Рэлакаланты ў Літве заплацяць двойчы? Разбіраемся, як жыць без пагаднення аб падатках

У пачатку 2025 года Літва дэнансавала пагадненне з Беларуссю аб пазбяганні падвойнага падаткаабкладання (ППП), падпісанае яшчэ ў 1995 годзе. Гэта не азначае імгненнага разрыву, дакумент дзейнічае да канца 2025 года. А што потым?

Як адаб’ецца гэты разрыў на беларусах, што жывуць у Літве і атрымліваюць даход у Беларусі, напрыклад, ад здачы кватэры? А калі чалавек застаецца рэзідэнтам Беларусі, але пры гэтым зарабіў грошы ў Літве? Разбіраемся разам з экспертам у галіне юрыдычнага і падатковага кансультавання Святланай Бабінцавай.

Як толькі пагадненне перастане дзейнічаць, адразу надыдзе падвойнае падаткаабкладанне? Беларусы ў Літве будуць павінны плаціць падаткі двойчы — у Літве і Беларусі?

Не. Адмена ППП не азначае аўтаматычнае падвойнае падаткаабкладанне. Яно магчымае, але не абавязковае: напрыклад, падатковая можа пагадзіцца залічыць падатак, сплачаны ў іншай краіне

Хм. Тады як гэта працуе?

Нават калі ППП паміж краінамі няма, гэта не значыць, што яны не імкнуцца пазбягаць падвойнага падаткаабкладання грамадзян. Але з ППП працэдура значна прасцейшая. Падаткаплацельшчык прадстаўляе дакументы (напрыклад, даведку аб падатках, утрыманых у краіне крыніцы даходу), і яму без лішняй бюракратыі залічваюць гэты падатак.

Калі ППП няма, кожная краіна кіруецца нацыянальным заканадаўствам. У Падатковым кодэксе Беларусі ёсць артыкул аб заліку замежных падаткаў (арт. 224. Спецыяльныя палажэнні. Пазбяганне падвойнага падаткаабкладання). Падобныя нормы ёсць і ў літоўскім падатковым заканадаўстве (арт. 37 Закона аб падаходным падатку).

Краіна рэзідэнцтва можа вылучаць больш жорсткія патрабаванні да дакументаў (напрыклад, Літва можа патрабаваць перакладаць іх на літоўскую мову) або ўвогуле адмовіць у заліку. Калі стаўка падатку ў краіне крыніцы даходу вышэйшая, чым у краіне рэзідэнцтва, розніцу не вернуць.

Напрыклад, рэзідэнт Беларусі заплаціў у Літве падатак па стаўцы 20%. У Беларусі стаўка — 13%. Беларусь залічыць толькі 13% ад даходу, а астатнія 7% стануць вашай стратай.

Калі стаўка падатку, сплачанага за мяжой, ніжэйшая, чым у краіне рэзідэнцтва, розніцу прыйдзецца даплачваць.

Незалежна ад таго, абкладуць падаткам двойчы ці не, клопатаў з дэкларацыямі і даведкамі стане больш.

Пачакайце, але ж гэта не ва ўсіх выпадках? «Падпадаюць» толькі тыя, у каго рэзідэнцтва ў адной краіне, а даход/яго частка — у іншай, праўда?

Вядома. Калі і рэзідэнцтва, і даходы чалавека ў адной краіне (няважна, у Беларусі ці ў Літве), для яго нічога не зменіцца. Напрыклад, калі беларус не з’яўляецца падатковым рэзідэнтам РБ (жыў у Беларусі менш за 183 дні ў годзе), яму не трэба дэклараваць літоўскія даходы ў Беларусі. Абавязацельствы перад беларускай падатковай узнікаюць толькі ў выпадку, калі чалавек па выніках года прызнаецца рэзідэнтам Беларусі. І, вядома, калі ён атрымаў нейкі даход у Беларусі.

Нагадайце, якія жыццёвыя сітуацыі выклікаюць праблемы з падатковай

Гэта ўсе выпадкі, калі вы атрымліваеце даход, які абкладаецца падаходным падаткам, у краіне, якая не з’яўляецца вашай краінай рэзідэнцтва. Напрыклад, беларус жыве ў Літве, з’яўляецца яе рэзідэнтам, але ў Беларусі здае кватэру. Або ў яго дэпазіт у Беларусі, або нейкая падпрацоўка, або выйгрыш у латарэю, або ён атрымаў дывідэнды ці грашовы падарунак не ад блізкіх сваякоў.

