З 1 верасня 65-гадовы Аркадзь Добкін сыдзе з пасады прэзідэнта і генеральнага дырэктара EPAM пасля 32 гадоў кіравання. І хоць ён стане выканаўчым старшынёй савета дырэктараў і па-ранейшаму будзе рабіць нешта вельмі важнае, падобна, гэта рубеж у жыцці кампаніі і яе заснавальніка. Незалежна ад таго, адыход ад спраў гэта ці манеўр дзеля інвестараў.
З 1 верасня 65-гадовы Аркадзь Добкін сыдзе з пасады прэзідэнта і генеральнага дырэктара EPAM пасля 32 гадоў кіравання. І хоць ён стане выканаўчым старшынёй савета дырэктараў і па-ранейшаму будзе рабіць нешта вельмі важнае, падобна, гэта рубеж у жыцці кампаніі і яе заснавальніка. Незалежна ад таго, адыход ад спраў гэта ці манеўр дзеля інвестараў.
Мы не збіраемся праводзіць Добкіна на адпачынак, тым больш што яму толькі 65, а ў ЗША для народжаных у 1960-м пенсійны ўзрост наступіць толькі ў 67. І ўсё ж нам падалося важным узгадаць цікавыя факты пра легенду беларускага ІТ.
У маі 2025 года EPAM Systems абвясціла, што Аркадзь Добкін — ключавы заснавальнік, старшыня, гендырэктар і прэзідэнт кампаніі — з 1 верасня пяройдзе на пасаду выканаўчага старшыні савета дырэктараў.
Пераемнікам Добкіна на пасадах генеральнага дырэктара і прэзідэнта кампаніі стане Балаж Фейеш, цяпер прэзідэнт па глабальным бізнесе і дырэктар па даходах.
У той жа час Добкін «працягне актыўна ўдзельнічаць у фарміраванні доўгатэрміновага стратэгічнага напрамку EPAM, падтрымліваючы ключавыя адносіны з кліентамі, партнёрамі і інвестарамі, даючы рэкамендацыі па крытычна важных стратэгічных ініцыятывах і прасоўваючы брэнд кампаніі па ўсім свеце».
Добкін, Аркадзь Міхайлавіч, нарадзіўся 3 чэрвеня 1960 года ў Мінску. І ўжо гэты факт можна лічыць поспехам. Хоць сам Добкін першым поспехам называе прапіску, якая дазволіла вучыцца ў лепшай матэматычнай школе горада. Вось як ён распавядаў пра лёс сваёй сям'і ў інтэрв’ю «Камсамольскай праўдзе» ў 2012 годзе.
«У мяне бацькі ваеннага ўзросту. Маці (яе завуць Паліна, у 2018 годзе яна жыла ў Філадэльфіі — devby) — карэнная мінчанка, здолела ўцячы ў 15 гадоў з мінскага гета ў лес, у партызанскі атрад, пасля таго, як амаль уся яе сям’я — бацькі, малодшы брат, іншыя родныя — усяго 36 чалавек — загінулі там. Бацька вайну прайшоў з 41-га па 45-ы, уключаючы ўсю блакаду ў Ленінградзе. Цяпер бацькі жывуць у Амерыцы, бацьку будзе 92, маці 86. Да маіх 7 гадоў мы жылі ў камунальнай кватэры — дзве сям'і, 5 чалавек у адным пакоі і 4 у другім.
Але затое на Плошчы Перамогі — і гэта першы поспех! — у 50-ю школу я пайшоў, таму што гэта была проста школа па месцы жыхарства. І гэта сапраўды была вельмі добрая школа і выдатныя настаўнікі.
Старэйшы брат, майстар спорту па барацьбе (ён сёння кіраўнік буйной інжынернай кампаніі, лаўрэат дзяржаўнай прэміі ў галіне навукі і тэхнікі Беларусі), прывёў у групу да свайго таварыша, Алега Якаўлевіча Райхліна — пашанцавала яшчэ раз. Потым палітэх — таксама добрая школа. І мне зноў пашанцавала, там быў дацэнт на кафедры «Электрычных сістэм», сёння нябожчык Роберт Іванавіч Запатрын. Апантаны праграмаваннем і вынаходніцтвам, ён захапіў гэтым многіх студэнтаў і мяне ў тым ліку.
