Айцішніца-беларуска выбралася з Ірпеня. Размаўляем пра страшныя 13 дзён
Кацярына — тэсціроўшчыца ў невялікай беларускай кампаніі і музыка. Ужо паўгода жыве ва Украіне. З пачатку вайны дзяўчына міжволі ператварылася ў блогера: тэлеграм-канал, які яна пачынала як асабісты дзённік, набраў 300+ падпісчыкаў.
Кацярына расказвае ў ім пра Ірпень, дзе правяла 2 страшныя тыдні пасля пачатку вайны, а цяпер і пра Львоў. dev.by паразмаўляў з ёй пра ўсё, што ёй давялося перажыць за апошнія паўтара месяца.
Фота носяць ілюстрацыйны характар, яны зробленыя беларускім фатографам Аляксандрам Васюковічам у Бучы і Барадзянцы. Мы публікуем іх, каб паказаць сітуацыю ў рэгіёне.
Чытаеш ваш канал і бачыш, што пачыналі для сябе.
Так, для сябе. Але на пачатку вайны я падзялілася спасылкай з блізкімі — каб, калі з сувяззю праблемы або зарад тэлефона трэба эканоміць, не адказваць па некалькі разоў на адныя і тыя ж пытанні: «Так, мама, усё ў парадку! Так, я ў шапцы». Цяпер я перыядычна дублюю кантэнт у інсту і з інсты, а тады ў Ірпені пісала толькі ў тэлегу, бо яна не лагала.
Першы пост з бамбасховішча ў вас з’явіўся 26 лютага.
Праўда, а ці не 25-га? Насамрэч, усе гэтыя дні зліліся для мяне ў адзін вялікі — часам я клалася спаць удзень, потым прачыналася і не магла зразумець, колькі часу прайшло. У сутарэнні было цёмна, а калі няма святла, ты губляешся.
Раскажыце пра першую бамбёжку. Як вы знайшлі тое першае бамбасховішча?
Насамрэч, мы ні разу не былі ў бамбасховішчы. Я паглядзела па мапе: найбліжэйшае да майго дома сховішча было ў вайсковым шпіталі. Але мы туды не пайшлі — і добра, бо яго разбамбілі, як потым аказалася.
У сваё першае сутарэнне мы ўвогуле трапілі выпадкова. У нас былі зарэзерваваныя месцы на аўтобус з Кіева ў Львоў. Мы хацелі дабрацца да Кіева, але не маглі — туды нічога не ішло, масты ўзарвалі. Адзін таксіст узяўся давезці нас да Жытомірскай трасы, але ў выніку адвёз да сутарэння, у якім хавалася і яго сям’я, — і за гэта ўзяў з нас 1000 грыўняў (няблага за 5 хвілін язды!).
Непрыемна, бо гэта была большая частка нашай гатоўкі (і таксіст гэта ведаў), але дзякуй яму, што звёз нас з той часткі Ірпеня, бо было пекла.
Наша кватэра згарэла. Я звязвалася з гаспадаром, пыталася, як перадаць ключы, ён адказаў: «Ключы не патрэбныя — паўдома згарэла, і наша кватэра таксама».
Так мы апынуліся ў тым першым сутарэнні — з таксістам, яго сям’ёй і гурбай людзей.
Колькі людзей там было?
Давайце прыкінем: у нас быў найвялікшы пакой — на 17 чалавек, чалавек 10 было ў другім, 7 — у трэцім. У калідоры сядзелі бабулькі і чыйсьці сабака. Калі ўсіх-усіх палічыць, чалавек 30+, пэўна.
Мы з Мікітам, маім маладым чалавекам, неяк змясціліся на стале, але хтосьці з нас увесь час падаў — і ў выніку мы сталі спаць па чарзе.
Як доўга вы прабылі ў гэтым першым сутарэнні?
Каля чатырох дзён. Потым на вуліцы стала цішэй — людзі разышліся па дамах. А мы засталіся. І тут да нас зайшоў дзядзька Коля — вясёлы такі дзядзька, які падкормліваў часам насельнікаў сутарэння, прыносіў нам супы-пірагі-макарону.
