«Адчуць нешта рэальнае». Чаму ў эпоху Spotify айцішнікі выдаткоўваюць грошы на вініл

Вінілавыя грампласцінкі да канца XX стагоддзя амаль цалкам прайгралі музычным кампакт-дыскам у канкурэнтнай барацьбе за масавага спажыўца. Ім удалося ўтрымаць за сабой толькі асабліва адданых прыхільнікаў і дыджэяў. Здавалася, лічба канчаткова перамагае цёплы вінілавы гук.

Але прыкладна з другой паловы 2000-х гадоў пачаўся нечаканы «вінілавы рэнесанс». Адштурхнуўшыся ад дна, рынак вінілавых пласцінак стаў хутка расці, і ў 2016 годзе выдаткі амерыканцаў на вінілавыя дыскі нават часова перавысілі выдаткі на лічбавыя загрузкі музыкі. Тады меламаны ЗША купілі 3,2 млн пласцінак — а ў 2019 годзе ўжо 18,8 млн. У 2021 годзе продажы вінілавых пласцінак у ЗША павялічыліся да 41,7 млн штук.

У грашовым выражэнні аб’ём сусветнага рынку вінілавых пласцінак у 2025 годзе ацэньваецца ў $2,4 млрд даляраў, а да 2032 года, верагодна, павялічыцца да $5,1 млрд.

Усё гэта выглядае вельмі незвычайна ў эпоху масавай лічбавізацыі, калі на кампактны носьбіт дадзеных або ў смартфон лёгка можна запісаць дзясяткі тысяч гадзін алічбаванай музыкі, а ў спажыванні аўдыёкантэнту дамінуюць стрымінгавыя платформы кшталту Spotify і Apple Music. Нейкі час «вінілавы рэнесанс» тлумачылі ростам папулярнасці вінтажных рэчаў, прылад і тэхналогій. Пласцінкі былі яшчэ адным атрыбутам рэтра-моды, якая праяўлялася ў дызайне вопраткі, інтэр’ераў, хатняга дэкору.

Але, па ўсім відаць, мода на вініл выходзіць за рамкі настальгіі, і для яе даводзіцца прыдумляць і іншыя тлумачэнні. Вініл цяпер прыцягвае не толькі даўніх шанавальнікаў і калекцыянераў, але і аматараў музыкі з пакалення зумераў. Яго выкарыстанне сталі называць формай «лічбавай дэтаксікацыі».

Акрамя таго, існуе меркаванне, што вінілавыя пласцінкі даюць больш цёплы і насычаны гук, захоўваючы ў аналагавай форме першапачатковае гучанне музыкі і «абараняючы» яе ад лічбавага сціску і апрацоўкі. У дадатак многія прыхільнікі вініла знаходзяць задавальненне ў звязаным з іх пакупкай і выкарыстаннем цырыманіяле: выбары пажаданага альбома, выманні пласцінкі з канверта, усталяванні яе на прайгравальнік.

Зразумела, прыхільнікі вінілавых пласцінак ёсць і сярод айцішнікаў — людзей, якія, па сутнасці, займаюцца ўсё больш шчыльнай лічбавізацыяй свету.

«Больш за ўсё мне дарагая мая першая пласцінка, яе мне падаравала жонка»

Senior Віктар*зараз жыве ў Польшчы. Ён купіў сабе добры вінілавы прайгравальнік. Пра вытокі свайго захаплення аналагавай музыкай ён распавядае так:

— У майго бацькі быў (і ёсць) прайгравальнік вініла «Вега-108 стэрэа». Плюс калонкі АС. На той момант, калі ён іх купляў (70-я або 80-я гады), гэта было нешта накшталт high-end сетапа ў СССР. Адпаведна, у нас была вялізная калекцыя пласцінак, ад класікі да рока. Якую я з дзяцінства слухаў з бацькамі.