Калі пра ўніверсітэты пытаюцца, я часта адказваю, што наша адукацыя цалкам канкурэнтаздольная і сёння. Хоць ведаю, што калі гэта прачытаюць, хутчэй за ўсё, у мяне будзе шмат апанентаў, якія напэўна нашмат лепш за мяне разумеюць праблемы адукацыі ў Беларусі. Але, на жаль, гэта міжнародная бяда. Я дастаткова добра ведаю, пра што кажу: мая старэйшая дачка скончыла школу і ўніверсітэт ужо ў Амерыцы. І я бачу, як выкладаюць у школе сёння, дзе вучыцца мая малодшая дачка, а гэта далёка не самая дрэнная школа».
Беларускі політэхнічны інстытут (цяпер Беларускі нацыянальны тэхнічны ўніверсітэт) Аркадзь Добкін скончыў па спецыяльнасці «інжынер электратэхнікі». Мы не ведаем, куды яго размеркавалі пасля ВНУ, але ведаем, што ІТ-кар’еру ён пачаў у Мінску — паспеў папрацаваць у некалькіх кампаніях, якія займаліся распрацоўкай софту.
А калі ў 1991 годзе Добкін ад’язджаў у Штаты, у яго ўжо быў у Мінску свой праграмісцкі кааператыў на 20 чалавек. Быў план захаваць кампанію, але ён не спрацаваў. Вось як заснавальнік EPAM згадвае пачатак эміграцыі ў тым жа інтэрв’ю «КП».
«У 1991 годзе можна было паехаць у Амерыку па сваяцкай іміграцыі. У Амерыцы ўжо 10 гадоў жыла мая сястра, і бацькі настаялі, што мы ўсе павінны злучыцца разам там. Англійскую я амаль не ведаў: чытаў, пісаў крыху, як тэхнічны спецыяліст, але гаварыць не мог зусім. У кішэні было 2000 даляраў, усё астатняе засталося ў кампаніі, і было, дзе спыніцца, што ўжо, вядома, вельмі нямала. Вось і ўсё».
Першы час будучы заснавальнік EPAM нават мыў посуд.
«Мыў. 2000 даляраў заканчваюцца вельмі хутка: машыну купіў — і ўсё. У сястры свая сям’я, свае праблемы. Праз паўтара-два месяцы эйфарыя выпараецца, і ты разумееш, што трэба ўсё рабіць самому, цябе тут ніхто не чакае і нельга быць цяжарам нікому. А яшчэ ёсць дачка, якой сем і яна напалохана яшчэ больш. А твая англійская такая, што на працу могуць узяць толькі цудам. Таму — так, месяцы чатыры мыў посуд і адначасова шукаў працу па спецыяльнасці. Са спалоху за гэты час адправіў чатыры сотні рэзюмэ, мазалі на пальцах былі ад асадкі. І на шчасце, у адной буйной кампаніі мяне ўзялі без англійскай, проста таму, што ім трэба было тэрмінова закрыць дзірку на два месяцы. І неяк яны зразумелі, што я змагу гэта зрабіць. Потым закрываў гэтую дзірку паўтара года. А праз паўтара года я ўжо пачаў гаварыць».
«На самай справе ніякай амерыканскай мары не было. Была мара жыць нармальна і займацца тым, што падабаецца. Я з’язджаў з Беларусі ў самым канцы 91-га, калі нічога не было зразумела, што будзе, як і калі. У Мінску ў той час у мяне ўжо была праграмісцкая кампанія, і мне вельмі хацелася застацца ў гэтай сферы прафесіяналам.
У Савецкім Саюзе ў той час толькі-толькі дазволілі адкрываць прыватны бізнес, і, так як я быў праграмістам, то і пачаў працаваць у гэтай сферы. Была кампанія, напэўна, чалавек у 20 — праграмісцкі кааператыў, так гэта тады называлася.
З’язджаючы, я папрасіў сваіх супрацоўнікаў пачакаць мяне год. Я тады наіўна верыў, што неяк прыдумаю, як працаваць разам зноў. Але ўжо праз некалькі тыдняў у Амерыцы зразумеў, што гэта была дзікая і нерэалістычная ідэя і што тут трэба выжываць.
Не забывайцеся, мы гаворым пра тое, што было 20 гадоў таму. Сёння гэта цяжка ўявіць: інтэрнэту не было, ніякіх мабільных тэлефонаў не было, нічога не было! Каб патэлефанаваць у Мінск, трэба было выдаткаваць 4 даляры за хвіліну, і цана даляра была зусім іншая, чым сёння».
