«Прыязджаеш без офера — будзе цяжка». Сеньёр працуе ў швейцарскім банку. Вось як да гэтага ішоў

«Маю жонку заўважылі і запрасілі»: шлях у Швейцарыю

— У ІТ я працую ўжо 12 гадоў, з 2013 года.

Уваход у прафесію пачынаўся паралельна з маёй адукацыяй у БДУ на факультэце прыкладной матэматыкі і інфарматыкі (ФПМІ). У Беларусі я адпрацаваў чатыры гады. Затым паступіў у магістратуру аўстрыйскага Vienna University of Economics and Business у галіне Quantitative Finance (лічбавыя, або колькасныя фінансы). Гэты ўніверсітэт рэгулярна трапляе ў 1% лепшых бізнес-школ свету, а яго магістарская праграма уваходзіць у ТОП-20 у свеце ў сваёй галіне.

Для падрыхтоўкі да навучання ў Аўстрыі мы з жонкай паступілі ў амерыканскі World Quant University на Master of Science in Financial Engineering. Гэта online праграма, але вельмі годная. Паступленне ў аўстрыйскую ВНУ дапамагло нам зрабіць візы.

Жыццё ў Аўстрыі — гэта два самыя складаныя гады ў маім жыцці. Паралельна з вучобай у дзвюх магістратурах мы працавалі part-time 50%. І ў дадатак удзельнічалі ў дадатковай праграме ў галіне партфоліа менеджмента. Акрамя таго, на другім курсе магістратуры я падпрацоўваў рэпетытарам, хлопцы прасілі ім дапамагчы, каб іх не адлічылі. У гэты перыяд я быў на мяжы выгарання, дайшоў да свайго асабістага ліміту. Мы з жонкай дапамагалі адзін аднаму, напрыклад, рабілі хатнія заданні за дваіх, пакуль другі спаў, і абедзве магістратуры паспяхова скончылі.

«Прыйшлося пачынаць з самага-самага нізу»: пошукі працы

Зараз мы жывем у вельмі прыгожай швейцарскай вёсцы на беразе возера. З акна я бачу горы і возера. Аднак гэта не вельмі блізка да Цюрыха, мне даводзіцца ездзіць у горад на працу. Такая вось расплата за прыгажосць прыроды. Жыллё (3 пакоі, 90 квадратных метраў у шматкватэрным доме) мы арандуем. Справа ў тым, што зрабілі запрашэнне на працу менавіта ў гэтую вёску, і кампанія дае субсідыю на дзіцячы садок і на арэнду жылля. Таму мы плацім паўтары тысячы франкаў у месяц, што вельмі танна. Але гэта, хутчэй, выключэнне.

Жонка з першага дня і да гэтага часу працуе ў гэтай кампаніі. У яе ўсё стабільна.

У дадатак не пашанцавала ў тым плане, што гэта быў перыяд пандэміі COVID-19.

Усяго на пошук першай швейцарскай працы сышло каля трох месяцаў. З пазіцыямі мідл-узроўню нічога не атрымлівалася. У выніку з усімі маімі адукацыямі і досведам прыйшлося пачынаць з самага-самага нізу — пачаў падавацца на джуніорскія пазіцыі і стажыроўкі ў добрыя кампаніі. Прыкладна праз месяц я атрымаў стажыроўку — год у аддзеле партфоліа-менеджмента ў добрай страхавой кампаніі. Гэта сур’ёзная праца, сур’ёзная кампанія — але, тым не менш, гэта была менавіта стажыроўка. Пасля яе мне не змаглі прапанаваць пастаянны кантракт, проста я выканаў праект — і мне сказалі «да пабачэння».

Потым я пачаў працаваць на швейцарскай фондавай біржы. Гэта была паўгадавая стажыроўка ў вельмі добрай кампаніі.

Я быў ужо даволі злы на падобныя карпарацыі і зразумеў, што трэба дзейнічаць неяк па-іншаму. І пайшоў у невялікую швейцарскую кампанію, падобную на стартап, там працавала літаральна чалавек 10. Дамовіўся, што ў мяне адразу будзе прапісана мідлаўская пазіцыя Quantitative Analyst.

