Як выжывае ІТ-бізнэс у Беларусі? Пагутарылі з топ-менеджментам
Пагутарылі з топамі ІТ-кампаній у Беларусі пра выжыванне, калі вакол санкцыі, міграцыя і сусветны крызіс.
Мала заказаў, мала вакансій, цяжкасці з пераводамі, замарозка заробкаў, скарачэнне штатаў — з’явы, якія сталі звыклымі на беларускім ІТ-рынку. Мы не аднойчы спрабавалі вымераць іх у лічбах і праілюстраваць жывымі гісторыямі.
Тым не менш рынак жыве і кудысьці рухаецца.
Цяпер мы папрасілі топ-менеджмент ацаніць стан рэчаў і спрагназаваць, што далей.
Змест
Што з заказамі?
Іх стала менш, але яны ёсць.
Прычым кліенты ідуць не толькі з краін Персідскага заліва і з РФ, як можна было б прыпусціць.
Заходнія заказы ў партфелях кампаній па-ранейшаму займаюць вялікую/большую долю.
«Частка пірага адмаўляецца лезці ў рот»
СМО буйной аўтсорс-кампаніі:
— У кампаній/офісаў, якія пераехалі, усё нядрэнна. А ў той частцы ІТ, якая фізічна знаходзіцца на тэрыторыі Беларусі, справы горшыя: частка заказаў па-ранейшаму адвальваецца. Вы маеце юрыдычную асобу і распрацоўшчыкаў у Еўропе? Не? Тады пойдзем да іншых. Доля адмоў стабільная. Гэта кліенты з Еўропы і ЗША, перш за ўсё з ЕС. Калі раней нам быў даступны пірог цалкам, то цяпер частка пірага адмаўляецца лезці ў рот. А вось арабскаму свету без розніцы, дзе знаходзяцца распрацоўшчыкі: яны як размяшчалі заказы, так і размяшчаюць.
Па ступені ўплыву санкцый на ІТ-бізнэс у Беларусі ён дзеліць кампаніі на тры групы:
1. Невялікія і сярэднія аўтсорс-кампаніі, якія занялі сваю нішу на рынку і не маюць вялікіх амбіцый. Яны маглі скараціць штат праз страту часткі заказаў, пры гэтым прыстасаваліся да новых рэалій і неяк працуюць.
Дапусцім, кампанія ў Мінску на 300 чалавек. Частка праектаў адвалілася, і 50 супрацоўнікаў прыйшлося звольніць. Астатнія 250 працягваюць працаваць з бягучымі заказчыкамі. Новых хваляў адмоў няма.
Калі задача кампаніі — захаваць аб’ёмы, што засталіся, яна ёй дае рады. Што праўда, паступова яе памер усё роўна будзе змяншацца: 249 чалавек, 248… Не таму, што новыя кліенты адвальваюцца, а таму, што на рынак РБ хлынулі расійскія заказчыкі і пачынаюць перавабліваць нашых распрацоўшчыкаў з дапамогай зп.
2. Аўтсорс-кампаніі ў стане пастаяннага росту. Для іх тое, што частка заказчыкаў адмаўляецца ад супрацоўніцтва, сапраўды вялікая праблема.
Яна пагражае запаволеннем росту. У некаторых кампаніях рост запаволіўся да нуля, у некаторых стаў адмоўным. Адныя закансервавалі развіццё, другія (з тых, хто расце) працуюць у нуль, а трэція сыходзяць у мінус.
3. Прадуктовыя кампаніі. У іх няма заказчыкаў, і таму ўсё добра. Галоўнае, каб прадукт не перасякаўся з публічнай дзейнасцю кампаніі. У Wargaming перасякаўся, таму ім давялося падзяліцца.
А калі вашая мабільная праграма прадаецца ў Appstore, то краіна распрацоўкі там не бачная. Запампоўкі ідуць, распрацоўшчыкі працуюць, у кампаніі ўсё добра. Шкода можа ўзнікнуць толькі ў тым выпадку, калі карыстальнікі даведаюцца пра беларускае паходжанне прадукту і стануць горш яго купляць.