— А што вы тут робіце? — спытаў.
— Сядзім.
— А вы чые?
— Нічые.
— Будзеце мае, — і пацягнуў да сябе дадому.
У дзядзькі Колі быў прыватны дом, а ўнізе — склеп для закатак і бульбы 1,5 на 1,5 метра. Першай жа ноччу быў авіяналёт. Я прачнулася ад гулу самалётаў і крыкаў дзядзькі Колі: «Моладзь, хутчэй, б…!» Я зляцела з другога паверха, літаральна губляючы тапкі, плюхнулася на дзядзьку Колю, а зверху ўпаў мой тапак.
Ці было страшна?
Ну вядома! Ты думаеш: па прыватным доме не стануць страляць — які сэнс марнаваць цэлую бомбу, каб забіць пару чалавек. Але потым глядзіш навокал: аджа страляюць абы-куды — прыватны сектар быў вельмі моцна пашкоджаны.
Яшчэ ты думаеш: а калі ў дом трапіць бомба, яго заваліць. І як выкапацца? Седзячы ў склепе, мы зразумелі, што здуравалі — нават рыдлёўкі не прынеслі. У нас была толькі сякера.
Ці бачылі вы, як бамбяць суседскія дамы?
Не, толькі бляск пажараў. На двор мы ўвогуле стараліся не выходзіць — заўсёды ёсць рызыка, што прыляціць які-небудзь асколак або куля.
Запіс з тэлеграм-канала ад 3 сакавіка
Першая вылазка. Мне пашанцавала, чарга ў краму аказалася не надта вялікай. Усяго хвілін 30 адстаяла. Учора чарга ў той жа супермаркет была значна большая (а яшчэ, пэўна, учора ў краме хоць нешта заставалася).
Асартымент супермаркета сёння — вось проста ўсё, што недаступна расійцам праз санкцыі: хамон, каралеўскія крэветкі, сыр з цвіллю, мармуровая ялавічына (пару кавалкаў заставалася), ну і ўсялякае смачнае — стронга-ласось-сёмга, нямецкія шакаладкі, каўбаскі са шляхетнай цвіллю, мідыі, ракі.
За хлебам чарга недзе на паўгадзіны, я не стала стаяць. Цыгарэт няма. Бухла няма. Малака няма. Алею няма. Круп і макароны няма. Мяса (акрамя таго, што апісана вышэй) няма.
З вашага «дзённіка» складана зразумець, як і чаму ад дзядзькі Колі вы раптам перамясціліся ў наступнае ірпенскае сутарэнне.
Наблізіліся баі, трэба было выбірацца з горада. Мы даведаліся, што на чыгуначным вакзале праводзяць эвакуацыю ў Кіеў, дабраліся туды — і патрапілі пад абстрэл. Было п…ц як страшна: гурба людзей, каты, сабакі, нейкая дзяўчына на мыліцах — а з неба падаюць снарады.
Потым мы спрабавалі дабрацца да нейкай царквы, дзе быццам таксама эвакуацыя павінна была быць. Але не дабраліся — зноў абстрэл. Мы стаялі, спрабуючы прыкінуць: дзе ж схавацца, і тут да нас падбеглі хлопцы з тэрабароны: «На зямлю! Кладзіцеся!» Гэтыя ж хлопцы потым дапамаглі нам дабрацца да другога нашага сутарэння. У мяне быў чамадан у руках — ён парваўся, дык хлопцы падхапілі мае рэчы і пагналі: «Давайце за намі!»
Ці надоўга вы затрымаліся ў гэтым сутарэнні?
Не надта, мы там правялі прыкладна 4 дні. Наступнага дня даведаліся, што ёсць магчымасць эвакуявацца з Ірпеня праз вёску Раманаўку. Было страшна, стралялі ўвесь час — але нейкая бабуля сабрала свае клункі і пайшла. Потым даслала эсэмэску суседу: «Дабралася». Мы такія: «Ага! Будзем мець на ўвазе».
