«Я грамадзянін свету». Як былая топ-менеджар буйных расійскіх кампаній будуе AI-стартап аб шчасці ў ЗША
Кацярына Лінкевіч — заснавальніца стартапа todai і да нядаўняга часу Chief Data & CVM Officer дэвелапера «Самалёт» у Расіі.
Кацярына Лінкевіч — заснавальніца стартапа todai і да нядаўняга часу Chief Data & CVM Officer дэвелапера «Самалёт» у Расіі.
Вырасла і вучылася ў Беларусі, затым пераехала ў Маскву па гранце на навучанне ў Шанінцы. З тых часоў — больш за 10 гадоў выбудоўвала з нуля big data & AI-напрамкі ў буйных кампаніях: «Мегафон», «Білайн» Расія, «Білайн» Казахстан, Альфа-Банк Казахстан. Ужо ў пачатку 2010-х была сярод піянераў Big Data ў Расіі: запускала мабільную рэкламу, геааналітыку і скорынг на дадзеных тэлекам аператараў, калі гэтыя прадукты яшчэ не існавалі на рынку.
Шэсць разоў стварала data-каманды і інфраструктуру з нуля, развівала ўнутраную і знешнюю манетызацыю дадзеных, запускала карпаратыўныя школы і адукацыйныя праграмы, у тым ліку для big data-інжынераў.
У «Самалёце» вывела будаўнічую галіну на новы тэхналагічны ўзровень — ад збору і апрацоўкі дадзеных да відэааналітыкі хады будаўніцтва. Пад яе кіраўніцтвам праекты выходзілі ў фінал прэміі Data Awards, а сама яна ўвайшла ў савет расійскага Альянса па ШІ і журы профільных прэмій.
У Кацярыны беларускае грамадзянства, ёсць і расійскі пашпарт. Яна паспела пажыць у Беларусі, Расіі, Казахстане, а перад пераездам у Сан-Францыска тры гады правяла ў Кейптаўне (Паўднёвая Афрыка). Ідэнтыфікуе сябе як «чалавека свету».
— Жанчыне цяжка дасягнуць поспеху ў сферы Big Data, AI?
— Я тры разы рабіла нешта інавацыйнае на рынку: першыя тэлекам Big data прадукты ў Расіі, першую big data-каманду ў Казахстане, AI ў будаўніцтве. І рабіла гэта, калі рынак і людзі ў карпарацыях не былі гатовыя да такіх зменаў, не было разумення як гэта зрабіць.
Былі кейсы, калі ў пачатку кар’еры я прыходзіла да нейкага намесніка старшыні праўлення банка і прадавала паслугі скорынгу на дадзеных тэлекам аператара. Мяне не ўспрымалі як чалавека, які прымае рашэнні — абмяркоўвалі ўмовы з хлопцамі ў гарнітурах з продажаў. Але да канца сустрэчы звычайна ўсе разумелі хто прымае рашэнні і размаўлялі ўжо са мной.
Першы стартап. «Дагэтуль спадзяёмся, раптам хтосьці захоча ўкласціся ў нашу ідэю»
— У 2024 годзе я сышла з кампаніі «Самалёт». У мяне ёсць партнёр, ён жа інвестар, з якім мы зараз і запускаем стартап todai. Пакуль выйшла толькі мінімальная версія, нават не 30% ад таго, што павінна быць у прадукце. Мы вырашылі запускацца на амерыканскім рынку, пад амерыканскую аўдыторыю. Таму я пераехала ў Сан-Францыска, і апошні год жыву там. Гэта мой другі стартап.
Першы быў BodyMax, які мы рабілі з Максімам Балюком з Мінска. Яшчэ ў 2019 годзе распрацавалі касцюм для трэніровак на базе EMS-тэхналогіі — электрамускульнай стымуляцыі.
Ключавая распрацоўка была ва унікальным спалучэнні даўжынь хваляў (сярэдніх і кароткіх), чаго раней ніхто не рабіў. Гэта дазволіла падвысіць эфектыўнасць трэніровак для розных тыпаў фігур.
