Што з бізнес-адукацыяй у Беларусі? Куды па яе ісці? Яна наогул дапаможа? Разбор

Пра гэта мы пагутарылі з Віталем Сафронавым — прадпрымальнікам, бізнес-інжынерам, трэнерам Universal Negotiation School у Ізраілі і заснавальнікам NegoGym (майстэрні па адточванні перамоўных навыкаў) у Вільні. Ён падзяліўся асабістым досведам, расказаў, як выбіраць навучанне, каб яно акупілася, і склаў цэлы спіс сапраўды карысных праграм у Беларусі і за мяжой.

Цяпер я прытрымліваюся іншага прынцыпу: лепш атрымліваць тыя веды, якіх не хапае ў канкрэтны момант. Напрыклад, ёсць прабел у фінансах ці не хапае навыкаў кіравання — закрываеш менавіта гэтыя сферы. Простая аналогія: можна адну і тую ж кнігу прачытаць у 20, 30 і 40 гадоў — і кожны раз зрабіць розныя высновы.

«Самакаштоўнасць ведаў моцна зніжаецца»

З аднаго боку, Віталь лічыць, што вучыцца трэба пастаянна. З іншага — кажа, што каштоўнасць ведаў у сучасным свеце моцна зніжаецца. «Веды, якія вы атрымалі ўчора, заўтра ўжо могуць нічога не каштаваць». Неабавязкова атрымліваць адукацыю, калі можна ў любы момант задаць пытанне Chat GPT — па змаўчанні, ён будзе ведаць больш за любога чалавека.

— Ключавы момант любой праграмы — гэта магчымасць увайсці ў кам’юніці і кантактаваць не толькі з такімі ж удзельнікамі, як вы, але і з выкладчыкамі. Часта спікерамі выступаюць вельмі крутыя спецыялісты, кансультацыя ў якіх каштуе некалькі тысяч еўра. А на праграмах вы можаце падысці да іх пасля лекцыі і задаць любое пытанне па вашай тэме ўмоўна бясплатна (калі не лічыць кошту самога навучання).

Узровень бізнес-адукацыі ў Беларусі: дзяржкантроль узмацняецца, якасць падае

— Маё меркаванне вельмі суб’ектыўнае, але я лічу, што бізнес-адукацыя ў Беларусі ў свой час рабіла нешта неверагоднае: спалучала наш постсавецкі менталітэт і міжнародныя еўрапейскія практыкі. З таго, што я бачыў, нават у расійскіх калег не было такога глыбокага разумення лакальных асаблівасцяў, як у нас.

Аднак па бягучай дынаміцы робіцца зразумелым, што магчымасцяў атрымаць якасную адукацыю ў Беларусі будзе ўсё менш, а дзяржкантроль — усё больш.

З іншых недахопаў беларускіх праграм Віталь вылучае тры асноўных:

1. Маштаб. У беларускіх праграмах менш міжнародных практык, таму глабальна атрыманыя веды асабліва не прымяніш.
2. Кам’юніці. Лакальная супольнасць, з аднаго боку, гэта сіла беларускіх праграм, з іншага — істотная прагаліна.
3. Рускамоўнасць. Усе веды аб новых тэхналогіях спачатку з’яўляюцца на англійскай мове, а ўжо потым перакладаюцца. Таму калі ўзровень мовы дазваляе, лепш вывучаць на англійскай.

Дзе зараз можна атрымаць бізнес-адукацыю ў Беларусі і за яе межамі?

Глабальна ўсе навучальныя праграмы можна падзяліць на дзяржаўныя і прыватныя. У дзяржаўных звычайна можна атрымаць нейкія акадэмічныя веды, прыдатныя, напрыклад, у дзяржсектары. Усе астатнія праграмы, як правіла, маюць больш вузкую накіраванасць і з’яўляюцца больш практыка-арыентаванымі.

— У вялікія, грунтоўныя праграмы тыпу MBA ёсць сэнс ісці прадпрымальнікам з досведам. Навічкам прасцей скончыць кароткія вузканакіраваныя курсы ці ўзяць некалькі кансультацый у іншых спецыялістаў. Таму што ключавая задача на старце — хутка пачаць і хутка рухацца. А аб дадатковых навучаннях думаць, калі дасягнеце столі.

Вядома, ёсць розныя падыходы і розныя кейсы, — дадае Віталь. — Напрыклад, калі кіраўнікі аддзелаў з добрым досведам вырашаюць пабудаваць нешта сваё. Але ў той жа час ёсць і шмат выпадкаў, калі выстрэльвалі хлопцы без якіх-небудзь ведаў. Проста яны ўмелі лавіць хвалю і падладжвацца пад трэнды.

