Хлопец са Жлобіна кінуў завод і вырас да ліда ў добрыя часы. А што цяпер?
«Мара многіх бацькоў у той час — каб дзіця таксама пайшло на завод»
— Я родам са Жлобіна. А там усё «круціцца» вакол мясцовага завода. Мара многіх бацькоў у той час — каб, адвучыўшыся, дзіця таксама прыйшло на завод. Мой бацька працуе там (і раней зарабляў нядрэнна) — так што пасля 9 класа я на параду бацькоў пайшоў у каледж вучыцца на тэхніка-электроніка, каб у перспектыве працаваць як бацька.
Далей хацеў, вядома, на завод. Але, на жаль, на пасады, якія «пра hardware» і з нармальнай аплатай, а не пра 300 рублёў на месяц і рукі ў мазуце, толькі сынкам начальнікаў адкрыты шлях.
Я спачатку стаў электрыкам па абслугоўванні пажарных сігналізацый. Праз месяц звольніўся, пайшоў у іншую арганізацыю. У 2013 годзе ў Жлобіне праходзілі «Дажынкі» — будаўнічым прадпрыемствам выдзелілі грошы. Так што мой першы заробак склаў $700, а наступнага лета — ужо 350 рублёў: заказаў не было, калгасы плацілі яблыкамі і бульбай.
Навошта я так падрабязна расказваю — каб вы разумелі, якія наогул магчымасці і перспектывы былі ў хлопца з правінцыі.
У 2014 годзе я паступіў на «завочку» ў ГДТУ ім. Сухога і вырашыў усё ж уладкавацца на завод. Падумаў: нуй хай заробак невялікі, затое атрымаю вышэйшую адукацыю — і адкрыюцца перспектывы.
У часе першай сесіі я жыў у сябра па каледжы — ён здымаў кватэру ў Гомелі і працаваў у ІТ. Я глядзеў, як ён робіць нешта на Android, — і сам загарэўся. Стаў цікавіцца.
Мой сябар быў яшчэ джуном, але для мяне ён стаў ментарам. Не памятаю, можа, ён параіў, а можа, я сам знайшоў сайт Start Android — і шмат інфармацыі чэрпаў там. У мяне ж англійская пасля школы ну ніякая, дакументацыю наўрад ці сам адужаў бы (дый іншых ведаў не хапала), а аўтар рэсурсу ўсё перакладаў і даступна тлумачыў астатнім. Памятаю, захоўваў сабе PDF-кі, каб потым адкрыць-пачытаць на заводзе ў перапынку.
«Заказчык сказаў: бюджэту няма — магу $16 заплаціць. Але я і бясплатна б зрабіў»
Бацькі не вельмі верылі, што з гэтым штосьці выгарыць: я ж у школе выдатнікам не быў, у асноўным марнаваўся на вуліцы з хлопцамі, мой сярэдні бал — 5. І ў каледж на бясплатнае не паступіў — карацей: «Які з цябе праграміст?» Але не перашкаджалі — ужо добра.
Я прыходзіў з завода, а 18:00 — і да 21:00–22:00 вучыўся. У нейкі момант адчаю выдаліў з камп’ютара ўсё лішняе — і далей займаўся толькі праграмаваннем.
Мне параілі: «Сяргей, бяры Android — і спрабуй рабіць, гэтага будзе дастаткова». Але я ўпёрся ў тое, што «канструктар» ёсць, а не магу нічога сабраць — мне банальна не хапала базы, азоў. Я патыкаўся-патыкаўся — і зразумеў, што так нічога не атрымаецца, пайшоў на JavaRush вывучаць мову, на завод хадзіў з падручнікам па Java. Нядаўна знайшоў — ён увесь у мазуце, бо я чытаў яго ў перапынках.
Паступова пачаў рабіць пет-праекты. Самы першы — сайт для крамы абутку, які належаў майму аднакласніку, потым — для клуба.
