ChatGPT стварае «кагнітыўны доўг»: мозг губляе здольнасць самастойна думаць

Даследаванне праводзілася ў MIT Media Lab. 54 студэнты з пяці ўніверсітэтаў Бостана былі падзеленыя на тры групы: адна выкарыстоўвала GPT-4o, другая — толькі традыцыйныя пошукавыя сістэмы без генератыўнага ШІ, трэцяя пісала тэксты цалкам самастойна.

На працягу чатырох месяцаў удзельнікі выконвалі заданні на напісанне эсэ, падобныя да экзаменацыйных пытанняў SAT (Scholastic Assessment Test). Навукоўцы адсочвалі актыўнасць мозга з дапамогай ЭЭГ, аналізавалі тэксты з прымяненнем інструментаў NLP і праводзілі інтэрв’ю з удзельнікамі.

Паводле дадзеных справаздачы, самую высокую нейронную актыўнасць паказала група, якая працавала без ШІ, што сведчыць аб больш глыбокім разумовым удзеле. Удзельнікі, якія выкарыстоўвалі ChatGPT, прадэманстравалі самую слабую мазгавую актыўнасць: сесіі суправаджаліся зніжэннем актыўнасці ў альфа- і бэта-дыяпазонах, якія адказваюць за ўвагу, памяць і лагічнае мысленне.

Акрамя таго, ШІ-група прадэманстравала горшыя вынікі ў кароткачасовай памяці: звыш 80% не змаглі ўзгадаць нават адну цытату з уласнага тэксту пасля заканчэння задання. Даследчыкі інтэрпрэтуюць гэта як прыкмету павярхоўнага запамінання і недастатковай інтэлектуальнай прапрацоўкі матэрыялу.

Навукоўцы называюць гэтую з’яву «кагнітыўным доўгам» — станам, пры якім мозг паступова губляе здольнасць самастойна апрацоўваць інфармацыю. «Кагнітыўны доўг» праяўляўся і ў структуры тэкстаў: эсэ, напісаныя з дапамогай ШІ, адрозніваліся аднастайнасцю, паўтаральнымі шаблонамі і слабай арыгінальнасцю. Чалавечыя праверачныя часта апісвалі такія тэксты як «безаблічныя» і «механічныя».

Пры гэтым студэнты, якія раней працавалі без ШІ і ўпершыню паспрабавалі яго ў фінальнай сесіі, наадварот, паказалі ўсплёск актыўнасці мозга. Гэта, на думку даследчыкаў, кажа пра тое, што ўключэнне ШІ ў працэс пасля фарміравання базавых навыкаў можа быць прадуктыўным. Тады як ранейшая залежнасць ад ШІ ўскладняе вяртанне да самастойнага мыслення.

Аўтары падкрэсліваюць, што даследаванне носіць папярэдні характар і мае шэраг абмежаванняў: невялікая выбарка, акцэнт на адным інструменце (ChatGPT), адсутнасць аналізу асобных этапаў напісання тэксту (ад чарнавіка да фінальнага рэдагавання). Аднак атрыманыя дадзеныя, на думку даследчыкаў, патрабуюць увагі з боку адукацыйных устаноў.