У Беларусі актыўна будуюць дзяржаўныя майнінгавыя фермы. Яны дапамогуць падняць эканоміку?

Майнінг як дзяржаўная палітыка

У апошні час улады Беларусі асабліва актыўна ўзяліся за здабычу крыптавалют. 

• У сакавіку 2025 года Аляксандр Лукашэнка заявіў, што ў Беларусі ёсць лішак электрычнасці, і распарадзіўся прыцягваць інвестараў і майніць крыпту самастойна.
• У тым жа месяцы аб развіцці і выдзяленні плошчаў пад будаўніцтва новых майнінгавых фермаў у сваім рэгіёне абвясціў старшыня Магілёўскага аблвыканкама Анатоль Ісачанка.
• А ў пачатку мая дырэктар Белазёрскай ДРЭС Андрэй Лічык расказаў пра планы пашырыць найбуйнейшую майнінгавую ферму краіны магутнасцю ў 105 МВт спачатку на 50 МВт, а затым яшчэ на 100 МВт (такія магутнасці параўнальныя з энергаспажываннем горада сярэдняга памеру).

Магчыма, беларускія чыноўнікі натхніліся прыкладам Бутана. Выкарыстоўваючы лішкі гідраэлектраэнергіі, гэта невялікае горнае каралеўства з 2020 года намайніла 12 000 біткоінаў (прыкладна $1,3 млрд па бягучым курсе) і давяло крыптавалютны рэзерв да 40% ВУП — з яго, напрыклад, фінансуюць надбаўкі да заробкаў дзяржслужачых. 

Адваротны бок «дзяржмайнінгу» — дарагая электрычнасць для звычайных спажыўцоў

Для некаторых краін майнінг крыптавалют ужо прывёў да праблем у энергетыцы.

Так, майнінг Эфіопіі, які бурна разіваецца, ў 2025 годзе, як чакаецца, асвоіць восем тэрават-гадзін электраэнергіі — каля траціны ўсяго спажывання ў дзяржаве. Кошты на яе будуць расці, пры гэтым амаль палова насельніцтва гэтай краіны не мае доступу да надзейнага электразабеспячэння. 

У Кувейце майнінг прывёў да перагрузкі сетак і справакаваў сапраўдны энергетычны крызіс. У канцы красавіка 2025 года ўлады пачалі рэпрэсіі супраць майнераў. У Эль-Вафры, самым паўднёвым раёне Кувейта, сілавікі правялі рэйд па 100 дамах, у якіх спажывалася анамальна вялікая колькасць электрычнасці. Пасля гэтага яе расход скараціўся на 55%. 

У лістападзе 2024 года Расія забараніла майнінг крыпты ў некалькіх рэгіёнах Сібіры і ў акупаваных рэгіёнах Украіны. А ў самым пачатку 2025 года забарону на майнінг увёў урад Косава. 

У цэлым майнінг дзяржаўных маштабаў хутчэй характэрны для не вельмі развітых краін. У Еўропе і ЗША спрабуюць атрымліваць выгады ад крыптавалют, але ў рамках больш складаных юрыдычных і фінансавых аперацый. 

• У сакавіку бягучага года ў ЗША з’явіўся стратэгічны рэзерв крыптавалют, які будзе папаўняцца не з дапамогай майнінгу, а атрымае біткойны, канфіскаваныя судамі.
• Вялікабрытанія апублікавала праект закона аб рэгуляванні крыптаактываў з мэтай абароны спажыўцоў і павышэння даверу інвестараў. Ён павінен распаўсюдзіць на крыптакампаніі жорсткія стандарты празрыстасці і аперацыйнай устойлівасці, якія прымяняюцца да традыцыйных фінансавых устаноў краіны.
• Швейцарыя і Аўстралія адмовіліся ад ідэі ўключэння крыптавалют у свае фінансавыя рэзервы і, як і Вялікабрытанія, вырашылі засяродзіцца на стварэнні рэгулятарнай базы. 

Эксперт: Беларусь — унікальны, але супярэчлівы кейс у крыптавалютнай геаграфіі Усходняй Еўропы

Ці могуць майнінгавыя фермы прывесці да праблем з электразабеспячэннем?

Так, маштабнае развіццё майнінгу можа стварыць нагрузку на інфраструктуру, асабліва ў рэгіёнах з абмежаванай прапускной здольнасцю сетак. Эксплуатацыя БелАЭС дазволіць павялічыць унутраныя энергетычныя магутнасці, але ва умовах эканамічнага крызісу і дэфіцыту валютных паступленняў няма гарантый, што ўрад не будзе павышаць тарыфы або пераразмяркоўваць энергію на карысць дзяржпрадпрыемстваў.