Пазней я пазнаёміўся з хлопцам з Украіны, ён знайшоў мяне ў LinkedIn і папрасіў напісаць на Android праграму, якая па блютус кіравала б іянізатарам паветра — Ufit-CD. Ён сказаў: бюджэту няма — магу ўсяго $16 заплаціць. Але ў той момант я і бясплатна б зрабіў — абы напрацаваць досвед. У выніку нядрэнная праграма для IoT-дэвайса выйшла, дастаткова доўга была ў Google Play.
Зразумела, што было няпроста. Я раз-пораз пісаў свайму таварышу з пытаннямі. Цяпер у тэлеграме сотні груп: варта толькі напісаць — і хто-небудзь абавязкова дапаможа парадай. А тады няма ў цябе знаёмых распрацоўшчыкаў — і ўсё. Хтосьці скажа: анлайн-курсы або «рэпетытара» можна было б знайсці — так, было б выдатна, але не з 300 рублямі ў кішэні.
«Вырашыў: калі не дадуць $800, то і няма чаго ехаць у гэты Мінск»
Першае сумоўе ў мяне было ў 2016 годзе — у CactusSoft. Хаця не, яшчэ раней была адная цікавая сустрэча: да мяне ў Жлобін прыехаў чалавек на BMW, ён займаўся біткойнамі і хацеў, каб зрабіў яму праграму. Наступны раз ён з’явіўся ўжо на Porsche…
Эйчарка CactusSoft знайшла мяне ў LinkedIn — запрасіла на сумоўе. Я яго не прайшоў. Не скажу, што зусім дрэнна адказваў, але я быў зялёным і па софт-скілах не дацягваў — паміж мной і інтэрв’юерам адчувалася дыстанцыя: я і жыў, і думаў зусім па-іншаму.
А можа, мне адмовілі яшчэ і таму, што запытаў $800. Але я вырашыў: калі не дадуць $800, то і няма чаго ехаць у гэты Мінск. У мяне ўжо патроху з’яўляліся заказы, а зусім неўзабаве пачаў працаваць на немца і атрымліваў $300-400 штомесяц, а яшчэ плюс заробак на заводзе.
Тым жа летам я праходзіў сумоўе ў Service Desk — і таксама не прайшоў.
Я ўвесь час займаўся сваім профілем на LinkedIn — але той час быў перыядам прастою.
На заводзе не давалі прасоўвацца па кар’ернай лесвіцы: я хацеў перавесціся з аднаго цэха ў іншы — па сваёй жа спецыяльнасці. Спытаў, ці могуць яны мяне ўзяць: «Без праблем! Ідзі падпісвай перавод», — а мой начальнік заўпарціўся: «Не выпушчу! Ты мне „цякучку“ ствараеш».
«Паказаў офер і папрасіў звольніць мяне з завода „ціха“ — начальнік ані ў якую»
Дзе я толькі ні публікаваў сваё рэзюмэ — вы назваў такіх сайтаў не знаеце. А потым на freelance.by на мяне выйшаў адзін чалавек з Дзюсельдорфа, ён шукаў распрацоўшчыкаў, як я, для свайго стартапа — і пажадана таннейшых. Мы стэлефанаваліся, пагутарылі — ён гаварыў па-руску, хоць і з акцэнтам.
Наступныя некалькі месяцаў я прыходзіў дадому з завода — і працаваў, пакуль вочы не пачнуць заплюшчвацца. Каб працаваць з немцам, прыйшлося аформіць ІП. Раз на месяц ён перасылаў мне грошы на рахунак, я атрымліваў іх па пашпарце ў банку. А потым ад рукі запаўняў «паперкі» для падатковай, КУДіР складаў — тыя, хто працуе цяпер на ППД, нават не ўяўляюць, як ім проста.
Я нярэдка чуў у тым ліку ад сваякоў, што тое, чым я займаюся — «глупства, а трэба чапляцца за нешта істотнае» накшталт працы на заводзе або ў МНС. Але я не слухаў нікога са свайго атачэння — проста ішоў да мэты.
Калі супрацоўніцтва з немцам паспяхова завяршылася, я пачаў зноў праходзіць сумоўі. Адное — у oz.by, другое — у «Сістэмных тэхналогіях» (яны самі мяне знайшлі і патэлефанавалі, і ў выніку — офер).