Я добра разбіраюся ў гуку, сам музыкант. І адчуваю, што розніца ў лічбавым гуку і ў гуку з пласцінкі ёсць. Зрэшты, якасць гуку залежыць ад сетапа: прайгравальніка, іголкі гуказдымача, акустыкі, якасці вініла. На самай справе таго ж эфекту можна дасягнуць добрай акустыкай, lossless фарматамі файлаў, якаснай аўдыёкартай для вываду і гэтак далей. Але калі проста ганяць hi quality на Spotify/YouTube, напрыклад праз блютуз, то тут нават на добрай акустыцы розніца на карысць добрага вініла будзе каласальнай.

Ну і рытуал, антураж тут бонусам. Атмасфера зусім іншая.

У маёй калекцыі пласцінак у асноным хард-рок, метал і таму падобнае. Led Zeppelin, Metallica, Haggard, Nirvana, ёсць «Арыя», «СЛОТ». Але ёсць і «сямейная» музыка — Adel, Фрэнк Сінатра, Луі Армстронг (дарэчы, гэта пласцінка бацькі выпуску 70-х гадоў), Zodiac. Іх мы слухаем дома, калі ўсе разам.

Больш за ўсё мне дарагая мая першая пласцінка, гэта чацвёрты альбом Led Zeppelin. Яе мне падаравала жонка, калі я толькі планаваў купляць прайгравальнік. Ну і дзве бацькавы — Армстронг і Zodiac (Disco Alliance).

Пласцінкі я набываў на allegro.pl [польскай гандлёвай інтэрнэт-платформе] або наўпрост у анлайн-крамах выканаўцаў (як бонус — гэтыя пакупкі прылятаюць з усялякімі стыкерамі, паштоўкамі і аўтографамі групы). Аднойчы замовіў дзве пласцінкі Haggard з Германіі, і мне тады ў інсце напісаў лідар групы, падзякаваў за замову.

Намагаюся набываць новыя пласцінкі ад добрых выдаўцоў (заводаў). Напрыклад, з той жа «Арыяй» ёсць праблемы — якасць вініла так сабе. Толькі адзін альбом прыехаў у нармальнай якасці, «Кроў за кроў». Замаўляў яго падчас візіту ў Мінск на «Озоне».

Увогуле гэта хобі настолькі дарагое, наколькі ты гатовы на яго выдаткоўваць. Ёсць сетапы (прайгравальнік-узмацняльнік-акустыка) па $2000-$5000 і вышэй. Я выбіраў сярэдні варыянт, арыентаваўся на суадносіны цаны і якасці. Прайгравальнік Audio Technica AT-LP120XBT-USB абышоўся прыблізна ў 1500 злотых [каля $410]. Ён цалкам ручны, з усімі балансірамі і без аўтаматыкі — як у бацькавым прайгравальніку. У гэтым ёсць свой шарм.

Калонка — пакуль што абмежаваўся Marshall Action III, якую падключаю толькі па проваду. Спачатку думаў, што гэта будзе часовы варыянт, але мяне яна цалкам задаволіла. Для дома і калі не заганяцца па аўдыяфільству — вельмі годна. Купіў яе недзе за 900 злотых [каля $250].

Пласцінкі набываю ў сярэднім па 120-200 злотых [$33-$55]. Цана залежыць ад выканаўца, ліку пласцінак у камплекце і гэтак далей.

Сярод маіх калег і знаёмых многія захапляюцца тым жа, купляючы ў тым ліку недарагія аўтаматычныя прайгравальнікі. Абсалютная большасць — якраз з-за шарму і атмасферы [а не з-за больш якаснага гуку], але гэта ж таксама выдатна.

Што тычыцца маіх прычын — то тут і ўцёкі ад «лічбы», і адбітак прафесійнай працы з гукам. Усё разам. Я займаўся і займаюся музыкай — граю ў групе, быў саўнд-інжынерам. Таму гук для мяне — гэта ўжо больш, чым проста слухаць. Ёсць нешта сакральнае ў атмасферы, якую не могуць стварыць усе самыя новыя электронныя дэвайсы, але можа стварыць проста лёгкі трэск іголкі прайгравальніка.

Дарэчы, нават для праслухоўвання музыкі на ноўце падчас працы я выкарыстоўваю максімальна просты, але добры сетап: студыйныя навушнікі Radio-Technika плюс партатыўны DAC [узмацняльнік для навушнікаў] ад Audioquest — Dragonfly.

