«На звычайнай працы мазгі выкарыстаць асабліва і няма дзе». Дзе зараз 50 крутых алімпіяднікаў з Беларусі
Пагаварылі з сузаснавальнікам Wargaming Іванам Міхневічам і іншымі пераможцамі міжнародных алімпіяд па інфарматыцы мінулых гадоў.
Пагаварылі з сузаснавальнікам Wargaming Іванам Міхневічам і іншымі пераможцамі міжнародных алімпіяд па інфарматыцы мінулых гадоў.
3 жніўня 2025 года ў сталіцы Балівіі Сукрэ скончылася чарговая міжнародная алімпіяда па інфарматыцы IOI-2025. Удзельнікі з Беларусі ў 2025 годзе заваявалі два сярэбраныя і два бронзавыя медалі. Праўда, называць іх камандай Беларусі на гэты раз не зусім карэктна: на сайце IOI назва нашай краіны (як і Расіі) у медальным заліку сёлета не пазначаецца. У агульны афіцыйны медальны залік Беларусі медалі, заваяваныя беларускімі ўдзельнікамі IOI, не трапляюць з 2022 года.
Нягледзячы на гэта, Беларусь усё яшчэ захоўвае высокае 17-е месца па агульнай колькасці заваяваных з 1989 года медалёў (102 штукі), апярэджваючы, напрыклад, Вялікабрытанію (79), Германію (99) і Канаду (101). І менавіта беларус, Генадзь Караткевіч, застаецца абсалютным рэкардсменам па колькасці заваяваных на IOI медалёў: ён атрымліваў іх сем разоў, прычым шэсць разоў узнагароды былі залатымі.
У адкрытых крыніцах мы знайшлі інфармацыю пра месца жыхарства і працу 48 беларускіх прызёраў алімпіяд IOI з 1990 па 2021 год (гэты спіс, зразумела, не поўны). Відавочна, перамогі ў міжнародных алімпіядах па інфарматыцы сталі нядрэнным трамплінам для кар’ернага росту многіх беларускіх праграмістаў. Пры гэтым пераважная большасць з іх пакінула нашу краіну.
Толькі дзевяць пераможцаў з 48, інфармацыю пра якіх мы знайшлі, дасюль застаюцца ў Беларусі. Па восем пераможцаў міжнародных алімпіяд для праграмістаў з Беларусі жывуць у Польшчы і ў ЗША, шасцёра ў Вялікабрытаніі, трое ў Расіі, па двое — у Швейцарыі і ў Германіі. Яшчэ па адным прызёру алімпіяд IOI ад Беларусі выбралі для жыцця і працы Іспанію, Літву, Канаду, Славакію, Грузію, Францыю, ААЭ, Кіпр, Арменію і Чэхію. Праўда, як мінімум двое працуючых за мяжой алімпіяднікаў жывуць на дзве краіны, рэгулярна вяртаючыся ў Беларусь.
«Гэта асаблівая, вельмі малалікая каста найбольш адораных і здольных»
Я ездзіў на алімпіяды для міжнародныя школьнікаў у Нідэрланды і ў Венгрыю ў сярэдзіне 90-х. У нейкім сэнсе для мяне гэта быў культурны шок.
На школьных алімпіядах тады ніхто нікога не хантыў. У мяккай форме гэта адбывалася крыху пазней, на студэнцкіх спаборніцтвах. Удзел у іх даў мне ўнікальны досвед рашэння складаных задач і праблем у найкарацейшы час, ва ўмовах вялікага ціску і стрэсу, дадаў у спіс маіх навыкаў камандную працу.
Статус алімпіядніка ў той час быў у пашане. Яго паважалі не толькі пры навучанні, але і ў працы. Упэўнены, што і сённяшнія «алімпіяднікі» — гэта асаблівая, вельмі малалікая каста найбольш адораных і здольных. Перамога ў алімпіядзе — гэта свайго роду знак якасці для інтэлектуальных магчымасцяў праграміста.
Зразумела, акрамя інтэлектуальных здольнасцяў існуюць і іншыя чалавечыя якасці, якія таксама маюць вялікае значэнне. Тут ужо алімпіядны статус нічога не гарантуе.