«Цяжка, але магчыма»
Варта памятаць, што многія аўтсорс-кампаніі прыкметна змянілі сваю структуру за кошт рэлакацыі супрацоўнікаў з мінскіх офісаў у замежныя. Гэта таксама фактар выжывання, які разам з пераразмеркаваннем праектаў і ніжэйшай цаной распрацоўкі ў РБ дазваляе трымацца на плаве.
Вось як пра гэта кажа СЕО іншай буйной сэрвіснай кампаніі:
— Спецыялісты ў Беларусі ўсё ж таннейшыя за рэлакаваных. Гэта аказвае ўплыў на перавагі заказчыкаў. Мала таго, ёсць заказчыкі з краін Персідскага заліва, якія гатовыя працаваць са спецыялістамі з РБ. Асноўныя праблемы — з кліентамі з Еўропы і буйнымі заказчыкамі са Штатаў.
Гэта значыць, рэлакаваўшы 40-60% супрацоўнікаў, засяродзіўшыся на сярэднім і дробным бізнэсе ў Штатах і арабскіх краінах — пры цяперашнім стане рэчаў — можна, аптымізаваўшы выдаткі, працаваць. Цяжка, але магчыма.
Юрыдычная асоба ў еўрапейскай лакацыі дапамагае беларускаму офісу не толькі з грашовымі пераводамі, але з і заказамі.
Пацвярджае заснавальнік яшчэ адной сэрвіснай кампаніі, СЕО стартапа:
— Нас санкцыйны крызіс не асабліва закрануў: дзякуючы спецыялізацыі ў travel мы часта бярэм праекты, у якіх большая частка нашай інтэлектуальнай уласнасці. І/або гэта full-cycle праекты, дзе кліент можа і не ведаць і не цікавіцца тым, дзе знаходзяцца распрацоўшчыкі і колькі іх наогул. Таму для кліентаў мы выглядаем як еўрапейская кампанія. А куды мы, у сваю чаргу, аўтсорсім, іх мала цікавіць.
Што з кадрамі?
ІТ-кіраўнікі, насуперак думцы аб астылым рынку, што склалася, сцвярджаюць, што кадраў не хапае.
Дакладней так: джуноў больш ніж трэба, ім складана знайсці працу, а вось мідлы і сеньёры па-ранейшаму ў дэфіцыце.
Прычыны на паверхні: міграцыя высокакваліфікаваных айцішнікаў на захад і які попыт з боку расійскіх кампаній, які вырас.
«Дэфіцыт кадраў на мінімуме. Але ўсё роўна ёсць»
CMO буйной аўтсорс-кампаніі:
— Дапусцім, усе распрацоўшчыкі ў РБ — гэта поўная шклянка вады. Паўшклянкі з’ехала за мяжу, чвэрць нанялі расійскія кампаніі, засталася чвэрць — як шклянцы напоўніцца? Аджа дождж зверху не ідзе.
Так, джунам складана, яны заўсёды пакутуюць першымі. Але распрацоўшчык з 5+ гадамі досведу заўсёды знойдзе працу.
Дэфіцыт — гэта нармальнае становішча рэчаў у ІТ-кампаніі: спецыялістаў у гэтай галіне заўсёды не хапае, бо яны часта мяняюць працу. Проста ступень недахопу бывае рознай: цяпер яна на мінімуме. Але ўсё роўна ёсць.
Пра перацяканне кадраў у расійскія кампаніі
Тут асноўны тэзіс такі: расійскія ІТ-кампаніі былі вымушаныя звольніць супрацоўнікаў, якія з’ехалі, прычым не толькі тых, хто бег ад мабілізацыі, але і тых, хто працаваў на РФ дыстанцыйна, з Кіпра або Балі, ужо многія гады. Беларусь — кампрамісны варыянт аддаленай працы: адсюль на РФ працаваць можна. Таму распрацоўшчыкаў з РБ перавабліваюць вышэйшымі заробкамі. Як правіла, гэта фінтэх. А вось перавозіць беларусаў расійцы не спяшаюцца.
