„Interesujący, przyjazny rynek": Rosyjskie firmy IT zalewają Białoruś

Historia jednego imponującego forum

Pod koniec listopada 2024 roku w Mińsku odbyła się imponująca konferencja — One AI Forum. Organizatorzy przedstawiali wydarzenie jako «największe w regionie WNP forum IT dla inwestorów, startupów, deweloperów i studentów», które odwiedziło ponad 6 tysięcy osób. Wydarzenie z pompą relacjonowały państwowe media (raz, dwa) oraz czasopisma biznesowe.

Tego dnia goście stołecznego obiektu piłkarskiego w cybernetycznej scenerii z neonowymi napisami grali w gry VR, sprawdzali swoje umiejętności w «immersyjnym symulatorze driftu» i oglądali w specjalnie zbudowanym kinie «pierwszy na świecie film animowany» stworzony przy pomocy AI (przynajmniej tak twierdzili jego twórcy).

Na forum odbyła się ceremonia wręczenia nagród zwycięzcom międzynarodowej olimpiady kreatywnego programowania i twórczości technicznej. Nagrody wręczała pierwsza białoruska kosmonautka Marina Wasilewska.

— Żyjemy w cudownym czasie, w cudownym kraju i potrzebujemy nowych technologii, wysokiej jakości, innowacji. I z naszymi dziećmi na pewno wszystko się uda — dzieliła się swoimi przemyśleniami.

Patosu prawdziwie globalnego wydarzenia trochę przeczyło to, że uczestnicy forum reprezentowali w zasadzie dwa kraje: Rosję (z ogromną przewagą) i Białoruś. Wśród rosyjskich gości byli: Yandex, Kaspersky, Innopolis (specjalna strefa ekonomiczna Tatarstanu), klub inwestorów i aniołów biznesu Syberii, Uralu i Dalekiego Wschodu, fundusz venture capital «Syndykat», park technologiczny Sankt Petersburga, społeczność startupów i inwestorów «Razwiedka».

Na One AI Forum odbył się również pitch startupów. Z ponad stu projektów eksperci wybrali 10. Jeden z nich — platforma edukacyjna dla lekarzy SmartDoctor — otrzymał grant w wysokości 9 tys. dolarów na korzystanie z platformy chmurowej Yandex Cloud. Pozostałym obiecano «wszechstronne wsparcie» procesów biznesowych od firmy X-Labs (głównego partnera i organizatora One AI Forum) oraz zasugerowano możliwość inwestycji z Bliskiego Wschodu.

Nie wiadomo, czy startupy ostatecznie otrzymały obiecane mentorstwo i kontakty z arabskimi inwestorami. Prawdopodobnie nie.

Okazuje się, że już w styczniu (czyli zaledwie miesiąc po wspaniałym forum AI na stadionie piłkarskim) grupa IT Blockchain Sports Ecosystem, do której należy X-Labs, przestała wypłacać własnym pracownikom pensje. Kierownictwo poinformowało zespół, że inwestor lub inwestorzy wycofali się — albo z ZEA, albo z Serbii.

Niemniej, pod koniec 2024 roku X-Labs zdążył przeprowadzić jeszcze jedno białorusko-rosyjskie forum, ale już w Moskwie — z szerokim udziałem urzędników z sąsiedniego kraju. Tym razem nazywało się «Przemysł nowego czasu» i odbywało się pod hasłem «wzmacniania więzi między Rosją a Białorusią w sferze wysokich technologii».

Barbecue, importozamienniki i sankcje

Obecność rosyjskich firm na Białorusi zawsze była zauważalnym zjawiskiem. Od wielu lat w Mińsku działają biuro Yandexu i centra rozwoju banków z rosyjskim kapitałem. W 2023 roku w stolicy otworzył przedstawicielstwo VK.

Zwiększenie rosyjskiej obecności na rynku IT na Białorusi po wybuchu wojny w Ukrainie było prawdopodobnie tylko kwestią czasu.

— Myślę, że wzrost rosyjskich zamówień jest nieunikniony: w miarę izolacji rosyjskiej gospodarki od światowej (z obu stron), będą potrzebować coraz więcej oprogramowania — przewidywał taki scenariusz jeden z białoruskich założycieli firm kilka lat temu. — Jednocześnie mają coraz mniej własnych zasobów, więc będą szukać programistów i składać zamówienia na Białorusi. Dla białoruskich programistów i firm jest to również interesujące: nie wszyscy Białorusini są gotowi wyjechać, a potrzebują pracy w sytuacji, gdy zachodni klienci coraz mniej chętnie zlecają outsourcing na Białorusi.

Ale od zeszłego roku rosyjskie firmy IT są szczególnie aktywne na Białorusi — w tym organizując wydarzenia technologiczne (nawet jeśli nie tak wystawne jak One AI Forum).

Holding «T-Technologie» (dawny «Tinkoff») rekrutował pracowników na Białorusi przez cały rok, organizował meetupy dla programistów i niedawno zakończył budowę ogromnego biura w Mińsku na 1000+ osób. Rośnie też udział rosyjskiego biznesu w sferze cyberbezpieczeństwa.

