«Прафесій амаль не застанецца». CEO раяць, чаму навучацца
Папрасілі паспяховых айцішнікаў даць параду маладым.
«Не чапляцца за веды — чапляцца за здольнасць навучацца»
— Я часта думаю пра гэта, таму што сам выхоўваю траіх дзяцей. На жаль, мая парада наўрад ці падасца аптымістычнай. Рэальнасць такая, што прафесій у іх сённяшнім разуменні хутка амаль не застанецца.
Зараз мы жывем на парозе самай імклівай тэхналагічнай рэвалюцыі за ўсю гісторыю чалавецтва. Штучны інтэлект не проста выцесніць частку прафесій — ён цалкам пераўтворыць сам сэнс працы. Праз некалькі гадоў большасць «разумовых» прафесій — праграмісты, лекары, юрысты, інжынеры, нават мастакі — будуць аўтаматызаваныя хутчэй, чым большасць людзей паспеюць перанавучыцца. А «ручная» праца будзе адначасова рабатызаваная.
Даваць параду «куды паступаць» — значыць рабіць стаўку на каня, які з верагоднасцю 90% не дойдзе да фінішу. Любыя веды і навыкі, што можна фармалізаваць або алічбаваць, стануць даступнымі кожнаму праз інтэрфейс да ШІ — бясплатна або амаль бясплатна.
Зараз яшчэ застаецца часавы зазор для тых, хто ўмее хутка адаптавацца і працаваць на сутыку некалькіх сфер — напрыклад, развіваць і навучаць ШІ-сістэмы, праектаваць новыя тэхналагічныя рашэнні, шукаць і рэалізоўваць нестандартныя бізнес-мадэлі. Але нават гэтае акно імкліва зачыняецца.
Мая парада? Вучыцца адаптавацца. Вучыцца разумець, як хутка знаходзіць новыя сэнсы і сферы прымянення сваіх здольнасцяў. Не трымацца за веды — трымацца за здольнасць вучыцца, змяняцца і ставіць пытанні там, дзе большасць ужо прыняла ўсё як належнае.
Будучыня прафесій — гэта не прафесіі, а ролі, якія давядзецца змяняць некалькі разоў на працягу жыцця. Магчыма, галоўнай каштоўнасцю стане не «чым ты займаешся», а «наколькі хутка ты можаш перабудавацца пад новую рэальнасць». Усё астатняе аўтаматызуецца — пытанне толькі ў часе.
Так што, калі казаць з пазіцыі «тата казаў», — не верце нікому, хто раіць выбраць канкрэтную прафесію «назаўжды». Такой раскошы ўжо няма. Вучыцеся навучацца, мысліць крытычна і не баяцца страты старых арыенціраў. Усё астатняе — дадатак.
«У эру дастатку можна займацца творчасцю, купацца ў моры, ганяць на байку…»
— Сваім дзецям я нікуды не раіў паступаць. Мая задача была дапамагчы ім самім знайсці, куды паступаць і чым у жыцці займацца. Для гэтага я з імі размаўляў, і ўвогуле больш нічога.
Мой старэйшы сын выбіраў паміж музыкай і праграмаваннем. У 10 класе хацеў паступаць у музычны каледж за мяжой, але летам мы паехалі ў адпачынак — і я даў яму 5 кніг: па біялогіі, матэматыцы, алгарытмах, гісторыі і яшчэ нейкую, ужо не памятаю якую. У выніку ён прачытаў кнігу пра алгарытмы — і ўсё, вырашыў стаць праграмістам. Зараз ён працуе ў нашай кампаніі.
Малодшы пакуль у 9 класе і выбірае паміж філасофіяй, гісторыяй і выпечкай хлеба (але, думаю, гэта хутчэй хобі). Чытае Дэкарта, Платона і Спінозу. Не ведаю, адкуль у яго гэта, але пытанні жыцця і смерці хвалявалі яго з дзяцінства. А вось праграмаванне яго зусім не цікавіць.
Я думаю, што ў бягучы момант ніхто не можа прадказаць будучыню на 10 гадоў наперад. Можа, у выніку «ШІ забярэ ў нас усю працу» — як нас палохаюць. Але на гэта ўсё роўна спатрэбіцца гадоў 10–20, мне здаецца. Я ўжо буду стары, а дзеці як-небудзь здужаюць. У эпоху дастатку (калі чалавецтва яшчэ застанецца) можна займацца творчасцю, купацца ў моры, ганяць на байку, піць каўку і чытаць філосафаў пачатку 20 стагоддзя.
«Лепш быць румяным фізкультурнікам, чым жоўчным, які не любіць сваю прафесію, інжынерам»
Маё перакананне ў тым, што маладым людзям лепш развівацца ў тых галінах, да якіх ляжыць душа.