У побытавым плане гэта вызваліла мяне ад выпускных экзаменаў 9-га класа, уступных экзаменаў у ліцэй пры БДУ, выпускных экзаменаў 11-га класа і ўступных экзаменаў у БДУ. Перамогі на алімпіядах па інфарматыцы вызвалілі мяне ад лішніх складанасцяў, я мог займацца любімай справай замест муштры для здачы экзаменаў.
Удзел у міжнародных алімпіядах па інфарматыцы — гэта ўнікальны досвед, які вызначае ўсё далейшае жыццё. Ён адкрыў шмат новых дзвярэй, магчымасцяў і знаёмстваў.
«Як мне здаецца, адначасова з ростам складанасці алімпіяд падала каштоўнасць, прэстыж усяго гэтага»
Раней многія кампаніі ўспрымалі алімпіяды як варонку для найму. Памятаю гэтыя бясконцыя лісты ад IBM, Microsoft з прапановамі пайсці да іх працаваць. Як я разумею, для іх гэта быў спосаб дастаткова лёгка знайсці добрых і лаяльных спецыялістаў. Таму што калі да чалавека ў галаву залезці, калі яму 18 гадоў, калі ён яшчэ не паспеў стаць цынікам, — з яго і супрацоўнік будзе адпаведны.
Я ўдзельнічаў у пяці міжнародных алімпіядах па інфарматыцы. У сваіх дзявятым, дзясятым, адзінаццатым класе, гэта значыць у 2004–2006 гадах, як член зборнай Беларусі я ездзіў на алімпіяды IOI для школьнікаў. У 2004 годзе ў Афінах узнагароды я не атрымаў, у 2005 годзе ў Новым Сончы ў Польшчы мне дасталася «бронза», а ў 2006 у мексіканскай Мерыдзе — «золата».
Потым я без экзаменаў паступіў у БДУ на ФПМ [факультэт прыкладной матэматыкі]. І ў камандзе ўніверсітэта я ўдзельнічаў у студэнцкіх алімпіядах ICPC — у 2007 годзе ў Японіі (міма), у 2008 годзе ў Канадзе (бронзавы медаль). Да канца другога курса мая кар’ера спартыўнага праграміста скончылася, бо па правілах у трэці раз у фінальных спаборніцтвах ICPC я ўжо не мог удзельнічаць.
Яшчэ на алімпіядах для школьнікаў у мяне была нядрэнная англійская, хоць у нулявыя ведаць яго на школьных алімпіядах IOI не патрабавалася. З камандай едзе кіраўнік (leader) і яго намеснік (deputy leader), задача апошняга — перакласці задачы на мову сваёй краіны. Памятаю, як у Афінах, калі ў нашых кіраўнікоў было не вельмі добра з англійскай, перакладам на рускую з намі падзялілася расійская дэлегацыя. Але я і тады чытаў задачы на англійскай. Крыўдна зрабіць памылку з-за таго, што сутнасць задачы няправільна перакладзена. У алімпіядных задачах такая традыцыя ці асаблівасць: умовы вельмі вялікія, вадзяністыя. У камандных спаборніцтвах заўсёды лічылася прафесійным скілам пачынаць чытаць умову з канца, каб усю ваду выпусціць.
Мне, беларускаму дзіцяці сярэдзіны нулявых, вельмі падабаліся ўсе гэтыя паездкі за мяжу.
Усё было прафесійна і добра арганізавана. У 2004 годзе наша алімпіяда ў Афінах была адразу пасля Алімпійскіх гульняў. І там быў пабудаваны спецыяльны корпус для журналістаў, частка Алімпійскай вёскі, — мы жылі ў гэтым будынку. Гэта было, вядома, не раскошна, але дастаткова камфортна. У Мексіцы арганізатары пасялілі нас у добрым гатэлі ў горадзе Мерыда на паўвостраве Юкатан, у курортным рэгіёне. На студэнцкіх алімпіядах усё таксама было нядрэнна: у 2007 годзе жылі ў атэлі Hilton у такійскім Дыснейлэндзе, у 2008 — на гарналыжным курорце Банф у канадскай правінцыі Альберта. Кіраўніком нашай каманды тады быў Сяргей Гвардзейцаў з Itransition. І ён за свае фінансы ездзіў, а мы ездзілі за фінансы арганізатараў, IBM. Дык вось, Сяргей казаў тады, што курорт дарагі — нават для яго дастатку.
