Амерыканскім кампаніям патрэбна ліцэнзія для найму беларусаў. Чаму пры Трампе гэта стала рэальнай праблемай?

Гісторыя беларускага інжынера-робататэхніка, у якога амерыканская Qualcomm адклікала офер для працы ў Германіі, выклікала актыўнае абмеркаванне ў каментарах. Мы вырашылі разабрацца.

Экспарт без экспарту

Як распавёў Максім, офер у яго адклікалі з-за таго, што амерыканскія чыноўнікі не выдалі Qualcomm неабходны для працаўладкавання беларуса дакумент — экспартную ліцэнзію (Export-compliance license).

Выдачай такіх ліцэнзій у ЗША займаецца Бюро прамысловасці і бяспекі Міністэрства гандлю ЗША (BIS, Bureau of Industry and Security-U.S. Department of Commerce). Такую ліцэнзію павінны атрымліваць кампаніі, якія збіраюцца экспартаваць большасць тавараў двайнога прызначэння (то бок тых, што маюць як камерцыйнае, так і ваеннае прымяненне), вырабленых у саміх ЗША, а ў некаторых выпадках і тавары, вырабленыя амерыканскімі кампаніямі за межамі ЗША.

Але чаму гэта ўплывае на наём інжынера з, напрыклад, беларускім пашпартам? Справа ў тым, што правілы экспартнага кантролю, распрацаваныя BIS, лічаць перадачу тэхналогій, зыходнага кода і інфармацыі аб прадукцыі двайнога прызначэння замежнаму грамадзяніну падчас яго працы на амерыканскую кампанію «экспартам» гэтых тэхналогій у краіну яго грамадзянства.

Юрыдычна гэта выглядае так, быццам тэхналогія, якая падпадае пад дзеянне правілаў, бесперапынна экспартуецца ў ходзе штодзённай дзейнасці кампаніі, нават калі яна не здзейсніла ніводнай фізічнай пастаўкі тавараў за мяжу. Фактычна ж такім чынам улады ЗША забараняюць кампаніям без экспартнай ліцэнзіі раскрываць замежнікам адчувальную тэхнічную інфармацыю.

У адпаведнасці з правіламі экспартнага кантролю да тавараў двайнога прызначэння адносяцца тыя тавары, якія акрамя свайго грамадзянскага прымянення могуць выкарыстоўвацца ў тэрарыстычных і ваенных мэтах, а таксама для вытворчасці зброі масавага знішчэння. Гэта такія катэгорыі тавараў, як ядзерныя матэрыялы, хімікаты і таксіны, электроніка, камп’ютары, лазеры, датчыкі, тэлекамунікацыйнае і навігацыйнае абсталяванне, а таксама іх кампаненты (з поўным спісам можна азнаёміцца тут).

Адзначым таксама, што кампаніі павінны самі ацэньваць, ці адносіцца іх прадукцыя да катэгорыі тавараў двайнога прызначэння. І ўжо зыходзячы з гэтага прымаць рашэнне аб падачы заяўкі на выдачу ліцэнзій пры працаўладкаванні замежнікаў.

Як няцяжка заўважыць, асноўная прадукцыя Qualcomm, працэсары і мікрасхемы трапляюць у катэгорыю тавараў двайнога прызначэння як кампаненты для электронікі і камп’ютараў. Не дзіўна, што гэтая амерыканская кампанія павінна атрымліваць экспартныя ліцэнзіі для працаўладкавання замежнікаў. Хутчэй за ўсё, такія ж ліцэнзіі для супрацоўнікаў, якія працуюць з электронікай, павінны атрымліваць кампаніі кшталту IBM або Apple.

З іншага боку, далёка не ўся прадукцыя ІТ-кампаній з’яўляецца таварамі двайнога прызначэння. Калі кампанія ў ЗША займаецца, напрыклад, распрацоўкай камп’ютарных гульняў (умоўныя Blizzard, Electronic Arts, Rockstar Games, Bethesda або амерыканскі офіс Wargaming), у яе няма, хутчэй за ўсё, неабходнасці атрымліваць экспартныя ліцэнзіі для найму супрацоўнікаў з-за межаў ЗША. Тое ж можна сказаць і аб аўтсорсінгавых кампаніях, чые супрацоўнікі займаюцца распрацоўкай якіх-небудзь бухгалтарскіх праграм або рашэнняў для лічбавізацыі бізнесу (умоўныя Accenture або EPAM).