Беларус можа паехаць працаваць у Літву, але па выніках падатковага года застацца рэзідэнтам Беларусі. У такім выпадку пад пагрозай падвойнага падаткаабкладання апынецца яго літоўская зарплата.

Окей, давайце разбяром выпадак з арэндай кватэры ў Беларусі — як было і як стане

Калі падатковы рэзідэнт Літвы здае кватэру ў Беларусі, ён павінен дэклараваць гэты даход у Літве (няважна, дзейнічае ППП ці ўжо не).

Па ППП даход ад арэнды нерухомасці можа абкладацца падаткам у краіне, дзе знаходзіцца гэта нерухомасць (то бок у Беларусі), і ён аўтаматычна залічваецца ў іншай краіне (у Літве).

А ў Беларусі ж стаўкі за доўгатэрміновую арэнду не ў працэнтах, а ў фіксаваных сумах. Напрыклад, у Мінску — 50 BYN за пакой у месяц, у абласных цэнтрах — 46 BYN і г. д.

Так. Але гэта не праблема. У Літве давядзецца даплаціць розніцу: 15% (літоўская стаўка) ад атрыманага даходу мінус сплачаны падатак у Беларусі.

А калі грамадзянін РБ, рэзідэнт Літвы, прадае кватэру ў Беларусі? У Беларусі ён, дзякуючы льготам, нічога не плаціць (напрыклад, гэта першая кватэра за пяць гадоў), а ў Літве?

За продаж кватэры ў Беларусі ў 2025 годзе, хутчэй за ўсё, прыйдзецца заплаціць падатак у Літве (калі ў Беларусі дзейнічае льгота і падатак не сплачваецца).

Калі ў Беларусі заплачаны падатак (13%), можна паспрабаваць яго залічыць. У выпадку поспеху ў Літве прыйдзецца даплаціць толькі 2% (розніцу з літоўскай стаўкай).

Але не факт, што сплачаны падатак у Беларусі Літва залічыць.

Давайце яшчэ разбярэм прыклад з дэпазітам у Беларусі

Банкі ў РБ самастойна ўтрымліваюць падатак з налічаных працэнтаў і пералічваюць яго ў бюджэт, таму ў Беларусі нічога рабіць не трэба. У Літве літоўскаму рэзідэнту давядзецца задэклараваць гэтыя грошы. Калі атрымаецца зрабіць залік, застанецца даплаціць 2% (розніцу паміж стаўкамі 13% і 15%).

Але тут могуць быць нюансы? Напрыклад, тэрмін дэпазіту: калі ўклад у BYN ляжыць больш за год, а ў валюце — больш за два гады, падаходны падатак не спаганяецца.

Так, нюансаў шмат. Таму ўсе жыццёвыя сітуацыі прадказаць складана. З падаткамі трэба разбірацца індывідуальна.

Але агульны алгарытм можна прапанаваць?

Агульны парадак дзеянняў такі:

1. Вызначыць сваё рэзідэнцтва: дзе вы з’яўляецеся падатковым рэзідэнтам.
2. Прааналізаваць падаткі ў абедзвюх краінах.
3. Сабраць дакументы, што пацвярджаюць сплату падаткаў.
4. Пракансультавацца з падатковымі органамі.

Окей, зразумела. А як з тэрмінамі? Адказваць па новых правілах, без уліку ППП, трэба будзе ўжо вясной 2026 года ці толькі па выніках 2026 года?

Пакуль незразумела. Паводле працэдуры, дэнансацыя ўступае ў сілу з 1 студзеня 2026 года. Гэта значыць, даходы, атрыманыя да канца 2025 года, падпадаюць пад умовы ППП, а з 2026 года — ужо не. Таму тэарэтычна справаздачнасць і выплаты па нацыянальным заканадаўстве прыйдзецца рабіць толькі ў 2027 годзе.

Напрыклад, літоўская падатковая пакуль не дае кансультацый па даходах за 2025 год. Не выключана, што нацыянальныя заканадаўствы абедзвюх краін зменяцца цягам 2025 года, і тады з’явяцца новыя правілы. Таму трэба сачыць за заканадаўствам.