У выніку мінскія супрацоўнікі не дачакаліся свайго кіраўніка.
«У 1992 годзе наступіў вельмі сур’ёзны крызіс. Савецкі Саюз, натуральна, распаўся адразу пасля таго, як я з’ехаў. Усё змянілася, і кампанія, і заказы, якія заставаліся, — усё гэта абрынулася і грошы абясцэніліся. Некалькі асноўных хлопцаў пачалі займацца іншым бізнесам, які вырас у дастаткова вядомую сёння ў краіне кампанію, ніяк не звязаную з праграмаваннем. Кожны раз, калі еду з аэрапорта, бачу іх рэкламу ў цэнтры горада».
Кампанія, якая ўзяла Добкіна без англійскай, называлася Prudential Insurance, у ёй імігрант працаваў праграмістам у 1992–1993 гадах.
А ўжо ў 1993-м разам з Леанідам Лознерам заснаваў ЕPAM Systems са штаб-кватэрай у Нью-Джэрсі. І, здаецца, працягваў сумяшчаць бізнес з працай па найме.
Так, з красавіка 1993 і па лістапад 1996 года Добкін — кансультант і вядучы тэхнічны спецыяліст у Colgate Palmolive. Яшчэ ён паспеў папрацаваць у SAP. А ў 1995-м Добкін з групай мінскіх праграмістаў, якія склалі аснову Epam Systems, пачаў працаваць над стварэннем сістэмы падтрымкі продажаў для Colgate.
Добкін кажа, што так і не стаў амерыканцам (маўляў, дагэтуль мала ўсміхаецца проста так), але не згодны са стэрэатыпамі пра савецкае мысленне. Лічыць, што калі вы выхадзец з Беларусі, гэта не значыць, што ў вас «савецкае мысленне», і наадварот: многія ўладальнікі «савецкага менталітэту» ніколі не жылі ў СССР:
«Не думаю, што савецкае мысленне мне перашкаджала, і не думаю, што сёння ў Беларусі ў тых людзей, якія прыходзяць да нас на працу, ёсць савецкае мысленне. І да таго ж за апошнія 20 гадоў я бачыў дастаткова савецкіх людзей, якія ніколі не жылі ў СССР. Калі кажуць пра „савецкасць“ мыслення, гэта заўсёды вельмі адносна. Асабліва калі добра разумець, як было ўладкавана жыццё 20 — 30 гадоў таму ў Савецкім Саюзе. Сёння людзі могуць падарожнічаць практычна неабмежавана. Вы можаце атрымаць любую візу і паехаць куды заўгодна. Ёсць неабмежаваны інтэрнэт — значыць, няма сур’ёзных інфармацыйных абмежаванняў». (Хто ж ведаў, што праз 13 гадоў гэтыя тэзісы будуць гучаць неадназначна — devby).
Пад кіраўніцтвам Добкіна EPAM Systems вырасла з маленькага стартапа ў адну з найбуйнейшых на тэрыторыі Цэнтральнай і Усходняй Еўропы сэрвісных ІТ-карпарацый. У Беларусі EPAM доўгі час была проста самай вялікай ІТ-кампаніяй (на піку ў 2020 годзе амаль 10 тысяч спецыялістаў) і ў нейкім сэнсе родапачынальніцай беларускага ІТ. Мясцовы офіс у 2006 годзе стаў адным з першых (адначасова прынялі чатыры кампаніі) рэзідэнтаў ПВТ, а сам Добкін прымаў актыўны ўдзел у кансультацыях па фарміраванні інфраструктуры і падатковага рэжыму для рэзідэнтаў Парка.
За бізнес-кар’еру ў Добкіна было нямала ўзнагарод. Так, у 2015 яго ўключылі ў Academy of Ernst & Young World Entrepreneur of the Year і Entrepreneur of the Year Hall of Fame. У 2021 — узнагародзілі Tatra Summit Business Leadership Award ад GLOBSEC.
Але самы чалавечны тытул, здаецца, здарыўся ў 2024 — Most Loved CEOs — ад Newsweek. «Як дзядуля для кожнага супрацоўніка», — напісалі ў каментарыях пад пастом пра гэтую ўзнагароду.