Аднак валанцёры сказалі, каб ніхто больш пакуль не соваўся ў Раманаўку, бо там страляюць у людзей. «Добра, — вырашылі мы. — Будзем чакаць зялёнага калідора».
Але навін пра калідор не было, а між тым перастала працаваць сувязь. Потым прапала святло. Потым — вада. Потым — газ. Мы разумелі, што далей будзе горш, бачылі, што ў людзей вакол пачынаюць здаваць нервы, — вырашылі сыходзіць. Пагаварылі ўвечары з валанцёрам, ён абнадзеіў: «Сёння ніхто не загінуў падчас эвакуацыі. Былі толькі параненыя».
Вы — не мясцовыя. Як шукалі тую Раманаўку, як дабіраліся без сувязі?
Нам вельмі пашанцавала з памочнікам — у суседнім пад’ездзе жыў валанцёр Максім, вельмі класны хлопец, ён паглядзеў на дваіх дэбілаў з чамаданам і катом, узважыў ката і сказаў: «Я вас давязу куды змагу». І падвёз да таго самага моста на Раманаўку.
Без яго мы б прапалі: была завіруха і вельмі небяспечна — трэба было ведаць, як ісці. І не высоўвацца на галоўную дарогу, каб не падстрэлілі. Максім вёз нас бяспечнейшым шляхам: завулкамі, дварамі, вулачкамі. Даехаў да моста — там усё было застаўлена згарэлымі машынамі. А далей — пешшу.
Ці быў «самы страшны момант»?
Страшна ўвесь час было. Мы толькі выехалі — да нас падбеглі нейкія хлопцы, папрасілі «прыкурыць» машыну. Ты сядзіш, чакаеш, пакуль Макс упораецца, — і чуеш артылерыйскую страляніну. Гук яшчэ далёка, але зразумела, што ён можа наблізіцца ў любы момант.
Ехаць таксама страшна: мы ж чулі не раз, ніхто не глядзіць, што машына валанцёрская або што напісана «Дзеці» — могуць пачаць страляць.
Пад абломкамі моста чарга: нехта нясе на насілках ляжачых, нехта кандыбае на мыліцах, бабулі праходзяць, людзі з дзецьмі — ты прапускаеш. Мы прастаялі гадзіны дзве. Насамрэч гэта не так шмат. Але страляюць — і табе страшна.
Пераход цераз раку вельмі павольны, бо замест моста там — пара слізкіх дошак, і табе трэба прымудрыцца не ўпасці. Рака неглыбокая, але хуткая і, блін, снег, холадна! Але мы з Мікітам малайцы — пераправіліся і нават нічога з рэчаў у раку не ўпусцілі. Аджа ў нас акрамя сваіх ноўтаў была яшчэ і тэхніка кампаній. І мы ўсё вывезлі з Ірпеня — не пакінулі. І ката пераправілі.
Чытала ў вас, што гэта «не кот, а цэлы слон».
Так, а яшчэ ў яго самая вялікая пераноска, што была ў краме — царскі палац.
Запіс з тэлеграм-канала ад 8 сакавіка:
З пераправы. Там усё развалена і дошкі такія слізкія, а ў мяне ў адной руцэ пераноска, у другой — сумка і пакет з коўдрай. Мужчыны ў камуфляжы дапамагаюць перабрацца. На самым складаным месцы я кажу: «Хлопцы, патрымайце ката».
Адзін з іх бярэ пераноску і «Херасабе ў вас коцік, гэта ж слон. Як ён добра еў!»
Калі мы пераправіліся, ірванулі з усіх ног да грузавых бусаў без вокнаў. Там стаяў мужык з аўтаматам і падганяў: «Хутчэй, давайце хутчэй, яшчэ месцы ёсць! Грузіцеся». Ён набіў нас туды шчыльна-шчыльна — як шпроты ў бляшанку. А потым кіроўца пагнаў штосілы. Мы жартавалі, быццам нас вязуць, як дровы: у нейкі момант мы ледзь не прыбілі бабульку нейкую, потым на мяне чалавек 10 упала — усе ж стоячы ехалі. Але нічога.