BodyMax таксама прапаноўваў індывідуальную настройку інтэнсіўнасці імпульсаў, пераразмеркаванне нагрузкі паміж мышачнымі групамі, датчыкі для аналізу складу цела і крыві, аўтаматычную падстройку пад канкрэтнага чалавека.
Падобную ідэю рэалізаваў амерыканскі стартап Katalyst, які трапіў у падборку «Лепшыя вынаходкі 2023 года» (Best Inventions 2023) па версіі Time. Гэта тое, што мы хацелі зрабіць яшчэ ў 2019 годзе: распрацавалі тэхналогію, адкрылі студыю ў Мінску, дзе трэніравалі больш за 100 чалавек — тэставалі, атрымалі сертыфікат. Гэта значыць усё гэта рэальна працавала, мы даказалі эфектыўнасць.
Потым я пачала шукаць інвестыцыі, у тым ліку на расійскім рынку, адпраўляла заяўку ў Startup Chile. Але ўсюды была адмова. Потым здарыўся кавід, давялося закрыць і студыю ў Мінску, і праект.
Але тэхналогія засталася. Мы дагэтуль спадзяёмся, што раптам хтосьці захоча ўкласціся ў нашу ідэю.
«Запыт на шчасце папулярны ў ЗША»
У 2024 годзе Кацярына запусціла todai — аплікацыю аб шчасці. Стартап робяць беларускія распрацоўшчыкі, ён ужо прыцягнуў інвестыцыі.
— Як з’явілася ідэя стартапа аб шчасці?
— Мы пачыналі падобны прадукт, калі я яшчэ працавала ў будаўнічай кампаніі. Мэта была ў тым, каб зрабіць шчаслівымі людзей, якія жывуць у нашых дамах. Так і з’явілася ідэя для будучага стартапа.
У мінулым годзе я скончыла навучанне па health-коўчынгу. Гэта не толькі пра харчаванне і БАДы, а пра здаровы лад жыцця ў шырокім разуменні: сацыяльнае асяроддзе, фізічная актыўнасць, ментальнае здароўе. Таксама я праходзіла навучанне па профілю «Псіхалогія» некалькі гадоў. Заміксаваўшы вынікі навучання, мой досвед у стварэнні ШІ прадуктаў і жаданне дапамагчы людзям сфармаваць шчаслівы лад жыцця, я вырашыла стварыць аплікацыю.
Запыт на шчасце папулярны ў ЗША, таму мы вырашылі запускацца спачатку на амерыканскім рынку. Быў распрацаваны Happy Lifestyle Index, які паказвае карыстальніку, наколькі ён шчаслівейшы, чым учора. Бо шчасце — гэта працэс, а не канчатковы пункт. І мы даём людзям гэтую аналітыку, абапіраючыся на навуку аб шчасці.
У Амерыцы ўсяго некалькі прафесараў, якія займаюцца тэмай шчасця, у тым ліку Соня Любамірскі, якая выкладае ў Каліфарнійскім універсітэце. Яна лічыць, што на 50% шчасце — гэта генетычная схільнасць. Астатняе — абставіны, свядомыя дзеянні і паводзіны.
Мы не хочам прывязвацца ні да адной школы псіхалогіі і прапануем тры ключавыя блокі, каб стаць шчаслівейшым. Першы — разумей сябе («signals of body and mind»). Другі — дазуй. Напрыклад, змяншай тое, што павышае трывожнасць (кава ці скролінг у сацсетках), падвышай час на дабрачыннасць і гэтак далей. І трэці — вывучай, змяняйся. У гэтай частцы мы плануем зрабіць падбор карыснага кантэнту, які дапамагае стаць лепшай версіяй сябе. Гэта комплексны падыход у адным прадукце, нягледзячы на тое, што на амерыканскім рынку папулярныя персаналізаваныя аплікацыі.
Але я шчыра лічу, што прыйшоў час універсальных аплікацый, бо людзі стаміліся ад іх бясконцай колькасці ў тэлефоне.
— У чым адрозненне todai ад іншых падобных прадуктаў? Ад таго ж чата GPT?
— На рынку не так шмат аплікацый пра шчасце. Прамых канкурэнтаў у нас няма, бо праект будуецца не толькі на псіхалагічнай падтрымцы і рэфлексіі, але і на Happy Lifestyle Index.
