«Будзе пагаршацца»: спыталі ў інжынера, што з мабільнай сувяззю ў Беларусі

Як карыстальнікі перашкаджаюць адзін аднаму, ці пры чым тут 3G і смартфоны

— У апошнія гады многія беларусы звяртаюць увагу на зніжэнне якасці мабільнай сувязі ў краіне. Асабліва прыкметна пагаршэнне мабільнага інтэрнэту, прычым абаненты крытыкуюць усіх аператараў. Акрамя таго, мяркуючы па водгуках, пагоршылася пакрыццё мабільных сетак, асабліва паміж гарадамі. А ў апошні час часта крытыкуюць і якасць галасавой сувязі. З чым гэта ўсё можа быць звязана?

— Асноўных прычын тут дзве.

Першая — пастаянны, сістэмны рост нагрузкі, звязанай з бесправадной перадачай дадзеных. Кажучы проста, і галасавая сувязь, і перадача дадзеных у існуючых у Беларусі сетках 3G/4G дзеляць адзін і той жа радыёрэсурс. Гэты рэсурс абмежаваны, і чым больш кожны абанент будзе спажываць гэты трафік, тым менш яго будзе заставацца ў доступе.

Акрамя таго, на якасць сувязі ў сетках 3G істотную нагрузку аказвае міжабаненцкая інтэрферэнцыя. То бок, чым больш абанентаў знаходзіцца ў адной соце, тым горш агульная прапускная здольнасць гэтай соты, яе пакрыццё і іншыя параметры (я не буду паглыбляцца ў тэхнічныя дэталі).

І вось калі ўвесь гэты павялічаны трафік прапусціць праз тую ж самую інфраструктуру, што была раней, мы і атрымаем сітуацыю з пагаршэннем якасці і прапускной здольнасці ў сетках бесправаднай сувязі.

Захаваць якасць сувязі ў такім сцэнары можна было б з дапамогай пашырэння і мадэрнізацыі інфраструктуры: драбленнем сот, даданнем дадатковых нясучых радыёчастот, пераходам на тэхналагічныя рашэнні новага пакалення. Але для ўсяго гэтага неабходна пабудаваць новыя аб’екты сотавай сувязі, закупіць і ўсталяваць неабходнае абсталяванне.

І тут мы плаўна падыходзім да другой прычыны.

Другая прычына — гэта істотныя складанасці (калі не сказаць немагчымасць) пастаўкі абсталявання сотавай сувязі ў Беларусь. Калі мяне не падводзіць памяць, з 2021 года быў уведзены адпаведны санкцыйны рэжым. Пасля гэтага ні адзін з чатырох вядучых сусветных вытворцаў тэлекамунікацыйнага абсталявання не можа без істотных для сябе наступстваў паставіць новае абсталяванне ў нашу краіну.

Пераканацца ў гэтым не складана. Для гэтага дастаткова выканаць некалькі практыкаванняў:

• паспрабаваць знайсці на сайце статыстычнага камітэта інфармацыю па імпарце тэлекамунікацыйнага абсталявання [Адпаведны XVI раздзел публікаваўся на сайце Белстата да 2020 года і знік адтуль з 2021 года].
• паглядзець на сайтах аператараў сотавай сувязі гісторыю закупак з 2021 года (хутчэй за ўсё, вы не знойдзеце там ні слова пра куплю базавых станцый).
• паглядзець на прэс-рэлізы аператараў сотавай сувязі пасля 2021 года і паспрабаваць знайсці там бадзёрыя рапарты аб паспяховым будаўніцтве і ўводзе ў эксплуатацыю новых тэлекамунікацыйных аб’ектаў (такіх прэс-рэлізаў няма).
• пацікавіцца статусам прадстаўніцтваў і даччыных арганізацый тых кампаній, якія пастаўлялі тэлекамунікацыйнае абсталяванне ў Беларусь. І дынамікай змянення іх штата.
• можна яшчэ паглядзець гадавыя фінансавыя справаздачы міжнародных груп кампаній A1 і МТС і параўнаць капітальныя выдаткі, якія ідуць на развіццё сеткі ў Беларусі, з сярэднім значэннем капітальных выдаткаў па групе кампаній. А таксама параўнаць чысты прыбытак. Думаю, ён будзе непрапарцыйна вялікі для беларускіх дачок з-за таго, што яны не могуць траціць гэтыя грошы на развіццё. І часам вымушана рэінвестуюць гэтыя сродкі ў адкрыццё новых напрамкаў. [Як, напрыклад, А1, якая ў сакавіку запусціла ўласны сэрвіс таксі].