Калі ў школе па адных прадметах «тройкі», а па іншых «пяцёркі» — варта ісці туды, дзе «пяцёркі». Гэта можа быць фізкультура, спевы, маляванне — што заўгодна. Лепш быць румяным фізкультурнікам, чым жоўчным, які не любіць сваю прафесію, інжынерам.
Калі «тройкі» па ўсіх прадметах — таксама не бяда. Шматлікія таленавітыя людзі — Гіляроўскі, Горкі — па нашых мерках вялі лад жыцця басяка да адносна сталых гадоў, і ўсё ж сталі вялікімі.
А вось калі ў дзіцяці «выдатна» па ўсіх прадметах — гэта трошкі небяспечна: маўляў, ён гатовы быць кім заўгодна, усё аднолькава любіць. Як правіла, такім дзецям цяжэй зрабіць кар’еру — яны баяцца памылак.
На маю думку, надзеі на школьную і ўніверсітэцкую адукацыю некалькі завышаныя: «трэба паступіць у добрую ВНУ, каб потым зарабляць!» У Andersen я фактычна не назіраю карэляцыі паміж наяўнасцю вышэйшай адукацыі і кар’ерай.
Каб зрабіць кар’еру, трэба быць разумным (хітрым, калі хочаце), трэба, каб пашанцавала, патрэбна здароўе, трэба быць смелым, нахабным, уседлівым. У пэўнай ступені, паспяховая кар’ера не зусім у нашых руках. Але цярпенне і праца, як вядома, усё ператруць.
Ну і апошняе — усё ж, каб пашанцавала, трэба быць хоць колькі-небудзь адукаваным.
«Куды важней развіваць у сабе шчырую зацікаўленасць да таго, чым хочаш займацца»
Я сапраўды шмат разважаў над гэтым пытаннем і, прызнаюся, аказалася не так лёгка даць выразны адказ. Чаму? Таму што я часта вяртаўся да думкі, што развіццё і выхаванне дзіцяці аказваюць мацнейшы ўплыў, чым любыя парады па выбары навучальнага накірунку.
Мне здаецца, што захопленасць пэўнай справай значна важнейшая за прафесійную падрыхтоўку: калі чалавек шчыра захоплены тым, што робіць, у яго значна больш шанцаў дасягнуць поспеху, чым у таго, хто проста атрымаў «правільны» дыплом. Спадзяюся, вы разумееце маю думку.
Калі ж звузіць пытанне выключна да выбару прафесіі або факультэта/ВНУ, я б вылучыў два напрамкі, якія, на мой погляд, будуць вельмі актыўна развівацца ў найбліжэйшыя 50 гадоў:
- робататэхніка. Я лічу, што чалавецтва рухаецца да стварэння ідэальных партнёраў, супрацоўнікаў і памочнікаў ва ўсіх сэнсах. Робататэхніка аб’ядноўвае механічныя сістэмы, праграмаванне, штучны інтэлект і мноства іншых дысцыплін. Той, хто сёння атрымлівае адукацыю ў гэтай галіне, заўтра можа займаць вядучыя пазіцыі ў даследаваннях і распрацоўках, а таксама ствараць прадукты, што змяняюць паўсядзённае жыццё людзей.
- біаінжынерыя (у шырокім сэнсе). Гэтае напрамак ахоплівае транспланталогію, распрацоўку новых лекаў (drug discovery), рэдагаванне геному і многае іншае. Галоўная мэта — павелічэнне працягласці і якасці жыцця чалавека. У найбліжэйшыя дзесяцігоддзі мы ўбачым беспрэцэдэнтныя прарывы ў рэгенератыўнай медыцыне, генавай тэрапіі і персаналізаваным падыходзе да лячэння. Адукацыя і праца ў гэтай сферы дадуць магчымасць рэальна ўплываць на здароўе мільёнаў людзей.
Такім чынам, калі маладыя людзі сапраўды зацікаўленыя ў тым, каб быць на перадавой тэхналогій і медыцыны, я б рэкамендаваў звярнуць увагу менавіта на робататэхніку і біаінжынерыю. Але яшчэ раз падкрэслю: куды важней развіваць у сабе шчырую зацікаўленасць да таго, чым ты хочаш займацца — гэта дасць энергію і матывацыю вучыцца і ўдасканальвацца, нават калі першапачаткова ты не абярэш «самы перспектыўны» ВНУ або факультэт.
«Шукайце не гатовы адказ, а асяроддзе, якое разаўе ў вас здольнасць знаходзіць адказы»
— Сёння даваць парады моладзі — задача не з простых.
