«150 чалавек без грошай паўгода». Як падманваюць айцішнікаў па b2b — нават стартапы
Пра тое, як можна застацца без грошай, сумленна выканаўшы працу, распавядаюць распрацоўшчык, QA Engineer і HR-менеджар.
«Калі можна не заплаціць, то плаціць не трэба»
Распрацоўшчык Андрэй* працаваў у Беларусі як ІП з 2012 года.
— Я займаўся распрацоўкай сайтаў, і кідалі мяне стабільна 1-2 разы на год.
Усе мае кліенты ў той час былі або беларускімі кампаніямі, або расійскімі. Напрыклад, на даволі вядомую беларускую кампанію па вырабе ўпакоўкі працаваў некалькі гадоў. Зрабіў ім сайт, плюс займаўся СЕО прасоўваннем кожны месяц. У нейкі момант яны перасталі плаціць. Па тэлефоне проста давалі абяцанні, што вось-вось, заплацім. У выніку так і не заплацілі. А праз два гады ўладальнік патэлефанаваў і як нічога не было папрасіў зрабіць яшчэ адзін сайт.
Яшчэ была расійская кампанія. Яны пачалі развіваць новы кірунак, і ім быў патрэбны сайт для аптовага продажу кветак. Усё зрабіў — а яны проста не заплацілі. Сказалі, «ну, прабачце, у нас праблемы, нам ужо не актуальна».
Працаваў яшчэ з беларускай сеткай піцэрый. Некалькі гадоў працы з імі ўсё было добра. Потым змяніўся кіраўнік, які некалькі месяцаў не плаціў і карміў абяцаннямі. Затым вярнуўся ранейшы кіраўнік, які як нічога не было прапанаваў абнуліць доўг і працягнуць працу.
Я ніколі ні з кім не судзіўся. Заўсёды разумеў, што так у нас прынята — перыядычна не плаціць. Заўсёды стараўся браць перадаплату і разбіваць плацяжы на мноства маленькіх. У выніку ўсе падобныя выпадкі, як правіла, «абыходзіліся» ў $300-500. І мне, як ІП, было шкада часу і нерваў судзіцца з-за гэтага.
Цікава, што ніхто з даўжнікоў ніколі не лічыў нявыплату чымсьці ганебным. Хутчэй, яны дзейнічалі па прынцыпе «калі можна не заплаціць, то плаціць не трэба». Я пачуў гэтую фразу ад аднаго расійскага бізнесмена, і ён на поўным сур’ёзе так лічыў.
Апошнія пяць гадоў я працую ў той жа сферы распрацоўкі сайтаў у Польшчы, з кліентамі з розных краін ЕС. Пакуль у маёй практыцы тут не было ніводнага выпадку нясплаты.
«Паведаміў ім, што не буду нічога рабіць, пакуль не атрымаю або падпісаную дамову, або заробленыя грошы»
Міхаіл* — QA Engineer c досведам працы больш за восем гадоў. Ён ужо некалькі разоў сутыкаўся з недабрасумленным паводзінамі працадаўцаў па дамовах B2B. Першы такі выпадак адбыўся ў Беларусі:
— Гэта было ў пачатку 2020 года. Я адкрыў B2B і прайшоў сумоўе на кантроль якасці ў кампанію, якая сябе пазіцыянавала як канадская. Я падпісаў дасланую мне дамову і адправіў ім.
На выпрабавальным тэрміне я працаваў над новым праектам — вузкаспецыяльнай сацсеткай для лясной прамысловасці. У камандзе я не быў адзіным супрацоўнікам з Беларусі — яшчэ адзін чалавек, з Гомеля, працаваў як распрацоўшчык. Мы былі ў адной таймзоне, і таму ён анбордзиў мяне і дапамагаў атрымліваць доступы. Але працаваў над іншым праектам. З яго слоў, ён прапрацаваў там больш за год.
Праз месяц працы я нагадаў, што дагавор з боку кампаніі так і не падпісаны. І што я не атрымаў грошай за працу нягледзячы на тое, што кожны дзень рабіў справаздачу аб прагрэсе і рэпорціў багі ў Слаку, які быў адзіным каналам камунікацыі з імі. Крыху больш чым праз два месяцы з пачатку працы (гэта было ўжо пачатак красавіка) я паведаміў ім, што не буду нічога рабіць, пакуль не атрымаю або падпісаную дамову, або заробленыя грошы. Паводле дамовы, гэта было $5000 за два месяцы і два тыдні працы.
Недзе яшчэ праз пару тыдняў нехта патэлефанаваў мне. Суразмоўца паведаміў, што кампанія незадаволена тым, як я працую, і спытаў, што здарылася. Я яшчэ раз паведаміў, што ў мяне няма падпісанай дамовы, і што я не атрымаў заробленых грошай. Суразмоўца спрабаваў справакаваць мяне, называючы «джуном» (на той момант я ўжо каля чатырох гадоў займаўся тэставаннем і кантролем якасці). І пагражаў, што падасць на мяне ў суд, калі прыедзе ў Беларусь. Зразумела, гэта мяне ніяк не матывавала, я зноў нагадаў, што без дамовы працаваць не буду.