Але, як мне здаецца, без вырашэння праблем з санкцыямі сітуацыя з якасцю сувязі працягне пагаршацца. Што, у сваю чаргу, зробіць мядзведжую паслугу і рэшце эканомікі.

«Справіцца дапамог бы паўнавартасны запуск 5G»

Справіцца з гэтай сітуацыяй дапамог бы паўнавартасны запуск 5G. Гэтая сетка запускаецца на зусім іншых частотных дыяпазонах, дзякуючы чаму частот робіцца больш. За кошт гэтага расце агульная ёмістасць сотавай сеткі. Акрамя таго, з-за іншага тэхналагічнага падыходу да выкарыстання спектра (тут не буду паглыбляцца ў дэталі) у сцэнары з вялікай колькасцю карыстальнікаў 5G нашмат эфектыўнейшы. 5G будзе даваць высокую хуткасць, нават калі карыстальнікаў будзе шмат.

— Ці варта нам чакаць паўнавартаснага запуску 5G у Беларусі? І калі гэта можа адбыцца?

— Тут ёсць два абмежавальныя фактары:

• Даступны частотны дыяпазон. Пад працу 5G неабходна прадаставіць частотны дыяпазон, які на бягучы момант можа быць заняты. І перанос іншых карыстальнікаў гэтых частот на іншыя дыяпазоны будзе звязаны з выдаткамі на дадатковае абсталяванне і працы. Зрэшты, дэталёва пракаментаваць даступнасць дыяпазонаў, напэўна, зможа толькі прадстаўнік Дзяржаўнай інспекцыі электрасувязі.
• Пастаўкі абсталявання. Да зняцця санкцыйнага рэжыму нейкія больш-менш буйныя пастаўкі абсталявання 5G немагчымыя. Я не ўпэўнены на 100%, але па старой памяці падтрымкі 5G ва ўжо пастаўленым абсталяванні Single-RAN рашэнні (падсістэме радыёдоступу з магчымасцю гнуткай канфігурацыі частот і тэхналогій) няма ні ў аднаго аператара сувязі.

Нават у аптымістычным сцэнары, калі заўтра санкцыі здымуць, трэба будзе замовіць, вырабіць, паставіць і наладзіць абсталяванне. Гэта зойме да года. Але без зняцця санкцый усё гэта нерэалістычна.

«Шэрыя схемы»: праблемы з абсталяваннем

— А можаце падрабязней распавесці, як менавіта санкцыйныя абмежаванні паўплывалі на магчымасць мадэрнізацыі аператараў сотавай сувязі?

— Пачнем з перадгісторыі. Асноўных вытворцаў і пастаўшчыкоў абсталявання для мабільнай сувязі ў свеце зараз чатыры. Гэта кітайскія Huawei і ZTE, а таксама Nokia Networks і Ericsson. Зараз усе яны нічога не пастаўляюць у Беларусь, але раней гэта было не так.