Што тычыцца адрозненняў ад чата GPT — гэта рэгулярная аналітыка і праактыўнасць. Наш AI не толькі задае пытанні, але і ініцыюе дыялог. Напрыклад, можа спытаць: «Слухай, ты сёння павінен быў пагутарыць з босам наконт падвышэння — як у цябе справы? Як усё прайшло? Раскажы».
Плюс — аналітыка, якая кожны дзень адлюстроўвае стан карыстальніка, паказвае карты эмоцый, патрэбаў, дае інсайты. Ты бачыш усю гісторыю дыялогаў з ШІ, з псіхолагам і можаш адсочваць прагрэс.
— Я так разумею, што аплікацыя просіць апісаць эмоцыі словамі, але ж часта людзі самі не разумеюць сваіх эмоцый. Магчыма, алгарытмы будуць аналізаваць не толькі словы, але і інтанацыю, хуткасць, пабудову мовы ці нейкія іншыя фактары?
— 60–70% людзей сапраўды не разумеюць сваіх эмоцыі або не могуць іх назваць. Адпаведна, наша задача — стварыць карту эмоцый і патрэбаў, якая будзе штодзённа абнаўляцца. Туды будуць запісвацца як эмоцыі і патрэбы, названыя чалавекам, так і тое, што выявіў AI. Напрыклад, радасць ці смутак маюць дзесяткі адценняў. І усе яны важныя.
Мы выпусцілі толькі MVP (Minimum Viable Product), таму пакуль аплікацыя абапіраецца толькі на кантэкст дыялогу. У далейшым плануецца ўдасканаліць алгарытмы.
У камандзе ёсць PhD па псіхалогіі, які дапамагае распрацоўваць методыку працы аплікацыі. Але нават зараз, на тэстах перад запускам, алгарытмы паказалі добрыя вынікі: эмоцыі і патрэбы вызначаліся дакладна.
У аплікацыі ёсць верхнеўзроўневыя і дэтальныя карты эмоцый, дзе можна паглядзець вынікі за сёння, за тыдзень, за месяц. І на падставе гэтай інфармацыі атрымліваць інсайты.
Тая ж гісторыя з картай патрэбаў, якая таксама мае дэталізацыю. Бо адны патрэбы сітуатыўныя, як папіць вады ці паесці, а іншыя — стратэгічныя: быць пачутым, прызнанне, падтрымка і гэтак далей.
Ёсць блок працы з абмежавальнымі і падтрымліваючымі перакананнямі на аснове КПТ тэрапіі. Тэрапеўтычны эфект надыходзіць, калі чалавек пачынае бачыць свае перакананні і змяняе іх з абмежавальных на падтрымліваючыя. У аплікацыі можна бачыць спіс такіх перакананняў. Калі чалавек захоча працаваць з гэтым далей, можна сфарміраваць запыт для далейшага звароту да спецыяліста.
У аплікацыі няма задачы лячыць, яна дазваляе лепш зразумець сябе.
«У амерыканскім культурным кодзе прынята «гладзіць па галоўцы»
— У чата GPT ёсць асаблівасць: што б ты яму ні расказваў, ён заўсёды становіцца на твой бок, «гладзіць па галоўцы». Вы неяк прапрацоўвалі гэтую асаблівасць Al? Ці людзям якраз гэта і трэба?
— Зараз зроблена два дыялогі: дыялог рашэнняў і дыялог падтрымкі. Калі хочацца, каб выслухалі і эмпатычна падтрымалі, уключаецца дыялог падтрымкі. Там цябе выслухаюць, «пагладзяць па галоўцы» і не будуць задаваць шмат пытанняў. Гэта як добры сябра, якому можна паплакацца.
Дыялог-рашэнне патрэбны, калі чалавек хоча сфармуляваць запыт на прапрацоўку са спецыялістам, лепш зразумець сябе. Зноў жа — мы не лечым. У гэтым тыпе дыялогу AI задае больш структураваныя пытанні, якія мы распрацоўвалі разам з метадолагам. Зразумела, што мы запусцілі толькі MVP, таму ёсць мільён таго, што можна дапрацаваць.