Я працаваў у гэтай кампаніі і паралельна працягваў шукаць новую працу: разумеў, што трэба рухацца далей. Працадаўцу вельмі падабалася, што я добра працую за зарплату істотна ніжэй сярэднерынкавай. Першапачаткова мы дамаўляліся, што будзем перагледжваць зарплату кожныя тры месяцы, так як пачынаў я з 65 тысяч франкаў у год пры сярэдняй зарплаце на такіх пазіцыях каля 100 тысяч [швейцарскі франк у першай палове 2025 года гандлюецца на ўзроўні 1,03 — 1,08 еўра і 1,10-1,27 даляра].

Увесь гэты час я рэгулярна падаваўся на розныя пазіцыі, і праз паўтара года на мяне выйшаў швейцарскі банк UBS (на яго вакансіі я адгукаўся з першага дня жыцця ў Швейцарыі). Пасля серыі з пяці ці шасці даволі складаных інтэрв’ю я атрымаў офер.

Апошнія два з паловай гады працую ў UBS. Зараз — на пасадзе Senior Quantitative Consultant. Гэта сеньёрская пазіцыя, на якой я дапамагаю розным камандам укараняць ІТ-рашэнні на базе ML. Мы робім розныя мадэлі, якія дапамагаюць банку разлічваць рызыкі, а таксама лепш арганізоўваць свае інвестыцыі.

У Беларусі і Аўстрыі, дарэчы, я праходзіў інтэрв’ю вельмі хутка, і практычна кожнае заканчвалася оферам.

«Практычна не бывае такога, каб у офісе хто-небудзь смяяўся»: праца ў швейцарскім банку

Людзі ў камандзе неверагодна высока адукаваныя. Ва ўсіх як мінімум адна вельмі добрая магістратура, у многіх PhD. Двое калег, скончылі Оксфард, некалькі — Швейцарскую вышэйшую тэхнічную школу Цюрыха, дзе навучаўся і выкладаў Альберт Энштэйн. Таму тут няма асаблівых праблем з камунікацыяй. Размоўная мова англійская, усе вельмі інтэлігентныя.

Не скажу, што атрымліваецца заводзіць сяброў на працы, гэта не так лёгка. І яшчэ тут вельмі працоўная атмасфера. Практычна не бывае такога, каб у офісе хто-небудзь смяяўся, зносіны не надта «жывыя». Можа, гэта асаблівасць банка — бо ў Беларусі я працаваў у звычайнай ІТ-кампаніі. Там было рэальна весела. Мы маглі пасмяяцца, пажартаваць, нешта парабіць такое вясёлае. Тут усё нейкае больш сур’ёзнае. Гэта не значыць, што гэта дрэнна, гэта проста па-іншаму.

У працы ў буйной інтэрнацыянальнай кампаніі ёсць свае асаблівасці. Вельмі важна сачыць за тым, што і як ты кажаш. Акрамя карпаратыўнай лексікі, важна думаць, каб выпадкова не сказаць чаго-небудзь, што можа быць успрынята як расізм, сексізм. Альбо неяк не так адазвацца аб меншасцях. Гэта можа прывесці да сур’ёзных праблем.

Зрэшты, у выпадку прасоўвання па кар’ернай лесвіцы могуць быць пэўныя меркаванні наконт таго, з якой ты краіны. Але гэта звязана, хутчэй, з тым, што ў немцаў родная мова нямецкая, што можа цаніцца старэйшым кіраўніцтвам банка. Я лічу, што гэта нармальны працоўны момант, калі знаходзішся ў нямецкамоўнай частцы Швейцарыі.

У Швейцарыі вельмі многія размаўляюць па-англійску. Тым не менш, вельмі пажадана ведаць мясцовую мову рэгіёна, у якім ты жывеш. Тут ёсць тры вялікіх рэгіёна: нямецкамоўны, франкамоўны і італамоўны. І адна спецыфічная рэтараманская мова, якая наогул незразумела на што падобная. Калі французская і італьянская мовы ў Швейцарыі цалкам нармальныя, то нямецкая мова ў іх мае вельмі прыкметныя дыялектныя адрозненні. Я адносна нядрэнна ведаю нямецкую мову, але швейцарскую нямецкую разумею з цяжкасцю.