Таксама, па словах Віталя, у Беларусі актыўна развіваюцца бізнес-клубы — гэта добры спосаб атрымання ведаў, неабходных тут і зараз, і абмену досведам.

Не варта забываць і пра навучальныя праграмы пры банках. Калі адкінуць маркетынгавыя блокі, пачынаючыя прадпрымальнікі змогуць вынесці для сябе шмат карыснага. На такіх праграмах выйграюць абодва бакі: удзельнікі прапампоўваюць свае скілы, пачынаюць больш зарабляць — банк атрымлівае свае камісіі.

А як выбраць праграму, на якую пайсці вучыцца?

Навучальных праграм насамрэч шмат і розных — на любы густ і гаманец. Каб не згубіцца і выбраць патрэбную, Віталь раіць прытрымлівацца некалькіх простых правілаў.

1. Самая важная карысць любой праграмы — гэта людзі і сувязі, якімі можна абзавесціся. Таму паспрабуйце загадзя даведацца, хто будзе сярод удзельнікаў.
2. Выбірайце праграмы з практычнымі блокамі, дзе можна будзе прайграць пэўныя сітуацыі і паўдзельнічаць у абмеркаваннях.
3. Глядзіце на выкладчыкаў. Не ўсе з іх умеюць даносіць ключавыя думкі на зразумелай мове. А ўдзельнікі, у сваю чаргу, часта саромеюцца задаваць пытанні і прызнавацца, што нешта не зразумелі. Так і сыходзяць, не разабраўшыся. Калі атрымаецца, схадзіце да заяўленых выкладчыкаў на кароткія праграмы і паглядзіце, наколькі іх метад вам падыходзіць.
4. Калі ёсць магчымасць, знайдзіце ўдзельнікаў мінулых плыняў і распытайце іх рэальнае меркаванне аб праграме.
5. Ацаніце рэлевантнасць кошту праграмы. У ідэале яна павінна ў далейшым акупіцца ў вашым бізнесе.

Калі выбар стаіць паміж навучальнымі праграмамі ў Беларусі і за мяжой, то тут Віталь падзяляе па крытэрыі кіраўнік — прадпрымальнік.

— Беларуская бізнес-адукацыя для кіраўнікоў за мяжой цэніцца вельмі нізка. Гэта ўсё ж такі не міжнародная праграма. Таму калі ў перспектыве плануеце пераязджаць, то лепш адразу выбраць навучанне за мяжой. Там жа, дарэчы, калі добра сябе праявіць, можна будзе знайсці і патэнцыйнага працадаўцу.

У выпадку з прадпрымальнікамі важней глядзець на кам’юніці. Калі хочаце працаваць на рынак Еўропы, тады ёсць сэнс выбіраць еўрапейскія праграмы навучання — знайсці там патэнцыйных кліентаў ці партнёраў, зразумець заходні падыход да працы, асаблівасці менталітэту і г. д. Калі ж вы працуеце на беларускім рынку і плануеце там заставацца, то больш практычнай карысці атрымаеце на беларускіх праграмах — актуальныя веды ўнутры бягучай сітуацыі і з разуменнем усіх асаблівасцяў рынку.

Топ рэсурсаў па бізнес-адукацыі па меркаванні (і досведу) Віталя Сафронава

Праграмы ўзроўню MBA

У Беларусі:

• Business Maksimum (зараз executive mba) ад «БШ Тут і Цяпер» — праграму праходзіў асабіста і смела магу рэкамендаваць;
• Gеneral MBA (ад былой acedemby) — чуў шмат станоўчых водгукаў, але паколькі праграма і школа ўжо закрытыя, варта пашукаць, дзе зараз выкладаюць іх эксперты;
• MBA пры ўніверсітэтах — для тых, каму важны больш акадэмічны падыход і ёсць разуменне, што там вучацца вашы патэнцыйныя партнёры.

У СНД (часта кошты на самі праграмы суразмерныя з еўрапейскімі):

• варыянты кшталту Сколкава — там ёсць і стандартныя МБА, і праграмы ўзроўню Executive MBA;
• ВШЭ — там выкладаюць нават некаторыя эксперты з Беларусі (хаця хутчэй гэта нагода задумацца: ці трэба ехаць, калі гэтыя ж эксперты ёсць у РБ).

У Еўропе:

• звярнуць увагу на топ МБА-праграм (па рэйтынгах);
• London Business School (Вялікабрытанія) — адна з топавых;
• ESMT Berlin (Германія) — больш бюджэтны варыянт.