І трэба разумець, што мы арыентаваныя сёння на амерыканскі рынак, дзе свой культурны код. Ёсць мем пра Garmin vs Apple Watch, дзе Garmin кажа: «Слухай, ты сёння вельмі павольны і наогул твой былы ўжо знайшоў кагосьці іншага», а Apple Watch — «ты малайчына, ты класны». Гэта амерыканскі стыль, дзе ў культурным кодзе прынята «гладзіць па галоўцы».
— Давайце змадэлюем сітуацыю. Напрыклад, чалавек знаходзіцца на мяжы самагубства, ён эмацыйна нестабільны, заходзіць у аплікацыю…
— Не, мы з такімі людзьмі не працуем. У нас ёсць стоп-фактары: людзі на мяжы суіцыду, у стане дэпрэсіі, з залежнасцямі і гэтак далей. Наша аплікацыя не падыходзіць для такіх людзей. Мы працуем з умоўна здаровымі.
Калі аплікацыя выяўляе любым спосабам суіцыдальныя думкі, дэпрэсію, праяўленне агрэсіі, гвалту або яшчэ што-небудзь, спрацоўвае стоп-фактар. І тады чалавеку кажуць: «Прабачце, вам лепш звярнуцца да спецыяліста». Усё.
— Дапусцім, не такая трэшавая сітуацыя. Напрыклад, рашэнне аб разводзе, аб звальненні, нейкія такія жыццёвыя сітуацыі — хто павінен несці адказнасць за выбар, зроблены карыстальнікам?
— Так няправільна казаць.
Аплікацыя нікуды не схіляе, а толькі задае пытанні. Што з табой здарылася? Як ты сябе адчуваеш? Як бы ты мог на гэта паўплываць? Мы нікуды не вядзём чалавека — чалавек сам адказвае на пытанні і прымае рашэнні.
Дыялог доўжыцца не больш за 10–15 хвілін — гэта хуткая самадапамога, каб зразумець тое, што адбываецца, сфармуляваць запыт, а затым ужо з гэтым запытам ісці да спецыяліста. Мы не бяром на сябе функцыю псіхолага, а тым больш функцыю лячыць і вырашаць за каго-небудзь.
«Асноўная канкурэнцыя будзе з антыдэпрэсантамі»
На пытанне, наколькі складаней зараз шукаць інвестыцыі на Захадзе, маючы расійскі бэкграўнд, Кацярына не змагла адказаць адназначна: «У мяне быў досвед толькі ў 2019–2020 гадах, калі я шукала інвестыцыі на расійскім рынку. Таму няма з параўнаць, каб адказаць на гэтае пытанне», — сказала яна.
— Як бачыце будучыню праекта? Раскажыце пра стратэгію, інвестыцыі.
— Стратэгія ёсць, але я б не хацела яе раскрываць. Ёсць вялізны спіс задач да канца года, які мы павінны закрыць. Зараз мы выпусцілі нават менш за 30% ад ідэі.
Гэта значыць аналітычны блок — важны блок, але ён не ключавы, таму працуем, каб выпусціць новыя модулі. Думаю, нешта выйдзе ўжо восенню, а ў канцы года выпусцім паўнавартасную зборку. Таму ў планах дарабіць аплікацыю, пратэставаць, паглядзець на рэальных карыстальніках, сабраць зваротную сувязь, палепшыць прадукт, абнавіць market-to-go стратэгію.
Магу толькі сказаць, што інвестыцыі стартап ужо прыцягнуў. Не магу агучыць суму, але яна дастатковая, каб развіваць прадукт.
— Штучны інтэлект зможа канкураваць з псіхатэрапеўтамі, выцесніць іх з нішы?
— Не ведаю, ды і ніхто не ведае. У мяне за 10 гадоў працы ў сферы AI выпрацаваўся велізарны скепсіс наконт такога кшталту прагнозаў. Калі вярнуцца ў які-небудзь 2013–2014 год, то ўсе казалі пра супер-GEO, мікрасегментацыю ў рэкламе… Прайшло 10 гадоў і гэтыя тэорыі так і не сталі масавымі. Фізічны кантакт, зносіны таксама важныя.