«Перавозіць у РФ нявыгадна, таму аддаленая праца або хабы ў рэгіёнах»
CMO буйной аўтсорс-кампаніі:
— Расійскім кампаніям нявыгадна перавозіць чалавека ў РФ: на перыферыю супрацоўнік не захоча, а ў Маскву ці Піцер, нават калі захоча, дорага. Таму яны пачынаюць ствараць хабы ў рэгіёнах РБ. Напрыклад, Tinkoff нядаўна адкрыў ужо другі беларускі філіял — у Брэсце. Для джуноў гэта добры шанец знайсці працу.
А вось ці ёсць рэлакацыя расійскіх айцішнікаў у Беларусь, незразумела.
— Бачу шмат аўто з расійскімі нумарамі ў «Новай Баравой» і ў «Маяку Мінска», — кажа маркетолаг, — але на іх не напісана, што гэта распрацоўшчыкі. Хутчэй за ўсё, турысты.
Ці паглыне РФ беларускі ІТ?
Тут меркаванні розныя.
Адныя перакананыя, што рост расійскіх праектаў у ІТ-кампаніях непазбежны.
Другія сумняваюцца, што нашым кампаніям гэтыя заказы самі ўпадуць у рукі.
«Калі кампанія працавала з Бельгіяй, ёй цяжка пераарыентавацца на РФ»
Заснавальнік сэрвіснай кампаніі, СЕО стартапа:
— Думаю, рост расійскіх заказаў непазбежны: па меры таго, як расійская эканоміка ізалюецца ад сусветнай (з абодвух бакоў), ім будзе трэба ўсё больш софту. Пры гэтым сваіх рэсурсаў у іх усё менш, таму яны будуць шукаць распрацоўшчыкаў і змяшчаць заказы ў Беларусі. Для беларускіх распрацоўшчыкаў і кампаній гэта таксама цікава: далёка не ўсе беларусы гатовыя з’ехаць, і ім неабходная праца на фоне зніжэння жадання заходніх заказчыкаў аўтсорсіць у Беларусь.
CMO буйной аўтсорс-кампаніі:
— Тым, хто раней не працаваў з РФ і вось цяпер вырашыў пачаць, будзе няпроста. Калі кампанія заўсёды працавала з умоўнай Бельгіяй, ёй цяжка будзе пераарыентавацца на РФ. Па-першае, рынак падзелены, і адкусіць свой кавалак пірага будзе нялёгка. Па-другое, яе супрацоўнікі хутчэй за ўсё англійскамоўныя, а зп англійскамоўных і рускамоўных распрацоўшчыкаў моцна адрозніваюцца. Для працы на расійскім праекце кампаніі прыйдзецца выкарыстоўваць даражэйшы рэсурс. Па-трэцяе, грамадзянская пазіцыя супрацоўнікаў таксама можа перашкаджаць.
Яшчэ адзін фаўндар маленькай аўтсорс-кампаніі прагаворвае свае планы зайсці ў расійскія праекты і звязаныя з імі сумневы:
— Я не супраць працаваць з Расіяй, і ў новай версіі нашага сайта будзе руская версія. Я вось шчыра хачу паспрабаваць, але не думаю, што выйдзе. Рэйты не тыя: там трэба будзе джуноў прадаваць, гэта не наш профіль.
Яшчэ ёсць відавочныя валютныя рызыкі і нейкі стэрэатып аб таксічнасці працоўных адносін з контрагентамі ў СНД. Але, магчыма, праблема ў неадэкватным выбары заказчыкаў. Напрыклад, партугальцы з плацяжамі мяне «марозілі» куды больш за аднаго таварыша з Піцера.
Правілу не працаваць з дзяржкампаніямі (асабліва нашымі) я здраджваць не планую.
Пры гэтым фаўндар не схільны перабольшваць рызыкі паглынання беларускага ІТ-рынку расійскім.
— Мне здаецца, вы недаацэньваеце, колькі кампаній працягвае працаваць на Штаты і Еўропу праз пракладкі ў Эміратах або іншых, «НЕнедружалюбных» краінах.
Як уплывае сусветны крызіс?
Уплыў залежыць ад тыпу кампаніі.
На прадуктовікоў глабальныя праблемы ўплываюць больш, на аўтсорсераў унутры РБ — менш.