У дадатак існуюць асцярогі, што прыярытэтнае абслугоўванне майнінгавых фермаў можа паўплываць на даступнасць энергарэсурсаў для іншых сектараў эканомікі: ЖКГ і аграпрамысловасці.

Умовы ў Беларусі наогул прывабныя для майнінгу? 

Беларусь адной з першых на постсавецкай прасторы зрабіла спробу інстытуцыяналізаваць крыптавалютны сектар. Яшчэ ў 2017 годзе быў падпісаны Указ № 8 «Аб развіцці лічбавай эканомікі», які зафіксаваў легалізацыю майнінгу, абмену і захоўвання крыптавалют. Ён таксама ўсталяваў часовыя падатковыя канікулы для рэзідэнтаў Парка высокіх тэхналогій (ПВТ) у гэтай сферы. Усё гэта дазволіла пазіцыянаваць Беларусь як «рэгулятарны аазіс» для ўдзельнікаў індустрыі, асабліва на фоне абмежаванняў у суседніх краінах.

Да канца 2025 года ў Беларусі дзейнічае рэжым падатковых канікул для рэзідэнтаў ПВТ, якія займаюцца крыптавалютамі. Яны вызвалены ад падатку на прыбытак, ПДВ, падаходнага падатку і іншых збораў па аперацыях, звязаных з майнінгам, абменам, захоўваннем і выпускам токенаў. Фармальна гэта робіць падатковую нагрузку нулявой. Зараз гэта адна з самых мяккіх сістэм у свеце, асабліва ў параўнанні з суседнімі краінамі.

Зрэшты, у гэтым годзе правілы гульні змяніліся, і фізасобам ужо трэба плаціць падатак з крыптавалютных даходаў, калі яны атрыманы за межамі ПВТ.

У выніку перавагамі беларускага заканадаўства могуць скарыстацца хіба што рэгіянальныя гульцы, якія маюць досвед працы ў краінах з аналагічным інстытуцыйным асяроддзем. Для буйных заходніх інвестараў рызыкі пакуль значна перакрываюць магчымыя выгады.

Падатковы рэжым для майнінгу ў Беларусі сапраўды выйграе ў кароткатэрміновай перспектыве за кошт падатковых паслабленняў, асабліва ў рамках ПВТ. Але доступ да гэтых ільгот абмежаваны — яны даюцца не аўтаматычна, а ў выніку ўзгаднення з адміністрацыяй Парку.

Частковая міжнародная ізаляцыя і санкцыі ўплываюць на доступ да сучаснага майнінгавага абсталявання?

Санкцыі сур’ёзна ўскладняюць закупку абсталявання ў афіцыйных пастаўшчыкоў, асабліва прадукцыі амерыканскіх і тайваньскіх вытворцаў (Bitmain, MicroBT і інш.).

Дастаўка абсталявання ў Беларусь напрасткі стала немагчымай, і ўвоз ідзе ў абыход — часцей за ўсё праз ААЭ, Турцыю, Арменію або Казахстан. Гэта павышае кошт і рызыкі паставак, зніжае гарантыі якасці і пасляпродажнага абслугоўвання. Акрамя таго, санкцыі абмяжоўваюць доступ да спецыялізаванага ПЗ і воблачных сэрвісаў маніторынгу і аптымізацыі.   

Улады Беларусі ўспрымаюць майнінг як аснову для развіцця больш шырокай крыптаэканомікі і блокчэйн-індустрыі? Ці як часовую, сітуацыйную магчымасць зарабіць валюту?

— На дадзены момант дзяржаўны падыход можна ахарактарызаваць як прагматычна-апартуністычны. Майнінг разглядаецца перш за ўсё як крыніца валютных паступленняў ва ўмовах санкцыйнай ізаляцыі, а не як фундамент для сістэмнага развіцця блокчэйн-эканомікі. У дзеяннях беларускіх уладаў пераважае кароткі гарызонт планавання і імкненне да кантролю, а не да інавацый.

Беларусь — унікальны, але супярэчлівы кейс у крыптавалютнай геаграфіі Усходняй Еўропы. Лібералізацыя ў рамках ПВТ і танная электраэнергія ствараюць ілюзію прывабнасці. Аднак міжнародная ізаляцыя, палітычныя і прававыя рызыкі рэзка абмяжоўваюць рэальны прыток інвестыцый.

У кароткатэрміновай перспектыве краіна можа выкарыстоўваць майнінг як крыніцу валюты, але без структурных рэформаў устойлівае развіццё крыптагаліны малаверагоднае.

Аўтсорс памірае — трэба стаць новым Ізраілем. Чыноўнікі прыдумалі план, як развіваць стартапы ў Беларусі

Па тэме

Аўтсорс памірае — трэба стаць новым Ізраілем. Чыноўнікі прыдумалі план, як развіваць стартапы ў Беларусі