• Першапачаткова беларуская МТС была пабудавана на абсталяванні вытворчасці падраздзялення Siemens Telecom, якую пазней купіла Nokia. У выніку зліцця атрымалася Nokia Networks. Пасля гэтага Siemens у МТС замянялі на Nokia. Пазней палову абсталявання на МТС замянілі на Huawei, а потым Huawei выціснуў Nokia з МТС практычна цалкам.
• Velcom, калі мне не здраджвае памяць, першапачаткова быў на Ericsson. Тады ім яшчэ валодалі браты Самаві разам з «Белтэхэкспартам». Потым у іх было двухвендарнае рашэнне Ericsson і Siemens. А пазней, калі іх набыў А1, кітайскі ZTE жорстка дэмпінгануў, і ўсю бесправадную інфраструктуру ў А1 замянілі на ZTE.
• БеСТ, або Life, як ён зараз называецца, першапачаткова будавалі на рашэннях Alcatel Shanghai Bell (кітайскай дачкі Alcatel). Але праз некаторы час, калі Life выкупілі туркі, Alcatel адтуль выціснулі. Усё замянілі на Huawei.
• Ёсць яшчэ адзін гулец, інфраструктурны аператар BeCloud [кампанія, якая атрымала манапольна права будаваць вышкі 4G і 5G і перапрадаваць іх паслугі мабільным аператарам]. Ён будаваўся першапачаткова па двухвендарнай схеме, то бок палова сеткі была на Ericsson, палова на Huawei. Доўгі час так і заставалася, але цяпер, думаю, невялікі дрэйф у бок Huawei адбыўся.

Адпаведна, перад санкцыямі Life быў на Huawei, МТС на Huawei з невялікімі кавалкамі Nokia Networks. Velcome/А1 быў на ZTE, а BeCloud на Ericsson і Huawei.

Што адбылося, калі з’явіліся санкцыі спачатку супраць ZTE і Huawei, а затым і ў дачыненні да паставак тэлекамунікацыйнага абсталявання ў Беларусь?

Санкцыі супраць кітайскіх кампаній з боку ЗША, па сутнасці, нічога не змянілі. Huawei, напрыклад, проста перастаў выкарыстоўваць для разлікаў даляры і стаў пастаўляць абсталяванне за еўра.

У выніку вытворцы перасталі пастаўляць абсталяванне ў Беларусь наўпрост. Тыя офісы, якія засталіся ў нашай краіне, сталі займацца тэхнічнай падтрымкай. Прычым забаронены ж і прамыя, і ўскосныя пастаўкі. Вытворцы не могуць прадаваць новае абсталяванне ў Беларусь нават праз пасярэднікаў.

Што можна рабіць у такіх умовах? Наколькі мне вядома, не парушаючы санкцыйны рэжым можна пастаўляць як запчасткі абсталяванне, якое было ў выкарыстанні некалькі гадоў. Магчыма, аператары карыстаюцца гэтай лазейкай і абмежавана закупляюць тэхналагічнае абсталяванне, якое было ў выкарыстанні. Відавочна, што вытворцы гэтага абсталявання ў такіх закупках не ўдзельнічаюць.

У выніку нягледзячы на тое, што прадаваць у Беларусь абсталяванне для базавых станцый нібыта нельга, фактычна такія закупкі напэўна адбываюцца. Але звычайна гэта старое абсталяванне, якое ўжо было ў выкарыстанні. Або хаця б такое, якое ў дакументах праведзена як тое, што было ў выкарыстанні. Пастаўляецца яно не вытворцамі, а нейкімі кампаніямі-інтэгратарамі. І калі нават гэтыя пастаўкі дзесьці ўсплывуць, вытворцы ў іх фармальна не ўдзельнічаюць.

Цалкам магчыма, што ёмістасць сеткі і пакрыццё ў Беларусі ў апошнія гады не паменшыліся, а нават паціху раслі. Але раслі не так хутка, як расла нагрузка на інфраструктуру.

А нагрузка расце сістэмна. ЦікТокаў здымаюць больш, выкладаюць больш. Відэа on demand [відэа па запыце], YouTube там паглядзець ці Netflix, патрабуецца больш. Instagram цяпер ужо таксама відэа on demand. З-за гэтага расце нагрузка на сэрвіс.