«Пераход у топ-менеджмент — вельмі нетрывіяльны»: кар’ера

Аднак праблема ў тым, што ў Беларусі проста не было цікавай мне працы — Data Science у галіне фінансаў. Не надта развітыя інвестыцыі, не надта развіты FinTech. Было зразумела, што калі я хачу ў гэтай галіне развівацца, трэба шукаць магчымасць у іншых краінах.

У цэлым жыццё на сеньёрскай пазіцыі ў банку або ў іншай добрай кампаніі ў Швейцарыі — гэта добрае жыццё. Тут скардзіцца няма на што.

«Тут няма такога вялікага разрыву паміж джуніорамі і сеньёрамі»: даходы і выдаткі

Зарплата ў раёне 100 тысяч франкаў брута ў год для сеньёраў — норма. Моцна залежыць ад таго, колькі гадоў ты адпрацаваў і ў якой арганізацыі. Напрыклад, у Google зарплата будзе прыкладна ў два разы больш, чым у маім банку. А ў якой-небудзь меншай кампаніі можа быць крыху паменш.

Калі ў сям'і атрымліваецца адкласці якія-небудзь грошы, людзі ў асноўным альбо спрабуюць узяць іпатэку, альбо рэалізуюць якія-небудзь пенсійныя планы. Многія швейцарцы інвестуюць у фінансавыя рынкі. Асабіста я інвестую ў акцыі. Паколькі я прафесійна працую з інвеставаннем, то дапамагаю пачаць інвеставаць і разабрацца ў гэтым пытанні і іншым людзям. У гэтым годзе я распрацаваў і паспяхова запусціў свой інвестыцыйны курс.

Але і выдаткі ў Швейцарыі дастаткова высокія. Патраціць 7-8 тысяч франкаў у месяц — гэта ўвогуле не праблема. Гэта без раскошы, проста добрае жыццё.

Калі ваш муж ці жонка не працуе, або, напрыклад, у вас з’яўляюцца дзеці — гэта зусім іншая размова.

• Першы артыкул расходаў — гэта арэнда жылля. Пра куплю жылля ў Швейцарыі, думаю, можна на многія гады забыць. Нармальнае па швейцарскіх мерках жыллё ў нармальным месцы (недалёка ад Цюрыха або іншых гарадоў, дзе ёсць праца) будзе каштаваць ад мільёна франкаў. А хутчэй, ад паўтара мільёнаў. Звычайнай зарплаты сеньёра ў маім банку недастаткова для таго, каб купіць такое жыллё. Так, тут іпатэка не занадта дарагая з пункту гледжання працэнтнай стаўкі. Але пры куплі вам трэба ўнесці пачатковы плацеж мінімум у 20% — дапусцім, 200 тысяч. І ўзяць крэдыт на 800 тысяч франкаў, які прыйдзецца аддаваць усё жыццё. Тэхнічна гэта магчыма, але выглядае як небяспечная ўгода.
• Яшчэ трэба плаціць страхоўкі. Абавязковыя медыцынскія — на сям’ю каля 700 франкаў у месяц.
• Калі ў вас ёсць машына, трэба аплаціць месцы паркоўкі. Усе неабходныя сэрвісы — тысячы дзве з паловай у год. Страхоўка на машыну можа быць рознай. Поўнае каска — тысячы дзве ў год.
• Затым ідуць выдаткі на харчаванне. У параўнанні з усім астатнім яны зусім невялікія. Не больш тысячы франкаў у месяц. А вось паход у нармальны рэстаран — як мінімум 100 франкаў.
• Але самае дарагое, што тут ёсць — гэта медыцына. У нас ёсць страхоўка, якая цалкам пакрывае роды, абслугоўванне ў выпадку траўмаў і няшчасных выпадкаў. Але вось паслугі кшталту стаматалогіі і ўсё, што не падпадае пад вызначэнне няшчасных выпадкаў, вельмі дарагое. І мы імкнемся гэтым не карыстацца. Заўсёды танней злётаць куды-небудзь і зрабіць усё там — напрыклад, дадому. Зрэшты, стандартная сямейная страхоўка пакрывае ўсе медыцынскія паслугі для дзяцей, што вельмі добра. З маленькімі дзецьмі трэба часта звяртацца да дактароў, і па факце такія звароты абыходзяцца не дорага.
• Калі вы захочаце здаць на правы, або калі вы хочаце заняцца якім-небудзь хобі кшталту параглайдынга, дзе вам патрэбны інструктар, гэта ўсё будзе вельмі дорага. Каля $5-10 тысяч. Рэчы ў Швейцарыі каштуюць таксама, як і паўсюль, а вось праца чалавека каштуе вельмі дорага, прыкладна $100 у гадзіну. У Беларусі мае сябры-праграмісты карыстаюцца клінінгам, паслугамі нянь і гэтак далей — у Швейцарыі такія рэчы вельмі моцна кусаюцца. Праўда, якасць паслуг будзе вельмі добрай.