За 10 гадоў, па маім уражанні, вельмі моцна вырас узровень удзельнікаў алімпіяд. Мяне пару разоў запрашалі праводзіць зборы для абласных алімпіяд у Мінску ў 2013 — было ўражанне, што на той момант абласная алімпіяда па складанасці была супастаўная з рэспубліканскай алімпіядай узору 2003-га.
Як мне здаецца, адначасова з ростам складанасці падаў прэстыж усяго гэтага. Па-першае, спартыўнае праграмаванне падкасіў AI. Праводзіць вочныя кантэсты вельмі дорага, усё пачало рухацца ў бок анлайну, а ў анлайне практычна немагчыма змагацца з чытарамі. Каштоўнасць такіх спаборніцтваў для бізнесаў моцна ўпала. Раней алімпіяды праводзіліся ў краінах першай велічыні, так сказаць. А зараз усё гэта як быццам у краіны трэцяга свету рухаецца. Магчыма, я памыляюся — адчуванне, што арганізатары працягваюць традыцыю, але, відаць, ранейшых фінансаў на гэта ўжо няма.
«У камерцыйнай распрацоўцы я сутыкнуўся з дастаткова глыбокім шокам»
Ці прывівае ўдзел у алімпіядах нешта карыснае іх удзельнікам? Я не буду казаць, што гэта чыста станоўчы ўплыў, шчыра.
Па-першае, гэта спаборніцтвы на час. Любы алімпіяднік ведае кучу алгарытмаў, усялякія спосабы іх прымянення. Існуюць і сапраўды нестандартныя задачы, дзе даводзіцца «вывіхнуць» мазгі, камбінуючы алгарытмы. Але гэта ўсё робіцца ў рамках пяцігадзіннага кантэсту, і потым гэта ўсё выкідаецца. Гэта значыць няма сэнсу ў гэтым пяцігадзінным кантэсце пісаць нешта добра. Спаборніцкі код сучасны — як правіла, страшны. Там адналітарныя зменныя, куча макрасаў, куча ўсяго.
Я б нават сказаў, што ў нулявыя код быў чысцейшы, бо не было такой дзікай канкурэнцыі.
У камерцыйнай распрацоўцы я сутыкнуўся з дастаткова глыбокім шокам. Літаральна давялося ламаць звычкі. Улічваць тое, што ў прадакшане код пішацца не за пару гадзін і пасля гэтага забываецца. Яго трэба аказваецца, развіваць, падтрымліваць. Яго нават часам іншыя людзі чытаюць. І наогул, часам каментарыі там трэба пісаць! Гэта ўсё давялося з нуля вучыць.
Нягледзячы на тое, што я быў вельмі круты ў алімпіядах і вельмі хутка прагрэсаваў, у моманце мне было складана. У мяне нават быў такі дысананс: нібыта я раблю вельмі простыя штукі, якія не падобныя нават блізка па складанасці на тое, што робяць на алімпіядах. Але гэта мне цяжка даецца. Таму што трэба шмат увагі траціць на тое, на што раней я наогул забіваў.
У звычайнай распрацоўцы, дзе трэба накідаць тэмплейтаў, тэсцікаў напісаць і іншага, алімпіяднікі спачатку буксуюць. Таму што мазгі прымяніць асабліва і няма дзе, а вось гэтага ўласна механічнага навыку няма.
«Згадка пра тое, што ў камандзе стартапа ёсць алімпіяднік, дапамагае павялічыць суму ўгоды»
І пра плюсы.
Алімпіядны досвед вельмі карысны, калі трэба вырашыць якую-небудзь нестандартную задачу, прыдумаць архітэктуру якой-небудзь новай базы даных ці нешта звязанае з AI. Ці як мне зараз — мая праца звязана з прыкладной крыптаграфіяй. У нас вельмі шмат даследчых момантаў.
Наколькі дапамаглі перамогі ў алімпіядах у пошуках працы?