Гэтыя бусы прывезлі нас у лес — а там ужо былі аўтобусы.
Запіс з тэлеграм-канала ад 8 сакавіка
Перабраўшыся цераз раку і падушыўшыся ў грузавой машыне, селі ў лесе ў нармальны аўтобус да Кіева. Заходзіць мужык у камуфляжы і тыпу брані, усіх супакойвае, гучна і выразна кажа, што зараз мы паедзем на Кіеў, што месцаў хопіць усім і да т. п. Карацей, даў інфу, арганізаваў людзей — клёвы такі. Гэта быў Аляксандр Маркушын — мэр Ірпеня.
Калі ад’ехалі, нейкія жанчыны заплакалі. Мы сталі жартаваць, каб іх адцягнуць і супакоіць.
А далей — Кіеў? Што было там?
Нас прывезлі некуды на ўскраіну, выгрузілі. Мы вырашылі на вакзал не совацца — ведалі, што там таўкучка. Я спытала ў фэйсбуку, хто ў Кіеве можа нас упісаць да сябе ненадоўга.
Мне тут жа патэлефанаваў гаспадар кватэры, якую мы здымалі ў Ірпені, прапанаваў да яго на лецішча — на захад Украіны. Яшчэ напісаў калега — музыка і айцішнік, — і аказалася, у яго кватэра зусім недалёка ад таго месца, дзе нас выгрузілі. Мы ўзялі таксі, ехалі і круцілі галовамі: там — сляды абстрэлаў, там — вожыкі, гільзы паўсюль валяюцца… Сірэну ўпершыню пачулі, у нас у Ірпені яна не працавала.
Таксіст даведаўся, што мы беларусы, і вельмі расхваляваўся.
Чаму?
Усюды блокпасты, а раптам мы дыверсанты.
Ён так вам так і сказаў?
Так, сказаў: «Я вас не павязу». Я ў адказ: «Паслухайце, мы ж ужо едзем, да таго ж паветраная трывога — вы што, выкінеце нас дзе прыйдзецца? Высадзіце хаця б каля бамбасховішча ў такім выпадку». Ён прыкінуў, што ехаць недалёка — прасцей нас давезці да месца, чым наварочваць кругі ў пошуках сховішча. Ну і давёз.
Мы правялі ў той кватэры адну ноч. Я кінула Free Belarus Center заяўку на эвакуацыю — і ўжо наступнага дня мы выправіліся ў Львоў. Добра даехалі, адзінае «але»: кіроўца адмовіўся пускаць катоў у салон — яны ехалі ў багажніку і ўсю дарогу гарлапанілі.
У Львове вы таксама праводзіце шмат часу ў сутарэннях?
Тут часта бываюць паветраныя трывогі, але мы жывём на першым паверсе, побач сутарэнне — калі будзе небяспечна, спусцімся, а пакуль проста выходзім у калідор.
Сёння я нават працоўны кол адсюль рабіла падчас паветранай трывогі.
Што сказалі калегі, пачуўшы гук сірэны?
Не ведаю, ці было ім чуваць. Але мае калегі ўжо нічому не дзівяцца: мяне не было 3 тыдні — і яны малайцы, справіліся!
Хаця пашанцавала, што вайна пачалася на наступны дзень па самым вялікім за гісторыю праекта рэлізе — я тады яшчэ падумала: «Блін, паспелі!»
Цяпер я ўжо два тыдні як вярнулася на працу, але да гэтага часу забываюся спытаць, як будзе афармляцца дакументальна мая адсутнасць праз вайну. Не адпачынкам жа?
А яшчэ я працую, але грошай атрымаць не магу, бо картка заблакаваная. Жыву ў доўг.
Вы пісалі пра знаёмых у Ірпені. Не ведаеце, ці ўдалося ім выбрацца з горада?
Я не ведаю. Я пісала эсэмэскі — мне ніхто не адказаў. Ці то няма сувязі, ці то нешта здарылася.
