаваў у такім месцы, якое цяпер назваў бы філіялам турмы. Умовы былі вельмі жорсткія: за супрацоўнікамі вялі ўсебаковае назіранне. За кожнай структурай — аддзелам, дэпартаментам — у нас (і ў многіх іншых месцах таксама) быў замацаваны куратар ад бяспекі. Могу сказаць, што куратары бываюць розныя, і кожны глядзіць на свае абавязкі па-свойму. Хаця, вядома, асноўную лінію ўсё ж вызначае кіраўнік службы бяспекі.
Канечне, табе варта адразу разумець, што твайму куратару нададзена пэўная доля ўлады над табой. Негалосна гэта твой другі начальнік.
Калі ты ведаеш, з якой структуры прыйшоў у банк супрацоўнік бяспекі, а тым больш яе кіраўнік, — ты можаш хаця б часткова ўявіць, што ў яго ў галаве. Паверце, гэта могуць быць як інтэлігентныя людзі, так і [censored].
Я асабіста ўжо на пачатку кар’еры зразумеў вось што: былых сілавікоў не бывае. 25 гадоў у «органах» (а ў кагосьці і больш) змяняюць свядомасць — нават у банку яны будуць паводзіць сябе гэтаксама. Гэта ўжо іх сутнасць.
Я не раз пераконваўся, што такія людзі ўпэўнены, быццам існуе толькі два меркаванні: іх уласнае і «няправільнае» (асабліва гэта характэрна для тых, хто і на сваёй папярэдняй працы меў рэальную ўладу). Спрачацца з імі бессэнсоўна, нешта даказваць таксама — логіка для іх нічога не значыць. Лепш адразу пагадзіцца і прызнаць сваю віну (нават калі ты ні ў чым не вінаваты).
А яшчэ трэба разумець, што ў іх у галаве працуе сумнавядомая «палачная сістэма». І ў якіх бы добрых адносінах ты ні быў са сваім куратарам або іншымі супрацоўнікамі службы бяспекі, яны ўсё роўна ў любы момант ахвяруюць гэтым дзеля «балаў». Асабліва калі кантракт кагосьці з іх набліжаецца да заканчэння, і трэба зарабіць паболей «зорак». Так, магчыма, вы добра кантактуеце, і ты нават неяк дапамагаў яму па-сяброўску. Але гэта не гарантыя, што ён не падставіць цябе заўтра, не «раскруціць» на нейкай дробязі.
У адным буйным банку, дзе я працаваў, практыкаваўся такі падыход: супрацоўнікі службы час ад часу лавілі кагосьці на дробязях (а то і самі падстаўлялі) — і рабілі з яго «барабан», так гэта ў іх называлася. Іншымі словамі, прымушалі даносіць на калег, пісаць даносы. Мы здагадваліся, а нярэдка і дакладна ведалі, хто ў нашай камандзе дакладваў пра ўсё службе бяспецы.
На чым ловяць. «Узяла працу дадому, а справу раскруцілі, быццам украла сакрэтаў на мільёны даляраў»
У банках заўсёды шмат інструкцый — супрацоўнікі падпісваюць іх, нават не чытаючы (бо там дзясяткі старонак). І дарма. Яшчэ ў часы да з’яўлення мэсенджараў у нас дзейнічала інструкцыя, якая забараняла дасылаць з працоўнай пошты паведамленні не па працы — скажам, сваякам. І вось на гэтым многіх «лавілі».
У мяне таксама быў інцыдэнт на пачатку кар’еры. Зараз я ўспрымаю гэта з гумарам, але тады было зусім не да смеху. Узялі літаральна за дробязь: я адправіў з працоўнай скрыні ліст сваячцы. Усяго шэсць словаў: «Прывітанне! Як справы? Ці даехала мама?» — яна з’ехала ў госці ў іншы горад.
Але праз некалькі дзён мяне выклікалі ў спецыяльны кабінет — на гутарку. І ўсё было па класіцы допыту: табе нібыта выпадкова свецяць у твар лямпай, а за ёй сядзяць два чалавекі: адзін такі ветлівы, а другі вельмі суровы. Другі наязджае: «Што ты нарабіў?» Першы абараняе: «Ды не, ён добры хлопец. Я яго ведаю…» І абодва чакаюць, што ты вось-вось зламаешся і раскажаш куды больш, чым яны маглі сабе ўявіць.
Я «ўключыў дурня» — спачатку проста адказваў, што не разумею, пра што гаворка. А калі мяне ткнулі носам: маўляў, яны чыталі маю перапіску, і я нібыта перадаваў важныя звесткі трэцім асобам (ледзь не камерцыйную тайну), я вельмі здзівіўся: «А ў чым камерцыйная тайна?» Яны сказалі: «Тут зашыфраванае паведамленне. І наогул ты не меў права пісаць з працоўнай пошты». У выніку мяне прымусілі напісаць тлумачальную, якая трапіла ў асабістую справу — і калі б у мяне потым былі яшчэ «залёты», я мог бы апынуцца на кручку ў службы бяспекі.
Пра падобныя выпадкі, дарэчы, я чуў і ад калег.