Сваю першую камерцыйную працу на трэцім курсе я знайшоў так: кіраўнік проста паставіў сабе мэту знайсці алімпіядніка ў каманду. Мне проста перадалі ліст: «Калі хочаш, прыходзь да нас працаваць».
І потым я ўжо з кіраўніком пагаварыў. Ён кажа: «Вось мы даведаліся, што вось такія хлопцы добра кодзяць. І ўсё. Я літаральна не сумоўнічаўся нават, яны самі да мяне прыйшлі. Гэта быў 2009 год.
Ну і калі ў маёй цяперашняй кампаніі закрываўся Series A, то там у піч-дэку, якая апісвала каманду, было тлустым шрыфтам вылучана, што гэты чалавек удзельнічаў у IOI і ў ICPC. Банкіры, якія прадаюць стартапы, таксама рэкамендуюць засяроджваць на гэтым увагу. Яны лічаць, што згадка пра гэта дапамагае павялічыць суму ўгоды.
У рэзюмэ я проста бліжэй да канца ўказваю, што ў школьным і студэнцкім узросце гэтым займаўся.
«У выніку я змог атрымаць стажыроўкі ў некалькіх аддзяленнях Google, у тым ліку ў DeepMind»
Вядома, удзел у алімпіядзе не быў пустым марнаваннем часу ці нейкай фармальнасцю. Я вельмі рады, што ў школьныя гады займаўся гэтым. Гэта дапамагло мне, хлопцу з маленькага горада Стоўбцы ў Мінскай вобласці з насельніцтвам у 15 тысяч чалавек, праявіць сябе.
Я высока цаню спаборніцкае праграмаванне. Няважна, дзе вы геаграфічна, ці ёсць у вас доступ да якіх-небудзь трэнераў ці курсаў: усё, што вам трэба — гэта камп’ютар і інтэрнэт. Што ў цяперашні час ёсць у кожнага. Ну і, вядома, жаданне працаваць для выніку.
Я ўдзельнічаў у алімпіядзе IOI у 2015 годзе, яна праходзіла ў Алматы ў Казахстане. Арганізацыя была выдатная. У Алматы мы адчувалі сябе «на сваім полі».
Асаблівасць міжнароднай Алімпіяды была ў тым, што бал за задачу вы бачыце адразу, а пазіцыю ў табліцы не ведаеце. Запомнілася, як на выхадзе з залы кіраўнікі нашай дэлегацыі Кірыновіч Ірына Фёдараўна і Толсцікаў Аляксей Аляксандравіч падтрымлівалі нас, падказвалі, на якой пазіцыі, па іх меркаванні, мы апынуліся. Я ўдзячны ім за гэта. Мне запомнілася, як удзельнікі з некаторых краін раздавалі сувеніры, — і я атрымаў магніцік ад Макаа (не ведаў тады, што такая краіна існуе). Яшчэ запомніўся прылёт у аэрапорт Мінска пасля самой алімпіяды, дзе нас сустракалі з кветкамі.
Я заняў трыццатае месца з 322 удзельнікаў, не хапіла ўсяго толькі трох месцаў да залатога медаля (іх атрымлівалі ўдзельнікі, якія занялі месцы з дваццаць сёмага месца і вышэй). Перамога дапамагла мне паступіць у Вышэйшую школу эканомікі ў Санкт-Пецярбургу.
На алімпіядзе, наколькі памятаю, хантынгу не было. Пры гэтым медаль дапамагаў мне ў кар’еры ў першыя гады пасля алімпіяды — і ўсё яшчэ дапамагае. На механічным узроўні рашэнне задач спаборніцкага праграмавання дапамагае вам быць гатовым да любых інтэрв’ю ў вялікія тэхналагічныя кампаніі, дзе я працаваў.
Ніхто наўпрост не казаў, што «перамога на алімпіядзе — гэта менавіта тое, чаму мы вас хочам узяць». Але я ўпэўнены, што гэта сыграла ролю — і я змог атрымаць стажыроўкі ў некалькіх аддзяленнях Google, у тым ліку ў Google DeepMind. Усе звяртаюць на гэта ўвагу, як мінімум гатовыя даць вам шанц прайсці інтэрв’ю.