Kolejny z największych rosyjskich holdingów IT — T1 (wcześniej nazywał się «Technosierw») — otworzył biuro i planuje zwiększyć białoruski zespół do 500 specjalistów w ciągu roku.

— Białoruś to interesujący, przyjazny rynek, na który próg wejścia jest znacznie niższy — ze względu na podobną kulturę i przyjazne stosunki. Ale oczywiście są tu swoje wyzwania i osobliwości. Na przykład na Białorusi jest dobra szkoła inżynierska i wiele lokalnych firm IT, które są silną konkurencją — komentował nowy kierunek dyrektor handlowy ds. produktów i usług T1 Anton Spirin.

Holding również zabrał się za organizację wydarzeń dla informatyków. W zeszłym roku Rosjanie przeprowadzili w Mińsku konferencję poświęconą «palącym problemom» branży: «importozamianie i technologicznej suwerenności», a w czerwcu T1 zorganizuje w stolicy kolejne wydarzenie — «fest z hardkorowymi wykładami i grillem».

Tymczasem od 2024 roku firma znajduje się pod sankcjami USA.

Białoruscy studenci jako tania siła robocza IT

Rosyjskie firmy są aktywne na białoruskim rynku pracy, jednak inwestycje z Rosji w białoruskie startupy i projekty IT nie są tak widoczne. Z większych transakcji ostatniego roku — tylko zakup białoruskiego producenta hulajnóg elektrycznych Eleven (szacowany na około 6-8 mln dolarów).

— Nie widzę silnego zainteresowania ze strony rosyjskich inwestorów — mówi założyciel (który chciał pozostać anonimowy), rozwijający startup na Białorusi. — Nasz projekt jest związany z budownictwem, więc jesteśmy uzależnieni od rynku wewnętrznego. Wyjście do Europy nie ma sensu. Bylibyśmy zainteresowani znalezieniem dużego rosyjskiego inwestora, ale na razie się nie udaje. Sam latałem do Moskwy, rozmawiałem z jednym studiem venture capital — super-zainteresowania tak naprawdę nie było.

Rynek inwestycji venture capital w Rosji znajduje się w kryzysie po rozpoczęciu wojny w Ukrainie. W 2023 roku skurczył się 10-krotnie w porównaniu z pierwszym półroczem 2022 roku. W 2024 roku nastąpił wzrost, ale w warunkach międzynarodowej izolacji rosyjski rynek venture capital wciąż daleki jest od optymalnej kondycji.

— Nie sądzę, żeby Rosjanie wnieśli znaczący wkład w białoruskie projekty — mówi inwestor Walerij Ostrinskij. — Naprawdę udanym i ambitnym startupom potrzebny jest rynek światowy, a rosyjskie pieniądze są tam toksyczne. Możliwe jest przejęcie białoruskich projektów przez duże korporacje z Rosji, ale to już nie jest historia venture capital — wyceny i warunki będą dla tych startupów zupełnie inne.

Natomiast rosyjskie firmy są naprawdę aktywne w pracy z białoruskimi studentami — przyszłymi specjalistami IT.

W listopadzie ubiegłego roku, wkrótce po wejściu na rynek Białorusi, T1 zorganizował «dzień holdingu» na Białoruskim Uniwersytecie Państwowym, na Wydziale Matematyki Stosowanej i Informatyki. Przedstawiciele firmy opowiadali studentom o perspektywach kariery i przeprowadzili hackathon programistyczny. Korporacja organizuje kursy online dla juniorów i zatrudnia najlepszych absolwentów. W zeszłym roku przez te kursy przeszło 44 studentów z Białorusi, 21 z nich «otrzymało rekomendacje do zatrudnienia».

— Stojąc w obliczu niedoboru kadr na rynku, zaczęliśmy pracować z młodymi talentami z myślą o przyszłości. Udało nam się stworzyć cały system, aby kształcić specjalistów dosłownie od ławy szkolnej — wyjaśniała «nacisk» na białoruskich studentów Jekaterina Rożdiestwieńska, dyrektor ds. rozwoju regionalnego T1.

Od końca ubiegłego roku duża rosyjska firma outsourcingowa «Aston» prawie całkowicie przestawiła rekrutację na Białorusi na programy stażowe i zatrudnianie juniorów. Rosyjski producent sprzętu IT Yadro (również objęty sankcjami USA) zorganizował laboratorium na BSUIR i reklamuje letni staż na stronie uniwersytetu.

Najwyraźniej takiej samej strategii będzie teraz trzymał się holding «T-Technologie», który aktywnie rekrutował w 2024 roku, ale prawie całkowicie wstrzymał rekrutację w ostatnich miesiącach — natomiast kontynuuje współpracę z Białoruskim Uniwersytetem Państwowym.

Symboliczne jest to, że w raportach firmy Białoruś znajduje się na liście regionów Rosji, a Białoruski Uniwersytet Państwowy — «regionalnych uczelni».