«Офісы ў Беларусі пакутуюць не праз крызіс»
CMO буйной аўтсорс-кампаніі:
— Прадуктавікі да глабальнага крызісу схільныя больш. Дапусцім, кампанія распрацоўвае фінтэх-праграму. Ёй карыстаецца бізнэс, які займаецца грашовымі пераводамі. Вядома, крызіс на іх уплывае.
Але калі кампанія падтрымлівае сайт мэблевай крамы ў Штатах, то крызіс ёй не страшны: мэблю ў ЗША як куплялі, так і купляюць.
У вялікіх карпарацыях накшталт EPAM глабальны крызіс закранае хутчэй тую частку бізнэсу, што па-за межамі РБ. Офісы ў Беларусі ж пакутуюць не праз крызіс, а праз тое, што іх супрацоўнікаў не хочуць браць еўрапейскія заказчыкі.
Прычым у аўтсорсе адмовы прыкрываюць недахопам фінансавання. Калі заказчык кажа: мы вырашылі ад вас адмовіцца, бо няма грошай, вы ніколі не дазнаецеся сапраўднай прычыны.
Можа, яны чакаюць праверку і баяцца, што праз супрацоўніцтва з РБ/РФ іх закрыюць. Або яны падаліся на кватаванне ад ЕС і ў іх запатрабавалі пацвярджэнне, што яны не працуюць з кім не трэба.
Што далей?
Размежаванне, скарачэнне і выжыванне.
ІТ-кіраўнікі прадказваюць далейшы падзел галіны па рэгіянальным прынцыпе: на тых, хто працуе на Захад, і тых, хто на Усход.
«Яны будуць ратаваць свет, абараняць сініх кітоў»
СМО буйной аўтсорс-кампаніі:
— Пры гэтым падзел будзе праходзіць па моўнай прыкмеце. Калі ты джун і ў цябе няма англійскай мовы, то толькі на РФ ты і можаш працаваць. Але як толькі вывучыш англійскую, то з вялікай доляй верагоднасці ўладкуешся ў высокааплатны заходні стартап.
Фаўндар маленькай аўтсорс-кампаніі:
— Так, ІТ-бізнэс, які застаецца ў Беларусі, прыстасаваўся да ўмоў, але будзе і далей скарачацца.
Падатковая і санкцыі сур’ёзна вычысцілі іпэшнікаў: ім застаецца альбо ППД, альбо мутныя схемы. ППД ніяк не вырашае праблем з пераводамі. А мутныя схемы накшталт ІП у Грузіі або перадаплачаных карт (яшчэ даступныя для беларусаў) спрашчаюць атрыманне грошай, але не іх легалізацыю.
Кампаніі, якія працуюць са Штатамі або ЕС, могуць рабіць гэта толькі праз замежныя юрыдычныя асобы. Адгадайце з трох разоў, ці будуць яны рэпатрыяваць свае прыбыткі. Так што пры адсутнасці глабальных змяненняў, думаю, будзе рабіцца горш.
СМО буйной аўтсорс-кампаніі:
— Прадуктовыя кампаніі застануцца прадуктовымі. Распрацоўшчыкі Яндэкса ў Беларусі будуць заўсёды, бо яны робяць прарыўныя рэчы. А тыя расійскія кампаніі, якія наймаюць тут людзей у фінтэх, шмат не выцягнуць: паступова супрацоўнікі будуць вучыць англійскую, набірацца досведу і сыходзіць ад іх у заходнія прадуктовыя або аўтсорс-праекты, а частка з’едзе за мяжу. Яны будуць ратаваць свет, абараняць сініх кітоў, бо ніхто не хоча сустрэць старасць, лічачы лічбы ў расійскіх банках.
Зрэшты, СМО не выключае, што занадта аптымістычна глядзіць на рэчы.
А як сітуацыю бачыце вы?
dev.by, як і іншым сумленным медыя, сёння вельмі складана: рэдакцыя працуе па-за межамі краіны, а нашыя рэкламныя даходы скараціліся ў некалькі разоў. Але мы даем рады — з вашай дапамогай. Гэта вы дзеліцеся з намі інфанагодамі, думкамі, досведам, часам, увагай і данатамі.
І яшчэ крыптой, тут кашалькі.
Дзякуй, што прачыталі гэтае паведамленне.
Читать на dev.by