Вядома, з гадамі гэты эфект згасае. І ваша кар’ера павінна пра вас казаць больш, чым заслугі дзесяцігадовай даўнасці. Што важна і не губляецца з часам — удалося выступіць за родную краіну і неяк адзначыцца ў яе гісторыі. Хоць у далейшым я і пераехаў за мяжу.
«Шахматы не зніклі пасля з’яўлення Stockfish і ўсіх гэтых рухавікоў»
Пасля магістратуры я пераехаў у Лондан і працаваў у Google DeepMind. А нядаўна, некалькі месяцаў таму, перайшоў у Anthropic. Абедзве гэтыя кампаніі трэніруюць LLM, у Google я трэніраваў DeepMind, я ў Anthropic — Claude. Раскажу крыху пра тое, як на саму дысцыпліну спаборніцкага праграмавання паўплываюць AI і моўныя мадэлі.
Мадэль DeepMind нядаўна атрымала залаты медаль у міжнароднай Алімпіядзе па матэматыцы. А яе поспехі ў праграмаванні з рэйтынгам яшчэ больш уражваюць. Зараз такія мадэлі папулярныя ў бенчмарку на Codeforces, і яны ўваходзяць у топ-100 праграмістаў у свеце ў любым спаборніцтве. А на днях стала вядома што мадэль OpenAI атрымала б залаты медаль у IOI 2025, калі б у ёй удзельнічала.
У нейкім сэнсе я рады, што ў мой час гэтых мадэляў не было. Так як ніколі не было спакусы імі скарыстацца ці нават задумвацца пра тое, што недзе ёсць нешта такое, што можа гэтыя задачы замест цябе даволі лёгка вырашыць.
Але хачу адзначыць яшчэ два пойнты.
Першы: ва ўсіх гэтых мадэлях ёсць навучальныя моды, дзе вы можаце ўставіць задачу ў чат, і мадэль будзе вам даваць не проста рашэнне, а падказкі, накіроўваць вас да рашэння.
Я лічу, што гэта яшчэ больш дэмакратызуе дысцыпліну спаборніцкага праграмавання, любы чалавек з дапамогай AI можа развіваць свае навыкі.
Другі пойнт. Я лічу, што спаборніцкае праграмаванне ў любым выпадку не перастане быць рэлевантным. На маю думку, яно будзе развівацца ў тым жа ключы, што і шахматы пасля з’яўлення Stockfish і ўсіх гэтых рухавікоў, якія зараз гуляюць лепш, чым Магнус Карлсен і іншыя лепшыя гульцы свету.
Тое, чаго чалавек можа дасягнуць, прыкладаючы да гэтага намаганні, заўсёды будзе натхняць іншых людзей. Няважна, у чым — у спорце, шахматах або спаборніцкім праграмаванні.
Куда уходят чемпионы спортивного программирования?
Куда уходят чемпионы спортивного программирования?
Рэлацыраваліся? Цяпер вы можаце каментаваць без верыфікацыі акаўнта.
Участие в международных олимпиадах, даёт возможность получить стипендию для обучения в лучших университетах мира. Для победителей и призёров это вообще гарантия.
Конечно, надо ещё разобраться/ знать как её получить.
В наших университетах любой желающий может учится абсолютно бесплатно и государство гарантирует первое рабочее место одинаково - что олимпиаднику, что обычному студенту.
еще доступная медицина, стабильное государство, забота о детях, декрет до 3х лет, достойная пенсия. Не страна, а пионерлагерь какой то
А раз в несколько лет можно прийти в школу и скушать бутерброд с рюмкой водки по очень низкой цене
...встретится с коллегами на субботнике, а иногда сходить на стадион по билетам от профсоюза. А еще путевку могут дать в оздоровительный санаторий на море. Минском море.
В промышленном программировании навыки олимпиад бесполезны. Ачивка которую любят всякие гуглы
Это не совсем так. Часто нужно умение найти нестандартное и неочевидное решение, какраз олимпиадники в этом очень сильны.
Это тест на интеллект и алгоритмичесую подготовку. Уверен, победителей мат и физ загребут точно также с радостью, очевидно, не за навыки.