«І ў 2035 яшчэ парулю». Чаму таксіст, дальнабойшчык і лагіст не баяцца AI (і вам не раяць)

Пагроза для «запаснога аэрадрома»

Праблемы з пошукам працы, якія ў апошнія гады абвастрыла канкурэнцыя з боку LLM, часта прымушаюць айцішнікаў паглядваць у бок «запасных аэрадромаў». Адным з іх традыцыйна лічаць працу кіроўцам — напрыклад, у таксі ці ў грузавых перавозках. Гэтыя цяжкія прафесіі наўрад ці хто-небудзь уяўляе як працу мары. Але з-за адносна нізкага парога ўваходу яны часта ўспрымаюцца як варыянт, які дапаможа звесці канцы з канцамі ў перыяд зацягнутага пошуку добрага офера.

Цалкам магчыма, што гэтым «прытулкам» у найбліжэйшай будучыні карыстацца будзе ўсё складаней. 11 верасня Amazon запусціў у Лас-Вегасе сваю службу беспілотных таксі Zoox. Пакуль што карыстальнікі робатаксі ад Amazon абмежаваны ў выбары месца прызначэння толькі пяццю папулярнымі ў турыстаў лакацыямі, а максімальная адлегласць, якую можна пераадолець з яго дапамогай — усяго 4,8 км. Затое бліжэйшыя некалькі месяцаў гэты сэрвіс будзе бясплатным.

Выпрабаванні сваіх беспілотных таксі ў Лас-Вегасе ў 2025 годзе пачне і даччыная кампанія Google, Waymo. Але калі для Zoox сталіца гульнявога бізнесу ЗША стала другім горадам пасля Сан-Францыска, для Waymo яна стане шостым: яе беспілотныя экіпажы пад кіраваннем AI ужо снуюць па вуліцах Сан-Францыска, Лос-Анджэлеса, Фінікса, Атланты і Осціна. Там жа, у Осціне, зараз тэстуе 30 сваіх робатаксі Tesla.

Хмары над галовамі дальнабойшчыкаў пачалі згушчацца яшчэ ў мінулым дзесяцігоддзі. Так, у 2014 годзе Mercedes-Benz паказала беспілотную «грузавую машыну будучыні» Future Truck 2025. У 2017 годзе Ілан Маск прэзентаваў электрычны Tesla Semi Truck з сістэмай аўтапілота, якая дазваляе грузавіку самастойна рухацца ў калоне, у якой чалавек-кіроўца патрабуецца толькі для першай машыны. А ў мінулым, 2024 годзе кампанія Daimler Truck («дачка» Mercedes-Benz, якая распрацоўвае беспілотны грузавік eCascadia сумесна з Waymo) заявіла пра планы пачаць у 2027 годзе эксплуатацыю фур без кіроўцаў на паўднёвым захадзе ЗША.

Якія плюсы і мінусы ёсць у выкарыстанні беспілотных аўтамабіляў? Ці ўяўляе развіццё беспілотных транспартных сістэм пагрозу для прафесіі кіроўцы? І ці варта кіроўцам ужо зараз задумвацца над пошукам новых прафесій? Пагаварылі пра гэта з таксістам, дальнабойшчыкам і спецыялістам транспартна-экспедыцыйнай кампаніі.

З каго рабіць «ахвярнага казла»? Меркаванне кіроўцы-міжнародніка

Сяргей, кіроўца-міжнароднік з катэгорыяй CE. Жыве ў Беларусі, але зменамі па некалькі месяцаў працуе на польскую кампанію, якая займаецца перавозкамі па дзяржавах Шэнгенскай зоны. Да міжнародных перавозак працаваў у сельскай і ў лясной гаспадарцы:

— Я гляджу на гэтую праблему даволі аптымістычна. З аднаго боку, машыны, на якіх мы працуем, пастаянна ўдасканальваюцца. Кіраванне аўтамабілем з цягам часу патрабуе ўсё меншага ўдзелу чалавека. У нас з’явіліся аўтаматычныя каробкі перадач, GPS-навігатары, аўтаматычныя сістэмы экстранага тармажэння, якія папярэджваюць кіроўцу аб неабходнасці хутка затармазіць, а калі ён пазяхае — робяць гэта самі. Машыны робяцца ўсё больш надзейнымі, і зараз у кіроўцы ўжо няма неабходнасці быць адначасова дасведчаным механікам, каб даехаць з аднаго канца Еўропы ў другі. Усё гэта палягчае працу кіроўцы. Але попыт на кіроўцаў пры гэтым нікуды не падзеўся.

З другога боку, вялізная юрыдычная база пачынаючы ад правілаў дарожнага руху і страховак і заканчваючы мытным кантролем і парадкам перасячэння дзяржаўных межаў «заточана» на тое, што аўтамабілем павінен кіраваць чалавек. Сітуацыя, калі за стырном машыны знаходзіцца чалавек, з якога ў выпадку чаго можна зрабіць «ахвярнага казла», задавальняе і перавозчыкаў, і ўлады. Хто будзе адказваць за ДТЗ з чалавечымі ахвярамі, у якім вінаватым будзе беспілотны аўтамабіль? Вытворца машыны? Перавозчык? Чыноўнік, які ўхваліў выкарыстанне беспілотных грузавікоў у складаных умовах надвор’я?

Каб такіх выпадкаў не было, трэба пабудаваць нейкую паралельную транспартную сетку, дзе беспілотныя грузавікі амаль не будуць перасякацца з аўтамабілямі, якія вязуць людзей. Зразумела, што гэта вельмі дорага. Але нават калі на гэта знойдуцца грошы… Глядзіце, бо такая асобная сістэма ўжо ёсць — чыгункі. Яна зручная для перавозкі грузаў, і навучыць той жа ШІ кіраваць цягніком, як мне падаецца, значна прасцей, чым весці грузавік па звычайнай дарозе без рэек. Ніякіх абгонаў з выездам на сустрэчную, пастаянныя і прадказальныя дарожныя ўмовы, аднолькавае дарожнае пакрыццё. Але гэтага дагэтуль не адбываецца. Дзесьці паціху з’яўляюцца беспілотныя сістэмы метро. Чытаў, напрыклад, што ў Дубаі і на Гаваях ёсць такія лініі. Але пакуль як бы і ўсё.

Ці вось такая задача. Прыедзе беспілотная машына з грузам на склад, дзе грузчык ці кладаўшчык прыхварэў, не ў час звольніўся ці пайшоў глядзець футбольны матч, як гэта бывае ў Італіі. Было б вельмі цікава паглядзець, як атрымальнік грузу ўгаворвае ШІ у грузавіку дапамагчы разгрузіць некалькі палетаў, прапануючы яму за гэта 50 папяровых еўра. Зразумела, што для ўсёй гэтай гісторыі з беспілотнымі машынамі патрэбны зусім іншыя склады, лагістычныя цэнтры — таксама аўтаматызаваныя, з безадмоўнымі і бясхібнымі робатамі-пагрузчыкамі і гэтак далей. А гэта ў маштабах Еўропы проста велізарныя грошы.

Увогуле, пакуль ШІ не пачаў масава «падседжваць» машыністаў у цягніках — я аб змене прафесіі не задумваюся. У размовах з калегамі гэтая тэма перыядычна ўсплывае, і я сустракаў кіроўцаў, якія проста ўсур’ёз упэўнены, што дальнабойшчыкам засталося гадоў дзесяць максімум. Але я думаю, што і ў 2035 яшчэ змагу паруліць, калі здароўе дазволіць.