Верагодна, на рэйтынг прэзідэнта EPAM сярод супрацоўнікаў (а апытвалі іх) паўплывала яго актыўныя і неабыякавыя зносіны з калектывам (і дапамога, і рэлакацыя, зразумела) на фоне падзей 2020–2022 гадоў. Нагадаем ключавыя месэджы Добкіна ў гэты трывожны час:
Крызіс попыту на ІТ-рашэнні і заканамерныя непапулярныя меры ў EPAM (як і паўсюль у свеце), якія здарыліся пасля гэтага, магчыма, скарэктавалі эмоцыі і ацэнкі, аднак застаецца ўражанне, што драматычную пяцігодку 2020-2024 кампанія пад кіраўніцтвам Добкіна перажыла годна. У цяжкія моманты там намагаліся камунікаваць з людзьмі. А ў 2025-м з’явіліся першыя прыкметы выхаду з крызісу.
Цікава, што інвестыцыйны банк Piper Sandler, які шмат гадоў рыхтаваў для EPAM аналітыку, асабліва адзначыў выпрабаванні, якія выпалі кампаніі ў апошнія гады. У нядаўняй справаздачы яго супрацоўнікі дазволілі сабе адысці ад стандартаў і змясцілі ў дзелавы тэкст душэўнае прысвячэнне прэзідэнту EPAM.
«Што ж, Арк. Нам выпала ўдача і гонар працаваць з некалькімі паважанымі кіраўнікамі ўзроўню C за апошнія пару дзесяцігоддзяў, і мы можам з упэўненасцю сказаць, што Аркадзь Добкін (Ark) цалкам мог бы заняць месца ў Зале славы рок-н-рола (калі б там існавала бізнес-катэгорыя).
У Арка будзе шмат гісторый для ўнукаў (напіша ён кнігу?). Працуючы з Аркам на працягу больш за 15 гадоў, мы бачылі, як умела ён перабудоўваў кампанію ў перыяды сур’ёзных перамен. Лёгка захапляцца сярэднегадавым ростам выручкі на 23,2% (2012-2024) і акцыямі, якія выраслі прыкладна на 5000% ад IPO да піка. Але за гэтымі ўражлівымі лічбамі хавалася мноства выпрабаванняў: дзве вайны, падзенне даходаў на 90% пасля таго, як найбуйнейшы кліент, які прыносіў больш за 25% выручкі падчас сусветнага фінансавага крызісу, скараціў заказы; каласальныя тэхналагічныя пераходы — ад лакальных рашэнняў да воблака, рост мабільных тэхналогій і працяглы рост ШІ. Усходняя Еўропа — не самае простае месца для вядзення бізнесу: падчас адной з нашых інвестарскіх паездак ва Украіну проста ля нашага гатэля выбухнуў замінаваны аўтамабіль.
Больш за 30 гадоў нязменнага лідарства. Нягледзячы на цяжкасці і новыя магчымасці, Арк штодзённа заставаўся побач — дзеля супрацоўнікаў, кліентаў і акцыянераў. Заснаваўшы EPAM і ўзначальваючы кампанію больш за 30 гадоў, ён дэманстраваў паслядоўнасць, адданасць справе і выразны фокус. Гэта канец сапраўды цэлай эпохі.
Дзякуй, Арк, за час, праведзены з намі. Замест таго, каб шкадаваць пра тое, што нам больш не давядзецца працаваць разам, мы дзякуем за незлічоныя размовы, мудрыя словы і таварыства, якія мы дзялілі ўсе гэтыя гады».
Калісьці даўно, калі ІТ-кампаніі былі яшчэ не такімі вялікімі, а мары пра ІТ-краіну як пасля дажджу, Аркадзь Добкін актыўна камунікаваў з чытачамі devby. Ён добрасумленна (і як быццам уласнай рукой) адказваў на пытанні айцішнікаў (пачытайце, як гэта было ў 2010 годзе) і нават запісваў відэа на «devby.пуфікі» з Антонам Марчанкам пра тое, што круцей — аўтсорс ці прадукт (на жаль, відэа 2013 года некуды падзелася, але паглядзіце на фота — якія ўсе маладыя).
У трывожны для беларускай ІТ-індустрыі час Добкін знайшоў час, каб падрабязна адказаць на пытанні devby, і мы гэта цэнім.
Хто ведае, можа, на новай пасадзе ў Арка будзе больш магчымасцяў для зносін з ІТ-супольнасцю. Калі што — мы знойдзем вольны пуфік.
Дарэчы, а што б вы сёння спыталі ў Добкіна? Пакідайце свае пытанні ў каментарах або пішыце ў бот.
