Амерыканскім кампаніям патрэбна ліцэнзія для найму беларусаў. Чаму пры Трампе гэта стала рэальнай праблемай?
Адкуль з’явілася новая перашкода для беларусаў, якія хочуць працаваць у амерыканскіх тэхналагічных кампаніях? І ці можна яе неяк пазбыцца?
Адкуль з’явілася новая перашкода для беларусаў, якія хочуць працаваць у амерыканскіх тэхналагічных кампаніях? І ці можна яе неяк пазбыцца?
Гісторыя беларускага інжынера-робататэхніка, у якога амерыканская Qualcomm адклікала офер для працы ў Германіі, выклікала актыўнае абмеркаванне ў каментарах. Мы вырашылі разабрацца.
Экспарт без экспарту
Як распавёў Максім, офер у яго адклікалі з-за таго, што амерыканскія чыноўнікі не выдалі Qualcomm неабходны для працаўладкавання беларуса дакумент — экспартную ліцэнзію (Export-compliance license).
Qualcomm — гэта транснацыянальная тэхналагічная карпарацыя амерыканскага паходжання са штаб-кватэрай у Сан-Дыега (Каліфорнія).
Каля 150 офісаў Qualcomm знаходзяцца ў 37 дзяржавах свету (інфармацыя на верасень 2024 года). Кампанія займаецца ў асноўным распрацоўкай і вытворчасцю працэсараў і мікрасхем для смартфонаў і іншай электронікі. Выручка кампаніі ў 2024 годзе склала $39 млрд даляраў (рост на 9%), чысты прыбытак $10,1 млрд (рост на 40% у параўнанні з 2023 годам).
Выдачай такіх ліцэнзій у ЗША займаецца Бюро прамысловасці і бяспекі Міністэрства гандлю ЗША (BIS, Bureau of Industry and Security-U.S. Department of Commerce). Такую ліцэнзію павінны атрымліваць кампаніі, якія збіраюцца экспартаваць большасць тавараў двайнога прызначэння (то бок тых, што маюць як камерцыйнае, так і ваеннае прымяненне), вырабленых у саміх ЗША, а ў некаторых выпадках і тавары, вырабленыя амерыканскімі кампаніямі за межамі ЗША.
Але чаму гэта ўплывае на наём інжынера з, напрыклад, беларускім пашпартам? Справа ў тым, што правілы экспартнага кантролю, распрацаваныя BIS, лічаць перадачу тэхналогій, зыходнага кода і інфармацыі аб прадукцыі двайнога прызначэння замежнаму грамадзяніну падчас яго працы на амерыканскую кампанію «экспартам» гэтых тэхналогій у краіну яго грамадзянства.
«Экспартам» гэта будзе лічыцца нават у тым выпадку, калі супрацоўнік фізічна працуе ў саміх ЗША, г. зн. распаўсюджванне інфармацыі адбываецца ў межах гэтай краіны.
Юрыдычна гэта выглядае так, быццам тэхналогія, якая падпадае пад дзеянне правілаў, бесперапынна экспартуецца ў ходзе штодзённай дзейнасці кампаніі, нават калі яна не здзейсніла ніводнай фізічнай пастаўкі тавараў за мяжу. Фактычна ж такім чынам улады ЗША забараняюць кампаніям без экспартнай ліцэнзіі раскрываць замежнікам адчувальную тэхнічную інфармацыю.
У адпаведнасці з правіламі экспартнага кантролю да тавараў двайнога прызначэння адносяцца тыя тавары, якія акрамя свайго грамадзянскага прымянення могуць выкарыстоўвацца ў тэрарыстычных і ваенных мэтах, а таксама для вытворчасці зброі масавага знішчэння. Гэта такія катэгорыі тавараў, як ядзерныя матэрыялы, хімікаты і таксіны, электроніка, камп’ютары, лазеры, датчыкі, тэлекамунікацыйнае і навігацыйнае абсталяванне, а таксама іх кампаненты (з поўным спісам можна азнаёміцца тут).
Адзначым таксама, што кампаніі павінны самі ацэньваць, ці адносіцца іх прадукцыя да катэгорыі тавараў двайнога прызначэння. І ўжо зыходзячы з гэтага прымаць рашэнне аб падачы заяўкі на выдачу ліцэнзій пры працаўладкаванні замежнікаў.