«Нават калі ў Нью-Ёрку ці Лос-Анджэлесе ўсіх заменяць робаты, кіроўца-пачатковец у Оршы паспее дапрацаваць да пенсіі»: меркаванне таксіста

Максім*, таксіст з Віцебскай вобласці са стажам больш за восем гадоў:

— Давайце будзем рэалістамі. Размовы аб шырокім укараненні беспілотных таксі вядуцца ўжо даўно. За гэты час нават анекдоты на гэтую тэму з’явіліся. Дзяўчына садзіцца ў беспілотнае таксі і кажа: «Ой, як незвычайна, таксі без чалавека-кіроўцы!» А з дынамікаў ёй у адказ даносіцца: «Ведаеце, наогул я ШІ для складаных бізнес-працэсаў, для гандлю на біржы і праграмавання. А таксі — гэта так, для душы.»

Але пакуль усё гэта абмяжоўваецца некалькімі асобнымі гарадамі ў ЗША. Калі хтосьці зможа распаўсюдзіць такія сэрвісы на ўсю Амерыку — напэўна, можна будзе пачынаць непакоіцца.

Але і тады не асабліва. Не варта забывацца аб тым, дзе мы жывём. Нават калі беспілотныя таксі заменяць калі-небудзь усіх таксістаў у Нью-Ёрку ці Лос-Анджэлесе, упэўнены, што і пасля гэтага кіроўца-пачатковец у Оршы паспее дапрацаваць да пенсіі.

«Перабудова інфраструктуры пад беспілотныя грузавікі будзе вельмі дарагой»: меркаванне лагіста

Андрэй, кіраўнік аддзела продажаў у транспартна-экспедыцыйнай кампаніі:

— Плюсы беспілотных аўтамабіляў у грузаперавозках зразумелыя: іх выкарыстанне павінна паскорыць перавозкі і знізіць выдаткі на дастаўку. Чаму паскорыць? У машыны няма строгага рэжыму працы і адпачынку, якому абавязаны следаваць кіроўца у мэтах бяспекі. Адпаведна, усё будзе дастаўляцца хутчэй. Зніжэнне выдаткаў будзе звязана з адсутнасцю выдаткаў на кіроўцаў, а таксама меншым штатам персаналу, неабходнага для кантролю за аўтамабілямі.

Але адсюль жа вынікаюць і мінусы. Распаўсюджванне беспілотных аўтамабіляў прывядзе да таго, што гульцоў на рынку стане менш. Калі эканоміка не будзе расці, але пры гэтым дастаўка стане хутчэй і танней, для перавозак спатрэбіцца менш кампаній.

Перабудова інфраструктуры пад беспілотныя грузавікі будзе вельмі дарагой. І толькі частка гэтай інфраструктуры патрабуецца непасрэдна для самой перавозкі. Гэта яшчэ і склады, і дакументазварот, і г. д. Асноўная выгода ад беспілотнага аўто — гэта хуткая дастаўка. Бо машына з кіроўцам можа рухацца максімум 9-10 гадзін у суткі, больш яму не дазваляюць працоўныя нормы. А нястомны беспілотны грузавік можа без прыпынку ехаць усе 24 гадзіны. Але калі склад працуе з васьмі да 18, а беспілотная машына з чатырох ночы стаіць і чакае выгрузкі — губляецца частка эканамічнай мэтазгоднасці.

Наўрад ці прафесіі, звязаныя з грузаперавозкамі, знікнуць у бліжэйшы час. Я лічу, што ШІ — гэта інструмент. Ён сам не прыдумае рашэнні, ён выканае тое, што ў яго заклалі. А каб навучыць яго прымаць рашэнні, патрэбен чалавек, які ўмее вырашаць такія пытанні. Для гэтага патрэбен досвед.

Думаю, што ў бліжэйшы час карысна будзе вучыцца старой прафесіі кіроўцы, але з прыцэлам на нейкую новую, якая з’явіцца ў працэсе развіцця беспілотнага транспарту.

* — імя апавядальніка зменена на ягоную просьбу