Ігар, з якім мы трымалі сувязь, не збіраўся нікуды сыходзіць, сказаў, што ў яго калекцыя рарытэтных кружэлак — і ён яе не пакіне. «І наогул гэта мой дом!»
У яго як у заўзятага рыбака было ўсё, што трэба, каб перажыць вайну — і велізарныя запасы алкаголю, і тушонка, і ліхтары-батарэйкі, коўдры. Магчыма, што ён з іншымі яшчэ сядзіць у нашым другім сутарэнні.
Запіс з тэлеграм-канала ад 8 сакавіка:
Багі, бараніце рыбакоў! І ў прыватнасці дзядулю Ігара — дзякуючы яго запасам ліхтароў мы не сядзім у цемры.
P. S. Разбамбілі кавярню. Каву хрэновую рабілі, ці што? Ё.нула так, што мы ўжо з жыццём развіталіся.
На пачатку вайны і пазней вы рабілі запісы пра Бучу. Ці маглі вы ўявіць, што затым Буча будзе ў навінах вось з такімі падрабязнасцямі?
Запіс з тэлеграм-канала ад 26 лютага
Трываюць баі ў Бучы. Гэта, калі хто бачыў фоткі майго возера, — адразу за возерам. Тут іх добра чуваць. Адзін раз увогуле нейкі асколак у наш будынак бумкнуўся.
Запіс з тэлеграм-канала ад 7 красавіка
Мы хаваліся ў той частцы горада, што бліжэй да Кіева. А кватэру да гэтага здымалі ў супрацьлеглым раёне, побач з Бучай і дарогай на Гастомель. Як жа добра, што мы там не засталіся.
Я гляджу на відэа расстралянага мемарыяла героям АТА. Расстралянага з аўтаматаў. Проста ля майго дома. Значыць, там не проста ляталі снарады — яны хадзілі з аўтаматамі па маёй вуліцы. Я не ведаю, дзе мы там маглі б схавацца, каб засталіся, і што з намі было б. Нічога добрага.
Да вайны думала пра балота ля возера, пра яр за мемарыялам — там такая немарач. Аднаго разу гулялі і ледзь вылезлі з гэтых западзін. Тыпу, ну хто туды палезе. Яшчэ шэфу казала, калі вайна, то будзем у яры, як у акопе, там бяспечна. А цяпер разумею, што там ляталі аўтаматныя кулі. Кулі ў партрэтах на плоце. Нахера?
Насамрэч, да нас даходзіла інфармацыя, што адбываецца ў Бучы і ў паўночнай частцы Ірпеня — нашы суседзі тэлефанавалі сваякам, знаёмым.
Скажу шчыра: я спадзявалася, што раптам яны перабольшваюць, што насамрэч не ўсё так дрэнна. Але, на жаль, усё было менавіта так дрэнна.
Якія гісторыі расказвалі суседзі?
Што расстрэльваюць мірных жыхароў, а ў кагосьці застрэлілі сабаку — проста дзеля смеху. Што ў кагосьці згвалтавалі суседзяў.
У нейкі момант наш галоўны па сутарэнні схадзіў на выведку — і атрымаў інфармацыю, што УСУ сышлі з Ірпеня і ў горад увайшлі кадыраўцы. Ён схаваў зброю і пераапрануўся, бо прайшла пагалоска: калі чачэнскія байцы ўбачаць хаця б пясочныя красоўкі — то ўсё, гэта смяротны прысуд не толькі яму, але і ўсяму сутарэнню.
Мы сядзелі ў сутарэнні вельмі ціха. Калі падымаліся ў кватэры ў прыбіральню — краліся, як мышы: ніякіх ліхтарыкаў і свечак, толькі святло з вокнаў. Намагаліся не выходзіць без лішняй патрэбы, бо ведалі, што можна выйсці да калонкі і не вярнуцца. Былі выпадкі, у людзей стралялі, калі яны выходзілі з вядром па ваду.
Читать на dev.by