Затым мне тэлефанаваў калега, распрацоўшчык з Гомеля, які пытаўся, што здарылася, распавядаў, што не можа такога быць і я ўсё блытаю, і прапаноўваў вярнуцца да працы, бо «я толькі раблю сабе горш». Я сказаў, што цяпер буду адказваць толькі на афіцыйныя лісты па электроннай пошце. Ну і сам працягваў два-тры разы на тыдзень пісаць ім на розныя адрасы, апісваючы сітуацыю. На той момант для мяне гэта ўжо стала такім спосабам павесяліцца, паралельна я праходзіў сумоўі ў іншыя кампаніі.
Недзе ў канцы красавіка я атрымаў ліст ад фінансавага дырэктара, у якім было сказана, што чалавек, адказны за падпісанне дамоваў, знаходзіцца ў бальніцы з каранавірусам. Таму ён не мог падпісаць маю дамову, але вось-вось выпішацца і ўсё падпіша. Але грошы за працу без дамовы яны перавесці не могуць. Мне ж фіндырэктар прапанаваў вярнуцца да працы. Яму я адказаў таксама, як і астатнім.
Гомельскі распрацоўшчык тэлефанаваў мне яшчэ некалькі разоў, цікавіўся, як у мяне справы і чым я займаюся. Я яму шчыра распавядаў, што праходжу сумоўі і выконваю розныя выпрабавальныя заданні, але без падрабязнасцей, дзе менавіта (гэтым момантам ён цікавіўся больш за ўсё).
Я ж працягваў спаміць іх і далей.
На лісты яны адказвалі праз раз, і недзе ў жніўні 2020 года адказалі, што не могуць мне перавесці грошы, бо Беларусь пад санкцыямі, а яны павінны працаваць у межах канадскага заканадаўства.
Я прапанаваў ім мой украінскі рахунак (адкрыў яго з-за таго, што на той момант я працаваў з адной украінскай кампаніяй, якой было зручней плаціць на яго). З таго боку адказалі, што падумаюць — і зніклі. Напэўна, сталі думаць.
У пачатку кастрычніка 2020 года я зноў напісаў ім, каб удакладніць, што яны надумалі. Яны адказалі, што не могуць перавесці грошы не толькі на беларускія рахункі, але і беларусам увогуле. Хутчэй за ўсё, гэта была хлусня, бо распрацоўшчык з Гомеля, калі я з ім стэлефанаваўся, сказаў, што яны вывозяць яго ва Украіну і нават далі грошай на пераезд.
Як гэты кейс паўплываў на мой падыход да працы? Цяпер, калі я больш за два тыдні не атрымліваю падпісанае пагадненне, я сыходжу і стараюся максімальна апісаць у сваіх сацсетках, у першую чаргу ў LinkedIn, што і з кім пайшло не так. Адзін раз кампанія пагражала мне за ўяўны паклёп, але потым выдаліла свае каментары. Іншая кампанія выбачылася, казала, што гэта была непрыемная выпадковасць. Яны распісалі, што менавіта з іх боку пайшло не так, перавялі мне грошы і бонус, але папрасілі выдаліць мой запіс. Я выдаліў, бо мне падалося, што гэтая памылка з іх боку сапраўды была ненаўмысная.
«150 чалавек ужо 6+ месяцаў без аплаты»
HR-менеджар са шматгадовым вопытам працы ў IT Вольга*:
— Гэта сапраўды вельмі важная і балючая тэма. Асабліва цяпер, калі ў IT масава практыкуюцца сэрвісныя дамовы замест працоўных. Гэта ілюзія свабоды, бо сэрвісная дамова не абараняе супрацоўніка. Многія распрацоўшчыкі, асабліва ў стартапах, падпісваюць сэрвісныя кантракты (B2B, freelance agreement і іншыя), чакаючы гнуткасці і высокай аплаты. Але ў выніку аказваюцца цалкам неабароненымі — без гарантый па тэрмінах выплат, без працоўнай кніжкі, адпачынкаў, бальнічных. І нават без магчымасці нешта запатрабаваць у выпадку канфлікту.
Кейс, які не дае спакою. Каманда распрацоўшчыкаў, каля 150 чалавек, нанята па сэрвісных кантрактах (значная частка з іх — беларусы). Ужо больш за шэсць месяцаў без зарплаты. Людзей кормяць «сняданкамі», абяцаюць аплату «праз месяц», потым «праз два». Цяпер — «у верасні». Каманду пры гэтым просяць не выносіць сітуацыю ў публічнае поле — маўляў, інвестары могуць спалохацца.
Цяпер у штаце засталося каля паловы супрацоўнікаў. Астатнія альбо сышлі, альбо проста не вытрымалі чакання без грошай. Фармальна — ніхто нікому нічога не вінен. Рэальна — гэта эксплуатацыя. Страх казаць і адсутнасць наступстваў. Людзі баяцца казаць, бо інакш не атрымаюць нічога. А працадаўцы выдатна ведаюць, што юрыдычна за B2B-дагаворам не стаіць ніякай рэальнай адказнасці: «не падабаецца — сыходзь, але грошай не атрымаеш». Такая сітуацыя робіцца сістэмнай, асабліва ў стартапах з гучнымі інвестыцыямі, дзе піяр важнейшы за абавязацельствы перад камандай.
Назву праблемнага праекта Вольга не раскрывае: некаторыя супрацоўнікі ўсё яшчэ не страцілі надзею атрымаць заробленыя грошы.
*Імя зменена на просьбу спікера.
Читать на dev.by