«Як быццам вяртаеш сабе адчуванне часу»

Распрацоўшчык Юрый* купіў прайгравальнік для вінілавых пласцінак зусім нядаўна:

— Музыку з вінілавай пласцінкі я пачуў яшчэ ў дзяцінстве. У таты ў вёсцы быў вінілавы прайгравальнік і пласцінкі савецкага часу. Я ўжо даўно марыў аб куплі вінілавага прайгравальніка і хацеў заняцца калекцыяніраваннем пласцінак. Але неяк заўсёды ўпэўніваў сябе, што яшчэ можа пачакаць. Купіў яго сабе ў гэтым годзе.

Ці ёсць розніца паміж лічбавым і вінілавым гукам? Цяжка казаць пра гук, калі ўсе сучасныя рэлізы так ці іначай праходзяць праз лічбавую апрацоўку. А то і наогул з нуля запісаныя праз лічбавыя прылады.

Але калі гаварыць тэхнічнай мовай, то адрозненні, вядома, ёсць. Напрыклад, за кошт таго, што вініл мае абмежаваны дынамічны дыяпазон, іншы ўзровень шуму, падзел каналаў і гэтак далей. Магчыма, гэта і дае іншае ўспрыманне пры праслухоўванні вініла.

Акрамя таго, з пласцінкай гэта ўжо не проста пра «паслухаць музыку». Гэта абдуманае дзеянне, якое пачынаецца з выбару пласцінкі, яе ачысткі ад статыкі і пылу. Тут ужо не прапусціш песню, а будзеш слухаць альбом цалкам. Больш удумлівае праслухоўванне атрымліваецца, калі слухаеш увесь альбом, а не пару песень.

Такое хобі — гэта яшчэ і выдатны спосаб адкрываць для сябе свет рознай музыкі. Свае першыя пласцінкі я купляў, яшчэ не маючы прайгравальніка, гэта і стала адпраўной кропкай да яго куплі. Зараз у мяне парадку 50 пласцінак. Магчыма, гэта банальна, але фаварытам сярод іх я б назваў Imagine Джона Ленана. Вось як быццам менавіта гэтая музыка і павінна гучаць на прайгравальніку

У асноўным я купляю новыя пласцінкі з Англіі. Цэны там выходзяць нашмат ніжэй, чым калі б купляў іх у Беларусі. Пры выбары пласцінкі на першым месцы стаіць яе стан, бо якім бы супер рэдкім не было выданне, калі пласцінка ўся падрапаная — задавальненне ад музыкі ты наўрад ці атрымаеш.

Ці дарагое гэта хобі? Тут кожны можа знайсці ўласны адказ. Можна купіць танны прайгравальнік-чамадан (лепш не трэба) і ступіць на дарожку аналагавага гуку з ім. А можна страціць кантроль і набыць прайгравальнік, акустыку, фонакарэктар, узмацняльнік, гуказдымач па цане аўтамабіля з салона. Але ў любым выпадку калекцыяніраванне пласцінак — дакладна не танная асалода. Зараз новыя пласцінкі ў Еўропе каштуюць у сярэднім $40-$50. Тут ужо ў каго якія хацелкі

Усе мае сябры аднесліся да майго захаплення станоўча. Здаецца, людзей цягне да рэчаў з гісторыяй, да чагосьці больш «жывога». Часам хачу сабрацца разам з імі, каб паслухаць пласцінкі, але пакуль не выйшла. Мне здаецца, гэта будзе зусім іншыя зносіны, чым з проста ўключаным плэйлістам на фоне.

Думаю, у гэтым сапраўды ёсць элемент уцёкаў ад лічбавізацыі. Калі штодзённа працуеш з тэхналогіямі, кодам, увесь час знаходзішся ў патоку дадзеных, хочацца часам адчуць нешта рэальнае, фізічнае. Вініл — гэта не проста гук. Гэта кантакт з рэччу, з працэсам, з рытуалам. Дастаеш пласцінку, ставіш іголку, чуеш лёгкі трэск — і як быццам вяртаеш сабе адчуванне часу.

* — імя расказчыка зменена