Яшчэ пацешна: мяне не захацелі адпускаць з завода. Я прыйшоў, паказаў офер і папрасіў звольніць мяне «ціха» — сказаў, што такі шанец мала каму выпадае. Начальнік ні ў якую. Тады я прачасаў законы і знайшоў шчыліну — заплаціў $150, каб мне зрабілі прапіску ў Мінску плюс яшчэ $50 пакінуў у заклад таго, што выпішуся праз месяц. Потым паказаў штамп на заводзе — і без размоў атрымаў подпіс на звальненне. «Ціха» сышоў, як і хацеў.
«Хацеў працаваць у кампаніі з замежнымі праектамі, практыкаваць англійскую і расці»
А далей — пераезд у Мінск і новае жыццё. Я доўга не мог перабудавацца, прыладзіцца — софт-скілоў бракавала, і праз гэта столькі праблем.
З «Сістэмных тэхналогій» мяне перавабілі ў CactusSoft. Там мне адразу ў два разы паднялі заробак: $1600 на старце, і яшчэ плюс $100 пасля выпрабавальнага тэрміну. Але я б і так пагадзіўся — вельмі хацеў працаваць у кампаніі з замежнымі праектамі, каб практыкаваць англійскую і расці.
Потым я змяніў яшчэ тры кампаніі. Яшчэ ў CactusSoft на бэнчы стаў развіваць Flutter, рабіў праекты ў вольны час. І дзякуючы гэтаму ў 2020 годзе трапіў у ID Finance — ім патрэбны быў распрацоўшчык middle+ з веданнем Flutter, які змог бы ў перспектыве сфармаваць і ўзначаліць Flutter-каманду.
У красавіку 2024 года я зноў быў вымушаны шукаць працу: праз недахоп праектаў усім супрацоўнікам, «хто не ў спісе», прапанавалі працаваць гадзіну на дзень (і зарабляць адпаведна) — зразумела, што я палічыў за лепшае звольніцца з кампаніі.
«У мяне адразу шок — нічога сабе: я сеньёр, тэхлідом быў — а павінен „біцца“ за такія грошы»
У 2017 шукаць працу джуну было няпроста — асабліва, калі англійскай не валодаеш, але вакансіі ўсё ж былі. У 2020 мідлу — зусім лёгка: усяго адзін водгук — і тут жа офер.
Цяпер усё інакш.
Што змянілася? Стаўленне перш за ўсё. Працадаўцы дазваляюць сабе тое, з чым я не сутыкаўся тады. Як сказаў мне адзін чалавек: «Мы выбіраем!» Гэта проста чытаецца: мы — тыя нешматлікія, хто застаўся (а я вырашыў спярша пашукаць працу ў беларусаў, для мяне гэта прыярытэт, а не атрымаецца — праз месяц-другі пашырыць пошук на Расію), і ты будзеш рабіць, што мы скажам. Маўляў, «цяпер працадаўцаў рынак».
Вось А1 напісалі: шукаем ад middle+ да senior, але «ў нас абмежаванне па зарплаце — да $2000». У мяне адразу шок — нічога сабе, я сеньёр, тэхлідом быў — а павінен «біцца» за такія грошы.
Але, з іншага боку, працы няма — дзявацца няма куды. Я падаўся яшчэ ў Aston — адказу не было, потым яшчэ на пару вакансій у іншых кампаніях — цішыня. У IceRock прайшоў адное сумоўе, дамовіліся на наступнае —тэхнічнае, але, на жаль, праз тыдзень яны напісалі, што вырашылі пакуль не пашырацца, тэхсумоўя не было.
У «Альфа-Банк» падаўся, мяне спыталі як стаўлюся да тэставых, я адказаў шчыра: «Дрэнна!» Ты робіш, выдаткоўваеш час — а потым цябе ігнаруюць. Гэта забівае! Я сказаў, што марна рабіць нічога не буду. Мы працягнулі камунікацыю, але ў выніку я атрымаў адмову — маўляў, зачаста мяняю працу.