Як няцяжка заўважыць, асноўная прадукцыя Qualcomm, працэсары і мікрасхемы трапляюць у катэгорыю тавараў двайнога прызначэння як кампаненты для электронікі і камп’ютараў. Не дзіўна, што гэтая амерыканская кампанія павінна атрымліваць экспартныя ліцэнзіі для працаўладкавання замежнікаў. Хутчэй за ўсё, такія ж ліцэнзіі для супрацоўнікаў, якія працуюць з электронікай, павінны атрымліваць кампаніі кшталту IBM або Apple.
З іншага боку, далёка не ўся прадукцыя ІТ-кампаній з’яўляецца таварамі двайнога прызначэння. Калі кампанія ў ЗША займаецца, напрыклад, распрацоўкай камп’ютарных гульняў (умоўныя Blizzard, Electronic Arts, Rockstar Games, Bethesda або амерыканскі офіс Wargaming), у яе няма, хутчэй за ўсё, неабходнасці атрымліваць экспартныя ліцэнзіі для найму супрацоўнікаў з-за межаў ЗША. Тое ж можна сказаць і аб аўтсорсінгавых кампаніях, чые супрацоўнікі займаюцца распрацоўкай якіх-небудзь бухгалтарскіх праграм або рашэнняў для лічбавізацыі бізнесу (умоўныя Accenture або EPAM).
Неабходнасць атрымання экспартнай ліцэнзіі для працаўладкавання супрацоўніка-замежніка ў амерыканскай кампаніі залежыць яшчэ і ад таго, пашпарт якой краіны ён мае. У Правілах экспартнага кантролю ёсць спіс дзяржаў свету, які рэгулярна абнаўляецца і дзе для кожнай краіны адзначаны катэгорыі тавараў двайнога прызначэння, абавязковыя для ліцэнзавання. Мала таго, што насупраць Беларусі там адзначана большасць пазіцый, дык яшчэ і зноска падказвае, што існуюць «дадатковыя ліцэнзійныя патрабаванні ў рамках санкцый супраць Расіі і Беларусі».
Пры чым тут Трамп?
Атрыманне экспартных ліцэнзій пры найме замежных супрацоўнікаў у тэхналагічныя кампаніі — гэта даўняя практыка, якая дзейнічае ў ЗША на працягу дзесяцігоддзяў.
Вядома, неабходнасць атрымання ліцэнзій для працаўладкавання грамадзян Беларусі не раўназначна забароне іх наймаць. Мяркуючы па ўсім, да мінулага года якіх-небудзь сур’ёзных праблем тут не было: кампаніі рабілі неабходныя ў такіх выпадках заяўкі, а BIS выдавала ліцэнзіі.
У 2023 фінансавым годзе сярэдні час разгляду заявак на экспартную ліцэнзію BIS складаў 38 дзён, пры гэтым ведамства тады адхіліла ўсяго 2% з 37 943 заявак.
Злом наступіў ў верасні 2024 года, калі Бюро апублікавала новае Настаўленне па падрыхтоўцы заяў на атрыманне экспартнай ліцэнзіі з удзелам замежных асоб. Па ацэнцы юрыдычнай кампаніі Shipman & Goodwin, абноўленыя правілы дадалі складанасцяў амерыканскім універсітэтам, а таксама тэхналагічным кампаніям і вытворцам, якія наймаюць замежнікаў і супрацоўнічаюць з імі.
Аднак змены ў дакуменце тычыліся ў асноўным спісу дакументаў, якія працадаўца павінен быў прыкласці да дакументаў. Новы парадак, верагодна, дадаў працы юрыстам і кадравікам, але цалкам спыніць даўно наладжаную працу па выдачы ліцэнзій ён не мог.
Да значна больш сур’ёзных наступстваў прывялі праблемы ў Міністэрстве гандлю ЗША, якія з’явіліся пасля чарговага абрання прэзідэнтам Дональда Трампа.
Як паведамілі Reuters дзве крыніцы з амерыканскага мінгандлю, да 1 жніўня 2025 года ў міністэрстве «завіслі» тысячы заявак ад амерыканскіх кампаній на атрыманне экспартных ліцэнзій. Па ацэнцы крыніц, «бязладдзе ў ведамстве, якое адказвае за зацвярджэнне заявак [гэта значыць у BIS], практычна паралізавала яго працу».