Ёсць і добрыя навіны. Школа і ўніверсітэты (калі вы, вядома, туды паступіце) у Швейцарыі практычна бясплатныя. Гэта цудоўна ў параўнанні з ЗША, Вялікабрытаніяй.

«Для спецыяліста-сеньёра адказ неадназначны»: ці варта пераязджаць?

Жыццё з даходам у $3 — 3,5 тысячы ў Беларусі не абавязкова будзе прыкметна горш, чым з зарплатай у 7 тысяч франкаў у Швейцарыі. Калі ёсць дзеці, у Беларусі ўся сям’я лёгка можа жыць на гэтыя тры тысячы. У Швейцарыі на свае сем тысяч пры такім раскладзе прыйдзецца моцна напружыцца. Гэта ўжо не будзе бесклапотным жыццём.

Што яшчэ змянілася ў маім жыцці? Я нарадзіўся ў беднай сям'і, дзе мы, натуральна, на ўсім эканомілі. Калі мы сталі працаваць праграмістамі ў Беларусі, ужо не было такога, што мы глядзелі на цэны прадуктаў у краме, мы маглі больш сабе дазволіць і дастаткова добрай якасці. Цяпер, у Швейцарыі, мы таксама купляем проста тое, што нам трэба, і дастаткова добрай якасці. Я прыкідваю, патрэбная ці мне гэтая рэч ці не.

Зараз мы знаходзімся ў Швейцарыі з пастаянным відам на жыхарства, які атрымалі пасля 5,5 гадоў пражывання тут. Ці адчуваю я сябе сваім ці чужым? Я б сказаў, што ў цэлым сваім. Швейцарыя даволі эмігранцкая краіна. Наколькі я ведаю, яна з’яўляецца краінай з самым вялікім працэнтам эмігрантаў (па дадзеных Еўрастата на 1 студзеня 2024 года Швейцарыя займала трэцяе месца сярод краін ЕС і ЕАСТ па долі імігрантаў у агульнай колькасці насельніцтва. З паказчыкам у 31,2% яна саступала толькі маленькаму Ліхтэнштэйну (69,8%) і Люксембургу (51%) — Заўв. рэдакцыі). Проста гэтыя эмігранты ў большасці з суседніх краін (Германіі, Францыі, Аўстрыі, Італіі). І таму ты не бачыш, што гэта эмігранты.

Што мне падабаецца ў Швейцарыі больш, чым у Беларусі? У першую чаргу, той факт, што тут няма такога расслаення грамадства. У Швейцарыі здаецца, быццам тут няма бедных людзей. Нават мінімальная зарплата тут дастаткова добрая, і людзі ў любых прафесіях атрымліваюць даволі шмат грошай. Скажам, для кіроўцы аўтобуса не праблема купіць сабе айфон. Гэта прыемна — проста знаходзіцца сярод людзей, у якіх усё добра, якія адзін аднаго паважаюць і неяк больш адзін пра аднаго клапоцяцца. І калі ёсць давер адзін да аднаго ў грамадстве, вельмі многія пытанні вырашаюцца нашмат хутчэй і эфектыўней.

Я падтрымліваю сувязь з Беларуссю, заўсёды вельмі рады вярнуцца дадому. Швейцарыя — вельмі прыгожая краіна, але калі вяртаешся ў Беларусь, незвычайна і прыемна тое, што ты можаш глядзець удалеч, на гарызонт. Таму што ў Швейцарыі практычна заўсёды вочы ўпіраюцца ў якія-небудзь горы.