Неабходнасць атрымання экспартнай ліцэнзіі для працаўладкавання супрацоўніка-замежніка ў амерыканскай кампаніі залежыць яшчэ і ад таго, пашпарт якой краіны ён мае. У Правілах экспартнага кантролю ёсць спіс дзяржаў свету, які рэгулярна абнаўляецца і дзе для кожнай краіны адзначаны катэгорыі тавараў двайнога прызначэння, абавязковыя для ліцэнзавання. Мала таго, што насупраць Беларусі там адзначана большасць пазіцый, дык яшчэ і зноска падказвае, што існуюць «дадатковыя ліцэнзійныя патрабаванні ў рамках санкцый супраць Расіі і Беларусі».

Пры чым тут Трамп?

Атрыманне экспартных ліцэнзій пры найме замежных супрацоўнікаў у тэхналагічныя кампаніі — гэта даўняя практыка, якая дзейнічае ў ЗША на працягу дзесяцігоддзяў.

Вядома, неабходнасць атрымання ліцэнзій для працаўладкавання грамадзян Беларусі не раўназначна забароне іх наймаць. Мяркуючы па ўсім, да мінулага года якіх-небудзь сур’ёзных праблем тут не было: кампаніі рабілі неабходныя ў такіх выпадках заяўкі, а BIS выдавала ліцэнзіі.

Злом наступіў ў верасні 2024 года, калі Бюро апублікавала новае Настаўленне па падрыхтоўцы заяў на атрыманне экспартнай ліцэнзіі з удзелам замежных асоб. Па ацэнцы юрыдычнай кампаніі Shipman & Goodwin, абноўленыя правілы дадалі складанасцяў амерыканскім універсітэтам, а таксама тэхналагічным кампаніям і вытворцам, якія наймаюць замежнікаў і супрацоўнічаюць з імі.

Аднак змены ў дакуменце тычыліся ў асноўным спісу дакументаў, якія працадаўца павінен быў прыкласці да дакументаў. Новы парадак, верагодна, дадаў працы юрыстам і кадравікам, але цалкам спыніць даўно наладжаную працу па выдачы ліцэнзій ён не мог.

Да значна больш сур’ёзных наступстваў прывялі праблемы ў Міністэрстве гандлю ЗША, якія з’явіліся пасля чарговага абрання прэзідэнтам Дональда Трампа.

У той час, пакуль міністр гандлю ЗША Говард Лютнік займаецца рэкламай тарыфаў і гандлёвых пагадненняў прэзідэнта Трампа, Бюро страціла персанал з-за звальненняў і адставак і выгнала экспертаў.

Безвыходная сітуацыя?

Ці могуць праблемы, з якімі сутыкнуўся беларускі інжынер-робататэхнік пры працаўладкаванні ў амерыканскую тэхналагічную кампанію, закрануць супрацоўнікаў іншых спецыяльнасцяў? І што можна зрабіць у падобнай сітуацыі?

Спыталі пра гэта у Мікіты*, кандыдата юрыдычных навук з вялікім досведам працы юрыстам у міжнародных ІТ-кампаніях — у розных юрысдыкцыях:

— Працуючы ў кампаніях беларускага паходжання з офісамі ў ЗША, я нічога не чуў аб праблемах, з якімі сутыкнуўся інжынер-робататэхнік. Думаю, што ключавае значэнне тут мае афіцыйнае месцазнаходжанне галаўной кампаніі. Любая амерыканская кампанія вымушана выконваць патрабаванні амерыканскага заканадаўства плюс патрабаванні тых краін, у якіх яна актыўна наймае.

Магчыма таксама, што я не сутыкаўся з гэтымі ліцэнзіямі таму, што яны патрабуюцца ў пэўныя кампаніі і пад пэўныя спецыяльнасці. Я не чуў аб неабходнасці атрымання ліцэнзій пры найме, напрыклад, праграмістаў, мастакоў, гейм-дызайнераў.

— А што можа зрабіць беларус, які губляе офер з-за цяганіны з выдачай экспартнай ліцэнзіі ўладамі ЗША? Хаця б тэарэтычна ён можа на гэта неяк паўплываць?

— У ЗША можа спрацаваць варыянт пайсці ў суд. Але ён запатрабуе кучы грошай і часу. У ЗША ў судах можна паспяхова аспрэчваць не толькі бяздзейнасць, але нават рашэнні выканаўчай улады. Праўда, вынік не заўсёды прадказальны.

* — імя суразмоўцы зменена на ягоную просьбу