Ці вось яшчэ: у нас быў забарона на вынас з офіса любой інфармацыі на электронных носьбітах. То-бок, калі ты хочаш скапіяваць файл, каб папрацаваць дома — ведай, што ў момант, калі ты ўстаўляеш флэшку ў USB-порт, пра гэта тут жа даведаюцца супрацоўнікі службы бяспекі і зафіксуюць інцыдэнт.
Аднойчы маладая супрацоўніца затрымалася на працы — і ў 20:00 вечара яе пачала выганяць служба бяспекі: маўляў, яна знаходзіцца позна на тэрыторыі аб’екта, што ахоўваецца (хоць па сутнасці гэта быў звычайны офіс). Добра, яна ўзяла працу дадому — з лепшых намераў. Устаўляе флэшку, капіруе некалькі файлаў — ніякай камерцыйнай таямніцы. Але ўжо праз некалькі хвілін флэшку забіраюць на выхадзе з офіса, а справу раскручваюць так, быццам дзяўчына вынесла сакрэтаў на мільёны даляраў.
Дарэчы, калі я працаваў у іншым банку, якраз размаўляў з начальнікам службы бяспекі — і распавёў яму гэту гісторыю. А ён у адказ: «Ой, ведаю. У мяне ў тым банку сваячка працавала — і па такой жа схеме пракалолася. Давялося па сваіх каналах звязвацца з іх бяспекай, каб не цкавалі дзяўчыну». Уяўляеце сабе такое?
Таксама ў банках бывае забарона на перасылку камерцыйнай інфармацыі. Інструкцыя патрабуе, каб любое камерцыйнае паведамленне дасылалася зашыфраваным архівам, а пароль да яго — у асобным паведамленні. Да нас прыйшла працаваць новая супрацоўніца, якая пра гэта не ведала — і нешта там адправіла нейкаму падрадчыку. Служба бяспекі тут жа склала пратакол і ўзяла яе «ў абарот». […] Ведаю, што людзей сапраўды даводзяць да істэрыкі.
Хачу адзначыць, што як і любая служба ў любой карпарацыі, бяспека функцыянуе на аснове бюджэту. Чым больш у ёй патрэбы — тым большы бюджэт на яе выдзяляецца. Адпаведна, ёсць сэнс праяўляць імпэт — можна атрымаць яшчэ людзей, тэхніку і гэтак далей. Я асабіста гадамі назіраў, як раслі службы бяспекі банкаў — о-го-го як! Часам гэта нават рабілася праблемай.
Натуральна, людзі таксама падладжваліся. У нас, напрыклад, ніхто, сыходзячы дадому, не пакідаў нічога на працоўным стале (яны стаялі цнатліва чыстыя) — усё хавалі ў шуфляды. А чаму? Ды таму што служба бяспекі пасля сыходу магла зайсці ў аддзел і сабраць усё са сталоў, прааналізаваць і падаць наверх: маўляў, такая вось камерцыйная інфармацыя магла выйсці за межы. Маўляў, гэтыя дадзеныя любая прыбіральшчыца магла падгледзець — або і ўвогуле забраць з сабой важныя дакументы. Ха, ды ёй (і ўсім астатнім) трэба было прайсці некалькі кардонаў і купу відэакамер на шляху.
Пра відэакамеры таксама ёсць гісторыя. У нас на тэрыторыі паліць было нельга — і нашы хлопцы хадзілі дыміць на прахадную. І вось нешта там стукнула службе бяспекі: цэлы месяц яны здымалі і запісвалі, хто колькі хвілін паліць падчас працы. Склалі цэлую табліцу — падалі наверх. І ўсіх нашых курыльшчыкаў пазбавілі прэмій. Зразумела, што ніхто з калег паліць не кінуў — проста сталі хадзіць туды, дзе няма камер. Прычым разам з тымі ж супрацоўнікамі службы бяспекі.
+1 гісторыя пра эга. «Нас павінны баяцца»
Неяк паехалі мы на турзлёт. Намётаў было менш, чым людзей — усе жылі па двое-трое. Куратара ад службы бяспекі пасялілі з маладым супрацоўнікам.
І вось раніца. Мы снедаем у агульным шатры. Куратар ужо падшафэ — пры нас зваліў шклянку гарэлкі. І тут ён звяртаецца да свайго маладога суседа: «Славік, чуеш, у мяне там у намёце важныя дакументы засталіся — ідзі сядзь там і вартуй, каб ніхто не скраў». Хлопец нават плячом не павёў у яго бок — ну, п’яны чалавек. Той паўтарае яшчэ раз. І яшчэ. Славік устаў — і сышоў.
Побач з куратарам сядзеў выканаўчы дырэктар: «Чаго ты да хлопца прыстаеш?» А той у адказ: «Нас, бяспеку, павінны баяцца!» І тут дырэктар выдае: «Я не павінен цябе баяцца. Ты пастаўлены тут, каб ахоўваць мой спакой і сон». Пасля вяртання ў Мінск, казалі, ён яшчэ ўсё выказаў кіраўніку службы бяспекі.
Дзеля справядлівасці трэба сказаць, што служба бяспекі важная і патрэбная — у фінансавай сферы без яе ніяк. І некаторыя, з кім я працаваў, даказвалі гэта не словам, а справай. Але, на жаль, як і ў многіх выпадках, у гэтага медаля — два бакі.
Читать на dev.by