Калі браць сярэднестатыстычнага амерыканца, у яго ў сярэднім можа быць усяго адзін сябар. У іх велізарныя праблемы з адзінотай і выгараннем. Вельмі высокі кошт жыцця, медыцыны і паслуг псіхатэрапеўтаў. Для іх AI можа стаць добрым асістэнтам, хоць там асноўная канкурэнцыя будзе з антыдэпрэсантамі.
«Зараз на рынку модна ўкараняць GenAI куды заўгодна, хоць не заўсёды зразумела навошта»
— Як штучны інтэлект трансфармуе працэсы ў стартапах? Як змяняе структуру каманд, асабліва крэатыўных, прадуктовых?
— Не ведаю… У мяне, напэўна, проста высокі bias — я з гэтага асяроддзя, займаюся AI ужо больш за 10 гадоў. Мы і так даўно яго ўсюды выкарыстоўваем. Гэта дае паскарэнне, больш атрымліваеш нейкіх высноў, прасцей будаваць прадукты, але гэта і так было апошнія некалькі гадоў.
Калі казаць пра досвед укаранення AI у карпарацыях, то 70% поспеху — гэта аўтаматызацыя працэсаў. Многія намагаюцца прымяняць AI на фінальнай кропцы, будаваць мыліцы, хоць асноўная каштоўнасць для кампаніі — выбудаваныя аўтаматызаваныя працэсы.
Так, AI можа даць станоўчы эфект, але важна разумець, у чым менавіта гэта будзе выяўляцца. Гэта падвышэнне эфектыўнасці існуючага бізнесу? Прырост да прыбытковасці ад існуючых прадуктаў ці дадатковая выручка?
За 10 гадоў працы ў гэтай сферы стала відавочна: калі ў кампаніі наладжаны працэсы — дадзеныя паступаюць, усё адбываецца аўтаматычна, ёсць сістэма кантролю за працэсам — нават без AI гэта дае станоўчы эфект. А далей пачынаеш працаваць з астатнімі 30%. І вось тут AI сапраўды паказвае добрыя вынікі. Але, зноў жа, усё залежыць ад сферы прымянення.
Зараз на рынку модна ўкараняць GenAI куды заўгодна, хоць не заўсёды зразумела навошта і наколькі гэта апраўдана. Але ёсць кейсы, дзе GenAI сапраўды дарэчны. Напрыклад, у карыстальніцкіх запытах, пры працы з неструктураванай інфармацыяй. Таму ўсё залежыць ад канкрэтнай задачы.
— Якія AI-стартапы вы лічыце праектамі будучыні сёння? А якія — могуць знікнуць з рынку ўжо праз некалькі гадоў?
— OpenAI, Perplexity, Anthropic — у іх дакладна велізарная будучыня, але яны і так ужо карпарацыі…
З тых, хто можа знікнуць…. Складана сказаць, не хацелася б называць нікога. Думаю, незразумела, хто «стрэліць». Калі паглядзець на адзінарогаў, то не заўсёды першапачатковая ідэя прывяла да поспеху, але яна змагла трансфармавацца ў нешта зусім іншае і дапамагчы кампаніі заняць сваю нішу пазней.
— Што для вас шчасце?
— Шчасце — гэта працэс, а не канчатковы пункт, які ты можаш дасягнуць. Калі ты адчуваеш сябе лепш, чым учора. Гэта нейкая метафізічная катэгорыя, да якой мы ўсе імкнемся: жадаем на дзень нараджэння, вяселле, але адзінае, што мы можам зрабіць — сфармаваць больш шчаслівы лад жыцця, працуючы над сабой.
Як дзяўчына з чарнобыльскай вёскі атрымала PhD па оптыцы і круты офер
Як дзяўчына з чарнобыльскай вёскі атрымала PhD па оптыцы і круты офер
Рэлацыраваліся? Цяпер вы можаце каментаваць без верыфікацыі акаўнта.
"чалавек сьвету" — у наш час гэта такі чалавек, які б не хацеў выказваць сваю кропку погляду, які за ўсё "харошае" і супраць усяго дрэннага, чалавек без караней