«Гэта аптымізацыя»: ці могуць аператары з-за недахопу абсталявання перакідваць яго з рэгіёнаў?

— Некаторыя абаненты МТС з Полацка звярнулі ўвагу на пагаршэнне сувязі напярэдадні 3 ліпеня. Сцвярджаюць нават, што супрацоўнікі кампаніі ў асабістых гутарках распавядалі, быццам частку базавых станцый у Полацку знялі і перавезлі ў Мінск, каб у сталіцы на свяце з сувяззю ўсё было ў парадку. Пры гэтым тыя ж супрацоўнікі нібыта абяцалі, што пасля 3 ліпеня абсталяванне ў Полацк вернуць — але быццам бы так і не вярнулі. Прынамсі, якасць сувязі засталася дрэннай. Наколькі верагодная такая сітуацыя ў тэхнічным плане?

— Цалкам сабе верагодная. Гэта аптымізацыя. Уявіце: вы аператар сувязі. У вас ёсць нейкі ключавы, дамінуючы рэгіён, дзе вы надаеце паслугі.

У нармальных умовах для вырашэння такіх задач, калі трэба часова павысіць якасць сувязі ў якой-небудзь лакацыі, існуюць рухомыя базавыя станцыі. Гэта рашэнне называецца «карова» (COW, Cell on Wheels). Ведаю, што ў Velcom быў флот быццам бы з васьмі-дзесяці такіх вагончыкаў, унутры якіх знаходзіцца базавая станцыя і тэлескапічная вышка з антэнамі. Нешта падобнае ёсць і ў МТС. COW можна далучыць да апорнай сеткі. Вось іх звычайна і выкарыстоўваюць у розных надзвычайных сітуацыях або на шматлюдных святах.

Але так было раней. У якім стане гэтая тэхніка знаходзіцца зараз — я не ведаю. Яна ж таксама зношваецца з часам.

Калі такіх прылад няма, можна павялічыць прапускную здольнасць базавай станцыі. Зрабіць не тры антэны на вышку з ахопам па 120° у кожнай, а шэсць антэн па 60°. Атрымаюцца такія вузенькія сектары, але кожны па ёмістасці такі ж вялікі, як ранейшы шырокі. Або можна дадаць нясучую частату — але для апрацоўкі ўсіх гэтых сігналаў патрэбны дадатковыя прыёмаперадатчыкі. І гэтыя прыёмаперадатчыкі можна зняць з адной базавай станцыі і паставіць на іншую. Прыйдзецца выканаць пэўныя мантажныя працы, але гэта магчыма.

Праўда, у беларускіх рэаліях такія дзеянні ўпіраюцца ў неабходнасць усё гэта ўзгадніць. Для ўсталёўкі базавай станцыі ты атрымліваеш дазволы на будаўніцтва ад усякіх СанПінаў, узгадняеш частотны план з БелДІЭ (дзяржаўнай інспекцыяй электрасувязі, якая падпарадкоўваецца Мінсувязі). БелДІЭ зацвярджае твой частотны план, каб ён ні з чым іншым не інтэрфераваў, таму што калі ты няправільна што-небудзь паставіш, суседнія соты іншых аператараў стануць няправільна працаваць. Або твая будзе няправільна працаваць. Яшчэ трэба ўзгадніць магутнасць.

І калі ты змяняеш што-небудзь, табе трэба зрабіць праект і атрымаць дазволы ў адных, у другіх. Усё гэта забірае час, дзесьці ад двух тыдняў да месяца.

Таму проста з бухты-барахты ўзяць кавалак жалеза з аднаго месца і ўсталяваць у іншае не атрымаецца. За гэта могуць прыцягнуць да адказнасці. Калі абсталяванне ў Полацку здымалі і падключылі ў Мінску, гэта ўсё павінна было быць узгоднена загадзя.