Крыніцы для анлайн адукацыі:

• Coursera;
• Udemy — больш бюджэтны аналаг для пошуку профільных кропкавых праграм.

Бясплатныя праграмы:

• Harvard Online / HarvardX (edX);
• Google Digital Garage;
• Meta Blueprint;
• Amazon Small Business Academy.

Таксама ёсць шэраг бясплатных ці ўмоўна бясплатных магчымасцяў для беларусаў, якія знаходзяцца краінах ЕС. Гэта і курсы па прадпрымальніцтву, і ментарская падтрымка па розных напрамках вядзення бізнесу.

Да ўмоўна бясплатных магчымасцяў яшчэ можна аднесці рознага кшталту акселерацыйныя праграмы. У ідэале — з топавых сусветных тыпу Y-combinator для IT-стартапаў. Сюды ж — міжнародныя праграмы кшталту American Counsils (асабліва прадпрымальнікам да 30) і аналагічныя праграмы ад Еўрапейскага саюза — напрыклад, грантавая праграма MOST.

Топ 5 іншых курсаў і школ для бусту кіраўніцкіх скілоў (рэкамендацыі з асабістага досведу):

1. Акадэмія перамоваў Сяргея Громава — для развіцця камунікацыйных скілоў.
2. Праграмы па стратэгічным менеджменце і базісе ў кіраванні персаналам ад Аляксандра Панькова.
3. Кіраўніцкія практыкі ад Веранікі Копек.
4. Праграмы, звязаныя з сістэмным HR, ад Аляксандра Мудрыка.
5. Праграмы па фінансах (хутчэй за ўсё засталіся толькі анлайн) ад Кірыла Лініка.

Як пазбегнуць сітуацыі, калі чалавек толькі і робіць, што вучыцца, і не можа пачаць бізнес?

— Адказ тут толькі адзін: перастаць вучыцца і пачаць рабіць. Таму што перамагаюць толькі тыя, хто робіць. Інакш можна бясконца спрабаваць напісаць ідэальны бізнес-план, разлічваць рызыкі і прадумваць стратэгіі. Усё, што «ідэальна», прыбіраем. Не існуе чароўнай пігулкі, якая дапаможа вам пачаць і рэалізаваць усе ідэі.

І зноў жа: калі гэта ўжо не першае навучанне, а бізнес так і не пачаты, варта задумацца. З усіх атрыманых ведаў, якія мы не прымяняем адразу ж, застаецца толькі 5% — і пра гэта важна памятаць.

N парад маладому прадпрымальніку, які хоча ўкласціся ў сваю бізнес-адукацыю

1. Выразна сфармулюйце мэту. Навошта вам зараз канкрэтна гэтая адукацыя? Яна сапраўды запоўніць прабелы ці гэта проста сыход ад надакучлівай руціны? Заўсёды павінен быць выразны адказ на пытанне «навошта?».
2. Заўсёды разлічвайце, ці акупіцца чарговая адукацыя. Ці павялічыцца ваш сярэдні рахунак? Ці вырасце колькасць угод? Ці атрымаеце вы новыя сувязі? Любыя інвестыцыі павінны акупляцца — гэта нармальны падыход для бізнесу.
3. Аддавайце перавагу платным праграмам. Як паказвае практыка (і мая, і маіх вучняў), чалавек, які сам аплачвае сваё навучанне, значна сур’ёзней ставіцца да заняткаў. Нават калі ён аплачвае ўсяго 3-5% ад кошту, гэта цалкам змяняе справу. Адразу больш пытанняў, больш патрабаванняў да якасці інфармацыі і г. д. Чалавек сапраўды прыходзіць па веды, а не проста сядзіць са знуджаным выглядам і чакае абед.
4. Выбірайце практыкаарыентаваныя курсы. Любыя веды зараз можна лёгка атрымаць анлайн, не выходзячы з дому. Асаблівую каштоўнасць маюць менавіта навыкі іх прымянення. Напрыклад, як можна навучыцца весці перамовы, калі не спрабаваць? А цана памылкі ў рэальным свеце можа каштаваць мільёны даляраў.
5. Не шкадуйце грошай на развіццё — ні сваё, ні супрацоўнікаў. Адукацыя — гэта інструмент, які дазваляе досыць лёгка выйсці за межы ўласнага кокана і паглядзець на свой бізнес з іншага боку.
6. Наберыцеся цярплівасці. Ніякае, нават самае крутое і дарагое навучанне не выкліча рэвалюцыю ў вашым бізнесе. Змены — гэта, часцей за ўсё, паступовы працэс. Таму важна знаходзіць маленькую веру, тыя самыя 20%, якія прынясуць карысць бізнесу.