Чым скончылася з А1 — таксама адмова. Эйчарка прызналася: так, у вакансіі пазначана, што можна працаваць «аддалена», але перавагу ў выніку аддалі кандыдату, які заявіў, што гатовы хадзіць у офіс хоць кожны дзень.
«Кола замкнулася: пачынаў з фрылансу, і зноў там. Толькі цяпер прасцей»
Мая гісторыя пошуку працы ўжо завяршылася: у маі мне напісалі з аднаго стартапа, фаўндары ў яго ў ЗША і ААЭ, а каманда — ва ўсім свеце.
Я схадзіў у падатковую, пракансультаваўся з нагоды ППД — і ўсё, стаў працаваць. Мой круг замкнуўся: пачынаў з фрылансу, і зноў на фрылансе. Толькі цяпер прасцей — не трэба мучыцца з паперкамі, КУДіР гэты запаўняць.
Што хачу сказаць у якасці высновы: «Так можна?» — «Можна!» Няма вакансій — шукай стартапы, працуй на фрылансе. Развівайся, пашырай свой кругагляд у праграмаванні, спрабуй розныя тэхналогіі — франтэнд, бэкэнд, можна электроніку, IoT прылады. Калі яшчэ джун, бяры заказы хай і за $16 — як я, калі працаваў на ўкраінца. Так, многія адмовіліся б, а я пагадзіўся — і гэта дапамагло мне.
Дадам трохі пра тое, як цяпер ідуць справы: так, я гатовы быў працаваць нават за $2000 са сваім досведам і ведамі, — але мне адмовілі. А ад хлопцаў са стартапа я атрымаў, што хацеў, і нават лепш (і гаворка не толькі пра грошы).
Дыяпазон мой перастаў расці пасля $3000, так, я дэмпінгую — змагаюся за пазіцыі па-свойму. Працадаўца не пачуе ад мяне: «Я каштую мінімум $5000 і да вас не пайду». Я спытаю, ці ёсць у яго дадатковыя «плюшкі» ў выглядзе павышэння, перагляду, бонусаў і 13-й зарплаты. Шмат хто кажа, гэта смецце, але ў мяне сваё меркаванне з гэтай нагоды.
Я хадзіў на інтэрв’ю і дзесьці прасіў больш, дзесьці менш (розніца была ў $500): трэба дакладна разумець, што ты набываеш у выніку. Ёсць кампаніі, дзеля якіх можна скінуць $500 на старце — я так і рабіў.
Мой працоўны дзень цяпер — 10 гадзін: ад самай раніцы і да вечара. Я стараюся ўкласціся ў таймінг, а потым займаюся іншымі справамі. Ці гатовы выдаткоўваць на працу больш часу — так, я ўжо гэта раблю.
Як планаваць адпачынак на фрылансе — пакуль не ведаю. Думаю, у нейкі момант я проста папрашу свайго заказчыка даць мне час адпачыць. Нічога, што плаціць не будуць, — перажыву.
Штат vs фрыланс: я лічу, што штат — гэта добры буст для росту спецыяліста, асабліва для джуна. Каманда і вялікі праект дапамогуць гэта зрабіць. Але калі ты распрацоўшчык са стажам і цябе нічым ужо не здзівіць, хочацца пісаць сабе спакойна задачкі, і каб твой час не марнавалі на бескарысную лухту. Плюс твае адносіны з працадаўцам замацаваныя — усё ў рамках закона.
Фрыланс — гэта свабода. Але гэта патрабуе самадысцыпліны — ты павінен сам ставіць сабе задачы па развіцці. На фрылансе можна атрымаць вялікі бонус ад заказчыка. Але ёсць і мінус: заўтра табе па працы могуць не напісаць — быў чалавек і знік. І так, табе трэба прадумаць, як перадаваць напрацоўкі, свой код.
Ці планую пераезд — так, але ў іншы горад Беларусі. Той, адкуль я прыехаў. Я вымушаны быў пераехаць у Мінск, каб працаваць у ІТ. А цяпер сітуацыя іншая — і я магу дазволіць сабе жыць, дзе захачу.
Читать на dev.by