У той час, пакуль міністр гандлю ЗША Говард Лютнік займаецца рэкламай тарыфаў і гандлёвых пагадненняў прэзідэнта Трампа, Бюро страціла персанал з-за звальненняў і адставак і выгнала экспертаў.
У дадатак новы намеснік міністра гандлю па пытаннях прамысловасці і бяспекі Джэфры Кеслер па інфармацыі крыніц Reuters заклікаў сваіх падначаленых з BIS абмежаваць зносіны з прадстаўнікамі кампаній, што ўскладніла камунікацыю паміж імі.
Безвыходная сітуацыя?
Ці могуць праблемы, з якімі сутыкнуўся беларускі інжынер-робататэхнік пры працаўладкаванні ў амерыканскую тэхналагічную кампанію, закрануць супрацоўнікаў іншых спецыяльнасцяў? І што можна зрабіць у падобнай сітуацыі?
Спыталі пра гэта у Мікіты*, кандыдата юрыдычных навук з вялікім досведам працы юрыстам у міжнародных ІТ-кампаніях — у розных юрысдыкцыях:
— Працуючы ў кампаніях беларускага паходжання з офісамі ў ЗША, я нічога не чуў аб праблемах, з якімі сутыкнуўся інжынер-робататэхнік. Думаю, што ключавае значэнне тут мае афіцыйнае месцазнаходжанне галаўной кампаніі. Любая амерыканская кампанія вымушана выконваць патрабаванні амерыканскага заканадаўства плюс патрабаванні тых краін, у якіх яна актыўна наймае.
Цікава, што гэтыя патрабаванні часам могуць адно аднаму супярэчыць. Умоўна — напрыклад, амерыканскае заканадаўства патрабуе правяраць супрацоўнікаў на прадмет наяўнасці праблем з наркотыкамі, а беларускае заканадаўства жорстка абмяжоўвае пералік дакументаў, якія можна прасіць у работніка пры прыёме на працу. І ніякіх даведак з наркадыспансера для праграмістаў у ім няма. У такіх сітуацыях кампаніі самі думаюць, якая рызыка для іх меншая і з кім лепш не спрачацца.
Магчыма таксама, што я не сутыкаўся з гэтымі ліцэнзіямі таму, што яны патрабуюцца ў пэўныя кампаніі і пад пэўныя спецыяльнасці. Я не чуў аб неабходнасці атрымання ліцэнзій пры найме, напрыклад, праграмістаў, мастакоў, гейм-дызайнераў.
— А што можа зрабіць беларус, які губляе офер з-за цяганіны з выдачай экспартнай ліцэнзіі ўладамі ЗША? Хаця б тэарэтычна ён можа на гэта неяк паўплываць?
— У ЗША можа спрацаваць варыянт пайсці ў суд. Але ён запатрабуе кучы грошай і часу. У ЗША ў судах можна паспяхова аспрэчваць не толькі бяздзейнасць, але нават рашэнні выканаўчай улады. Праўда, вынік не заўсёды прадказальны.
* — імя суразмоўцы зменена на ягоную просьбу
«Шок». Інжынер у Гданьску страціў офер на 100К праз пашпарт. У кампаніі кажуць, што праблема масавая
«Шок». Інжынер у Гданьску страціў офер на 100К праз пашпарт. У кампаніі кажуць, што праблема масавая
«Думайце галавой». Як не патрапіць на грошы па кантракце ці b2b? Тлумачыць юрыст з глабальнай ІТ-кампаніі
«Думайце галавой». Як не патрапіць на грошы па кантракце ці b2b? Тлумачыць юрыст з глабальнай ІТ-кампаніі
Рэлацыраваліся? Цяпер вы можаце каментаваць без верыфікацыі акаўнта.
Проблема неутекания информации во всех странах решается по-разному. В совдепе и, по наследству, в снгэшных странах - через систему допуска или секретность. Низший 3ий - для тех, кто ничего узнать не может, но захочет съездить в Турцию - могут не пустить. Т.е. просто формальный повод для возможного контроля телодвижений человека. И даже такой допуск иностранец фиг получит.
В штатах по традиции всё то же самое, но через другое место 😂 Самое странное, что существованию таких систем кто-то удивляется, да ещё "а меня то за что???". За паспорт 😂 Радуйся, что не за другое 🤣
Чтоб информация не утекала надо вставить чопик и зачеканить место утечки