Мы жывём у свеце, дзе гарызонт планавання ледзь дасягае пары гадоў, ШІ развіваецца з такой хуткасцю, што сёння захапляе, заўтра — павышае эфектыўнасць, а паслязаўтра ўжо замяняе цэлыя прафесіі. А «чорныя лебедзі» сталі хутчэй нормай, чым выключэннем.
Калі б мне сёння давялося выбіраць, куды паступаць, я б у першую чаргу глядзела не на «модную прафесію», а на якасць навучання і ўменне навучальнай установы развіваць навык вучыцца. Здольнасць да саманавучання і любоў да ведаў — вось што застанецца з вамі, нават калі абраная прафесія цалкам зменіцца праз 5–7 гадоў (а яна амаль напэўна зменіцца). Гэта і ёсць аснова асабістай устойлівасці.
Улічваючы імклівае развіццё ШІ, я б дакладна рэкамендавала звярнуць увагу на навыкі, якія дапамагаюць заставацца чалавекам і будаваць адносіны: эмпатыя, актыўнае слуханне, самарэфлексія, унутраная матывацыя, аналітычнае мысленне.
Яны фарміруюцца, напрыклад, у такіх напрамках, як псіхалогія, педагогіка, сацыялогія, філасофія — і будуць крытычна важныя ў любым варыянце будучыні, нават калі самі псіхолагі будуць лічбавымі.
З іншага боку, ШІ адкрывае і масу магчымасцяў для тых, хто развіваецца ў Data Science, AI, Computer/Systems Engineering. Але і там перамагаць будуць не тыя, хто проста ведае Python, а тыя, хто ўмее сістэмна і лагічна мысліць, ведае матэматыку і статыстыку, умее адаптавацца і хутка вучыцца новаму.
Дарэчы, усё часцей нам прыводзяць даследаванні пра тое, што ў найбліжэйшай будучыні на першы план выйдуць такія навыкі, як крэатыўнае і сістэмнае мысленне, цікаўнасць, устойлівасць і тэхнічная пісьменнасць. Іх добра развіваюць адукацыйныя праграмы ў сферы дызайну (прадуктовага, UX-, індустрыяльнага).
Таму мая парада: шукайце не гатовы адказ, а такое асяроддзе, якое разаўе ў вас здольнасць знаходзіць адказы на свае запыты ўсё жыццё, узаемадзейнічаць з іншымі людзьмі, цікаўнасць і крэатыўнасць.
«Лагічна зрабіць стаўку на навыкі, недаступныя камп’ютарнаму мозгу»
— Трэці год мы чуем, што бязлітасны ШІ пакіне без працы палову чалавецтва. Маўляў, трэба выбіраць прафесіі будучыні, і самая перспектыўная з іх — промпт-інжынер. Окей, пагутарым пра яе.
Футуролаг Рэй Курцвейл у свежай кнізе The Singularity is Nearer піша, што чалавечы мозг павялічваўся на 1 кубічную цалю кожныя 100,000 гадоў. Камп’ютарны мозг падвойвае суадносіны прадукцыйнасць/кошт кожныя 16 месяцаў. Абодва мозга аб’яднаюцца ў беззваротны бія-тэхнічны саюз ужо да 2030 года. Гэты момант Курцвейл называе «Сінгулярнасцю».
Праз 5 гадоў мы атрымаем ШІ, супастаўны з чалавекам (AGI). Літаральна. Наступнае пакаленне ШІ-агентаў будзе неадрознае ад людзей у працы. А ці мы ж зносімся з людзьмі праз промпты? Не. Вось і з AGI-робатамі промпты не спатрэбяцца. Прафесія промпт-інжынера часовая. Яшчэ 3–5 гадоў — і яна трансфармуецца ва нешта іншае. Напрыклад, у аператара ШІ-аватара. І гэта тычыцца многіх прафесій, што яшчэ ўчора здаваліся перспектыўнымі.
Дык чаму ж вучыцца? Ну падумайце самі: калі наш «другі мозг» будзе выконваць вылічальныя, кагнітыўныя і іншыя функцыі, якія ўжо ёсць у тэлефонах, значыць, чалавеку не трэба гэтаму вучыцца. Усё роўна ніхто з нас не зможа гуляць у шахматы лепш за камп’ютар або запомніць усю Вікіпедыю.
Лагічна зрабіць стаўку на навыкі, недаступныя камп’ютарнаму мозгу. Кантэкстуальнае мысленне (чытанне сітуацыі), эмпатыя, інтуіцыя і стратэгічныя рашэнні, этыка, матывацыя, творчасць… Нават уменне плаваць або граць на гітары спатрэбіцца больш, чым навык пісаць промпты. Проста заставайцеся ЛЮДЗЬМІ — і вам дакладна знойдзецца месца ў будучыні!
Читать на dev.by