«Гэта робіцца па шчаўчку пальцаў»: ці ёсць сувязь паміж знікненнямі мабільнага інтэрнэту ў Мінску і дронамі?

— Праблемы з мабільнай сувяззю на афіцыйным узроўні звычайна ўвогуле ніяк не тлумачацца. Не дзіўна, што людзі часта спрабуюць знайсці тлумачэнні. Дапусцім, сур’ёзныя перабоі з мабільным інтэрнэтам у Мінску ў канцы ліпеня — пачатку жніўня часам спрабуюць звязаць з падзеннем дрона ў Дамброўцы 29 ліпеня. На ваш погляд, ці можа тут быць якая-небудзь сувязь?

— Я не бачу тут сувязі. Ну, дапусцім, вы робіце радыёпадаўленне, каб збіць з курсу які-небудзь беспілотнік. Вы падавілі яго — і ўсё, няма сэнсу трымаць сродак РЭБ [радыёэлектроннай барацьбы] уключаным некалькі дзён. Нават калі ўзяць гэтыя антыдронавыя стрэльбы — падаўляльнікі БПЛА: вы ж ім «стрэлілі» па дроне — і ўсё, не працягваеце потым доўга свяціць у тую ж кропку.

— З мая расійскія ўлады адключаюць мабільны інтэрнэт у рэгіёнах, якія атакуюць украінскія дроны. Можа быць, і ў Мінску адбылося нешта падобнае?

— Гэта ўжо іншая схема, не падаўленне РЭБам. І яна таксама для нашага выпадку не падыходзіць. Глядзіце. Зараз некаторыя ваенныя дроны выкарыстоўваюць для навядзення на мэту сотавыя сеткі праціўніка. Напрыклад, у Расіі купляецца пачка сім-картак, якія афармляюцца на якіх-небудзь бяздомных. І потым дастаўляецца ва Украіну. Там сім-карткі ўстаўляюцца ў мадэмы, а мадэмы — у беспілотнікі. Беспілотнік у адпаведнасці са сваёй праграмай далятае па GPS-каардынатах да якой-небудзь зоны. І калі ён ляціць на невялікай вышыні, там мадэм унутры яго падключаецца да лакальнай сеткі сотавай сувязі. З яе дапамогай адбываецца данавядзенне беспілотніка на мэту: праз сотавую сувязь дрон можа відэасігнал перадаваць аператару, напрыклад.

Таму ў моманты атакі такімі дронамі можна прыглушыць мабільную сувязь, каб ліквідаваць магчымасць дакладнага навядзення з дапамогай такіх вось сім-картак. Якраз па гэтай жа прычыне ў Расіі ўзмацнілі правілы продажу сім-картак, нават замежнікам цяпер трэба паказаць пры іх куплі рэгістрацыю.

Усё гэта — паслядоўныя меры, якія Расія прадпрымае, каб яе ўласныя мабільныя сеткі не выкарыстоўваліся праціўнікам для ўдараў па ключавых аб’ектах яе інфраструктуры. З беларускага пункту гледжання прыглушаць мабільную сувязь падчас атакі дрона вялікага сэнсу няма, таму што нас сістэмна ніхто не атакуе.

— А тэарэтычна такое магчыма? Дапусцім, калі дроны ўсё ж паляцяць у Беларусь сістэмна?

— Вядома. Сказаў аператару сувязі — прыглушыце сувязь у гэтым раёне. Усё, калі ласка.

Калі такія інцыдэнты будуць рэгулярна паўтарацца — тады так, такое магчыма.

* імя суразмоўцы зменена па яго просьбе

«Нават у грузінскіх гарах лепш». Карыстальнікі ў Беларусі масава скардзяцца на мабільны інтэрнэт

Па тэме

«Нават у грузінскіх гарах лепш». Карыстальнікі ў Беларусі масава скардзяцца на мабільны інтэрнэт